Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1983 nr 1

38/ Tijdschrift voor gezondheid en politiek
vóórop en terugdringing van de macht van de tweede lijn;
'ziekte' mag geen winstobject zijn, dus werkers in
loondienst en een volksverzekering zonder eigen risico.
Erik Heydelberg heeft andragogie gestudeerd en is kandidaatstudent
filosofie. Hij heeft vooral belangstelling voor de
kritieken van Foucoult en Illich. Het gaat hem dan met
name om toepassing en bruikbaarheid van deze theorieën in
de gezondheidszorg. Hij is docent aan de opleiding voor
wijkverpleegkundigen, medewerker van de STAG-E.L. en
schrijft regelmatig bijdragen voor het weekblad 'de Groene
Amsterdammer' .
Wouter Hogervorst, huisarts in het gezondheidscentrum
Holendrecht in Amsterdam, probeert mensen te helpen
door middel van een integrale benadering van problemen;
een benadering die uitgaat van de zelfstandigheid van mensen
in hun sociale context.
"Het realiseren van deze aanpak is per definitie 'teamwork';
een heldere structuur van de samenwerking is essentieel.
Voor mij komt een sterke relativering van de maatschappelijke
betekenis van de medische professie vooral naar voren."
Er moet nog steeds gestreden worden voor de voorwaarden
van deze samenwerkingssituatie, daarom is hij actief op
verschillende niveaus. Onder andere is hij bestuurlijk werkzaam
als progressieve huisarts in de Landelijke Huisartsen
Vereniging, bolwerk van de traditionele belangenbehartiging.
André Knottnerus heeft enkele jaren gewerkt als huisarts
en was verbonden aan het Huisartsen Instituut van de Vrije
Universiteit te Amsterdam. Momenteel is hij werkzaam aan
de Rijksuniversiteit Limburg. Hij publiceerde artikelen over
eerstelijns gezondheidszorg en is mede-oprichter van de Initiatiefgroep
Progressieve Huisartsen. Hij vindt dat de gebruiker
en de eerste lijn centraal horen te staan in de gezondheidszorg.
Nihilisme ten aanzien van professionele zorg
moet echter vermeden worden, aan de zorg valt veel te verbeteren
en hulpverleners hebben daarbij specifieke taken.
Myra ter Meulen werkt als maatschappelijk werkster in de
therapeutische gezinsverpleging. Ze is onder andere actief
in de internationale abortusbeweging. Momenteel maakt ze
deel uit van een groep die bezig is een eerstelijns voorziening
voor vrouwen op te zetten.
"Als gebruikster van gezondheidszorg en door. allerlei acti-
te, de burenhulp, de wederzijdse ondersteuning. Opbouwwerk
en buurtwerk kunnen daarop aansluiten. Als mensen
ziek zijn en daar zelf niet uitkomen, kunnen ze naar hun
arts. Maar die vertegenwoordigt dan maar een heel klein aspect
van die zorg. Deze benadering is heel anders, dan wanneer
je uitgaat van de vraag- 'wat kan ik als huisarts, als individueel
hulpverlener alleen beginnen?'."
Paul : '"Als Je vraat over "elk sooi t gezondheidsz org je wilt,
is voor mij het uitgaan van de gebruiker inderdaad elementair.
In de gezondheidszorg wordt teveel van de hulpverlener
uitgegaan."
Erik: "Maar wat is nu eigenlijk de behoefte van gebruikers?
Wat De Swaan zegt, is waar. Er is sprake van een 'Medisch
Regiem', een asymmetrische, ongelijke verhouding tussen
gebruiker en deskundige, een regiem dat zich ten onrechte
over de levenssfeer van mensen uitbreidt. In Holendrecht
zijn ontzettend veel mensen met problemen (WAO, werkloosheid,
buitenlandse werknemers) en er is een enorme behoefte
aan gezondheidszorg door allerlei ~isciplines. Je kunt
er technisch georiënteerde artsen kwijt, maar ook hele aardige,
empatische, die onmiddellijk een duwtje geven naar de
psycholoog. Waar ligt nu de echte gebruikersbehoefte? Je
kunt van alles invullen, het is grenzeloos."
Wouter: "Dat is een probleem waar je dagelijks mee te maken
hebt. Toen wij in 1973 van de gemeente de kans kregen
om voor de nieuwbouwwijk Holendrecht - waar nog niemand
woonde - de planning van de gezondheidszorg in te
vullen, wilden we weten wat de toekomstige bewoners van
ons verwachtten. We zijn toen naar ze toegegaan; we wisten
dar ze vooral afkomstig zouden zijn van de afhraakhuurten
(de Kinkerbuurt, de Pijp) en bezochten enkele bijeenkomsten
over sa ner ing splan nen III d ie buurten; Uv het iuo urc n t
dat wij zeiden: 'wij zijn Uw toekomstige hulpverleners',
werden we het zaaltje ongeveer uitgeslagen. Men wilde daar
niets van weten; we hadden daar te simpel over gedacht. We
hebben wel onze plannen besproken met patiëntenorganisaties
als de Kliëntenbond, de Astmavereniging en de Harry
Bacon stichting. Toen de hulpverlening in 1976 begon,
droegen we onze ideeën over het verminderen van de medische
invloed en het relativeren van de positie van de arts ten
opzichte van de andere werkers stevig uit. Dat stuitte op
veel weerstand: die andere disciplines waren prima, maar
aan de artsenfunctie mocht niet getornd worden. Niettemin
hebben we doorgezet.
Bij ons is democratisering en gebruikersparticipatie (die
inhoudelijk en structureel sterk ontwikkeld is) de afgelop er,
drie jaar onderwerp van onderzoek geweest. Dat onderzoek
heeft ons duidelijk gemaakt, dat er sprake is van wat w::
noemen: spanning tussen democratie en kwaliteit. Wat :t
als werkers van groot belang vindt voor een goede hulpver-