Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1983 nr 1

kunde, net als de verpleegkunde, op het niveau van de opleiding,
sterk door agogen beïnvloed. Ik denk dat dat komt
door de grote onvrede in die periode met de dokter die het
middelpunt van de hulpverlening was. Hierdoor ontstond
een pr ofevsionaliser inz in een bepaalde richting en allerlei
disciplines, zoals fysiotherapie, maatschappelijk werk en
psychologie trokken naar Je eerste lijn ;\ u treedt cr een
kentering op: de resultaten zijn teleurstellend en er ontstaat
kritiek op deze ontwikkelingen. De huisarts krijgt daardoor
de neiging zich weer terug te trekken op het medische terrein
en wordt weer de vroegere centrale vertrouwensfiguur."
Beatrys denkt dat er geen werkelijke verschuiving in die
centrale rol van de huisarts geweest is: "Er kwamen steeds
meer psychische problemen waar de huisarts niets mee kon.
Daardoor kwam een samenwerkingsconcept op gang, maar
de huisarts is het centrum gebleven; de anderen zijn toch
min of meer afgeleiden."
Herman beaamt dit, maar brengt naar voren dat er eigenlijk
eerst meer duidelijkheid moet bestaan over welk soort gezondheidszorg
er nagestreefd wordt: "Ik denk dat het aan
die duidelijkheid ontbrak toen de samenwerking in de
eerste lijn van de grond kwam. Bij de mensen die aan de ingang
van de gezondheidszorg stonden, heerste onvrede, een
vage notie van: er klopt iets niet, en: als we er nu maar andere
disciplines bijhalen, dan kunnen we het kloppend maken.
Ze hebben zich echter te weinig gerealiseerd, dat dit
werd toegevoegd aan die enorme kolos van de gezondheidszorg,
waarop ze op zichzelf weinig invloed hadden. Een organisatie
met haar eigen wetmatigheden, positivistisch, eenzijdig
gericht op het lijf, ontkenning van de dood met een
complete industr ie da aromheen."
Jaap: "Een soort stuurloze, verdergaande professionalisering
dus, met alle nadelen van dien".
Herman: "Laat ik zeggen, een poging die gedoemd was te
mislukken. En behalve dat het allemaal niet veel effect gehad
heeft, wordt het ook nog eens teruggedraaid. De huisarts
weer de centrale positie met daarhij een zich terugtrekken
op het medische, inderdaad. De eigenlijke machten wor-
Jen niet b e mvl o eci. lntege ndeei: een psycholoog III hel Ziekenhuis
is nooit weg en de medisch-maatschappelijk werksters
doen het prima. Als je het over verbetering hebt van.
de eerste lijns hulpverlening ontkom je er niet aan je eerst
af te vragen wat voor soort gezondheidszorg je wilt."
Guite: "Ik vind dat daarbij de gebruikers het uitgangspunt
zijn. Mensen wonen in een bepaalde buurt of bepaalde wijk
en van daaruit hebben ze dingen nodig. Als je het hebt over
welzijn en gezondlieid, dan gaat het om leefbare woningen,
veilig verkeer, speelplek voor kinderen. Het gaat er ook om
dat de bewoners iets aan elkaar hebben: de zelfhulpgedach-
Rondetafel discussie eerste lijn '/3 7
Herman van Aalderen. tot voor kort hoogleraar in de Huisartsgeneeskunde,
is thans betrokken bij voorlichtings- en
vormingsactiviteiten van consumenten in de gezondheidszorg.
Hij heeft ernstige kritiek op de gezondheidszorg, die
hij te eenzijdig op het bestrijden van de dood en te weinig
op het bevorderen van gezondheid gericht vindt. Hij vindt
de gezondheidszorg te individueel gericht, waardoor de achterliggende
maatschappelijke problematiek versluierd
wordt. De consument komt niet op voor zijn eigen belang
maar heeft geleerd te vragen, wat de gezondheidszorg
suggereert te bieden. Verandering in de gezondheidszorg is
daarom vooral tot stand te brengen door verdere emancipatie
en bewustwording van de consument.
Hans Achterhuis is als filosoof verbonden aan de universiteit
van Amsterdam. In zijn werk heeft hij de filosofische
visies van vooral Ivan Illich en Michel Foucault proberen te
vertalen naar de Nederlandse welzijns- en gezgndheidsvoorzieningen
(onder andere 'De markt van welzijn en geluk').
Op dit moment houdt hij zich vooral bezig met vragen
rondom arbeid en werkloosheid.
"Mijn visie op de gezondheidszorg kan ik het beste aangeveri
met een citaat van Illich, waarmee ik ook m'n boek
beëindigd heb: 'een wereld met een optimale en wijdverspreide
gezondheidszorg is vanzelfsprekend een wereld
waarin zo min mogelijk door medici wordt ingegrepen.
Gezonde mensen zijn zij die in gezonde huizen wonen en
zich op gezonde wijze voeden; in een omgeving die zowel
geschikt is om er in geboren te worden, op te groeien, te
werken, te genezen als te sterven'."
Paul van Dijk is huisarts in Zaltbommel. Hij was indertijd
initiatiefnemer van de gezondheidswinkel. Hij is auteur
van onder nadere 'Geneeswijzen in Nederland', 'Naar een
gezonde gezondheidszorg' en 'Zachte technieken in de huisartspraktijk'.
Hij is de laatste jaren in zijn werk als huisarts voornamelijk
gericht op deprofessionalisering en gezondheidsalfabetisering.
Guite Hansma is andragoge en parttime werkzaam bij de
STAG-E.L. (Stichting Algemene Gezondheidsvoorzieningen
- Eerste Lijn). Ze is vooral bezig met gebruikersparticipatie.
Sinds kort is ze projectcoördinatrice van een gezondheidscentrum
in oprichting in Delft. Als speerpunten voor
veranderingen in de gezondheidszorg ziet ze: invloed van de
gebruiker op eigen gezondheid en welzijn en het beleid;
preventie en geïntegreerde eerstelijns gezondheidszorg