Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1983 nr 1

units moeizaam van de grond. Ook ontketenden de behoudende
politieke partijen alsmede de conservatieve organisaties
van vrije beroepsbeoefenaren en besturen van gezondheidsinstellingen
een tegenoffensief om hun privileges te behouden
en de doorvoering van de wet te blokkeren. Zij vertraagden
de uitvoering van de wet, verdraaiden .de inhoud
van wetsartikelen en lanceerden in het parlement voortdurend
voorstellen om de wet uit te hollen. Intussen besnoeiden
de opeenvolgende regeringen toenemend op de uitgaven
van de gezondheidszorg. Die delen van de hervormingen, die
met de bezuinigingspolitiek in de pas liepen, werden doorgevoerd;
maar zaken die geld kostten, bleven liggen. Ook
werden de gebruikers van medische diensten steeds meer
met eigen bijdragen belast. Het gevolg van dit alles is dat
het peil van de gezondheidsvoorzieningen in weerwil van de
beloofde hervormingen in tal van regio's achteruit gaat. En
dat komt het geloof in de werking van de wet niet ten goede.
De hervormingen dreigen fijngemalen te worden tussen
de bezuinigingspolitiek van de regering en de belangencoalities
van artsen, besturen en gezondheidsinstellingen, delen
van staatsbureaucratie en behoudende politieke partijen,
terwijl ook de 'malgoverno' het nodige doet voor de ondermijning
van de hervormingspolitiek.
Hervormingsstrategieën
Het voorbeeld van Italië kan ons leren hoe moeizaam progressieve
en democratische hervormingen in de gezondheidszorg
tot stand komen, vooral in een periode van economische
crisis en bezuinigingen. De vraag is trouwens of dergelijke
hervormingen in een sector als de gezondheidszorg
kunnen worden doorgevoerd zonder diepgaande verandering
van de algemene economische en politieke structuren
van de samenleving. Nationalisatie, democratisering, rationele
planning en verdeling van middelen, nivellering van bestaande
sociale ongelijkheden in gezondheid en gezondheidszorg,
speciaal in het belang van de minst bevoorrechte
sociale klassen en bevolkingsgroepen, en ook meer aandacht
voor preventieve maatregelen op de arbeidsplaats en in de
woonomgeving: al deze doeleinden van een vooruitstrevend
volksgezondheidsbeleid kunnen slechts worden gerealiseerd
door de mobilisatie van brede maatschappelijke bewegingen,
die de grenzen van de gezondheidszorg verre overschrijden.
Het is een typerende vergissing van het technocratisch
machtsdenken (ook binnen links) dat de oplossing
van crisisverschijnselen in de gezondheidszorg zich kan voltrekken
door technische en rationele maatregelen van bovenaf.
Volgens dit denken (technocratisch rationalisme) zou
het voldoende zijn de sociale verschillen in gezondheid adequaat
te beschrijven en te analyseren om zo deze verschillen
door een verbeterd systeem van planning te doen verdwijnen.
Dat dit een misvatting is, bewijzen de wederwaardigheden
van het zogeheten Black-report in Engeland. Dit rapport
van een regeringscommissie onder voorzitterschap van Sir
Douglas Black werd in april 1980 voorgelegd aan de minister
van volksgezondheid van de conservatieve regering-
Thatcher. Het rapport bevatte tal van onthutsende gegevens
over de grote verschillen in sterfte en invaliditeit tussen diverse
sociale klassen, beroepsgroepen en streken in Engeland.
Het rapport bevatte een aantal aanbevelingen voor een
heroriëntatie van de gezondheidspolitiek, waarbij de groepen
met de hoogste 'health needs' de meeste aandacht zouden
moeten krijgen. De regering was echter zo geschrokken
van de sociaal-explosieve lading van het rapport dat zij
slechts tweehonderdzestig kopieën van het rapport liet
drukken en onder geheimhouding onder de ambtenaren liet
circuleren. Aan belangrijke organisaties van de National
Hen lt h Servicf werr] het rapport. geheel tegen d e gewoonte
in, niet toegestuurd. Toen het commissielid Peter Townsend
rue r kt e Jat de regellJlg van plan was om Je hele z aak III de
doofpot te stoppen, heeft hij samen met de journalist Nick
Crisis en gezondheidszorg in internationaal perspectief /2 &
Davidson het rapport als boek gepubliceerd. Dit voorbeeld
maakt ons duidelijk dat adequate informatieverzameling en
rationele planning niet voldoende zijn voor een werkelijk
vernieuwend gezondheidsbeleid, maar dat zo'n beleid alleen
mogelijk is door een verandering van de bestaande machtsverhoudingen
in de gezondheidszorg en de maatschappij.
Linkse politieke partijen, vakbonden, vrouwenorganisaties,
vooruitstrevende delen van professionele groepen voeren
in alle landen over de meest adequate veranderingsstrategieën
discussies. Het is ondoenlijk om van de discussies, die
hierover vooral in de avonduren van de conferentie zijn gevoerd,
een caleidoscopisch overzicht te bieden. Bovendien
zou een dergelijk overzicht oppervlakkig blijven, wanneer ik
niet tegelijkertijd inga op de nationale bijzonderheden, die
de sociale en politieke strijd in elk land kenmerken. Uit de
hervormingsdiscussie kan ik wel twee conclusies naar voren
halen. 1. Elke hervormingsstrategie die geen verbinding tot
stand weet te brengen tussen de defensieve strijd voor het
behoud van sociale verworvenheden en de offensieve strijd
voor vernieuwing is of gedoemd te vervallen tot een onophoudelijke
en afmattende reeks achterhoedegevechten of
gedoemd te vervluchtigen in de ijle sfeer van het utopisme.
2. Wanneer geen bondgenootschappen tot stand komen tussen
de organisaties uit de arbeidersbeweging met groepen
uit andere sociale bewegingen (vrouwenbeweging, milieubeweging,
alternatieve groepen enz.) mist elke hervorrningsstrategie
de politieke stootkracht voor haar eigen verwerkelijking.
Dat deze bondgenootschappen niet kunnen worden
gesmeed zonder een permanent proces van discussies en
controverses, bewijzen de ontwikkelingen in vrijwel alle landen
van West-Europa.