Tijdschrift Gezondheid en Politiek jaargang 1983 nr 1

22/ Tijdschrift voor gezondheid en politiek
vele politici en beleidsvoerders een simpele relatie tussen de
uitgaven voor de gezondheidszorg en het peil van de volksgezondheid
om hun besparingspolitiek te kunnen rechtvaardigen.
Het is - om met een duidelijk voorbeeld te illustreren
- alsof de toename van het aantal slachtoffers van verk
eerso ngevalle n niet wordt toegeschreven aan de aard van
het maatschappelijk vervoersstelsel, maar aan het tekort- .
s.hret.en van de voorzienmgen voor verkeerssla cntoft ers.
Men kan zich afvragen of de groeiende populariteit van economische
kosten-baten-modellen in de gezondheidszorg
niet verbonden is met het feit, dat deze sector inderdaad
een afnemend nut heeft... niet voor de gezondheid van het
volk, maar voor de kapitalistische economie! Het staat immers
wel vast, dat in alle Westeuropese landen een stijgend
deel van de bestedingen aan gezondheidszorg geen rol meer
vervult bij het herstel van het arbeidsvermogen, bij het omlaag
drukken van het ziekteverzuim en bij de verhoging van
de produktiviteit in de ondernemingen. Ik licht dit met de
volgende gegevens toe: l. In elk land neemt gelijkelijk het
aantal ouderen in de bevolking toe. Tevens blijkt uit vrijwel
alle statistieken, dat oudere mensen een meer dan gemiddeld
en stijgend beroep doen op gezondheidsvoorzieningen.
2. Ook neemt het aantal blijvend 'arbeidsongeschikten' onder
de pensioengerechtigde leeftijd snel toe. En ook deze
groepen, die niet aan het arbeidsproces deelnemen, doen
een meer dan gemiddeld en groeiend beroep op medische
voorzieningen. 3. Er vindt tevens een toename plaats van
chronisch zieken en gehandicapten, onder andere dankzij
de vorderingen op medisch-technisch terrein, die juist voor
deze groepen een levensverlenging mogelijk gemaakt hebben.
Ook zij maken veelvuldig gebruik van medische voorzieningen.
Als gevolg van deze ontwikkelingen hebben de Westerse
gezondheidszorgsystemen zich meer en meer ontwikkeld
van 'cure-gericht' (op genezing gericht) naar 'care-gericht'
(op verzorging gericht). Criteria als levensverlenging en
sterftedaling vormen om deze reden éénzijdige meetlatten
van de doelmatigheid van de gezondheidszorg. Zij doen
immers geen recht aan het feit, dat een steeds groter deel
van de gezondheidsvoorzieningen niet op deze kwantitatieve
aspecten van het menselijk leven is gericht, maar op kwalitatieve
aspecten als een zo goed mogelijk herstel of behoud
van lichamelijke en psychische functies. In elk geval
vloeit een steeds groter deel van de uitgaven aan gezondheidszorg
naar de verzorging van bevolkingsgroepen die blijvend
buiten het arbeidsproces staan.
Voor zover de b esred ingen aan zezondheidszorz nog wél hetrekking
hebben op bevolkingsgroepen, die in het arbeids-
BERT 'ORNElIU~
~~
MINOER VET
MINDER ROKEN
MEER. BEWEGEN
GOED VOOR U
o
proces zijn ingeschakeld, wordt net zo hard aan hun economisch
nut getwijfeld. Zo is een veel gehoorde redenering dat
het ziekteverzuim de laatste tientallen jaren gestaag is opgelopen
ondanks de explosief gestegen uitgaven aan gezondheidsvoorzieningen.
Ook hier geldt dat de omvang en aard
van de medische voorzieningen slechts een secundair effect
hebben op de hoogte van het ziekteverzuim en dat factoren
als de kwaliteit van de arbeidsomstandigheden en de situatie
op de arbeidsmarkt meer gewicht in de schaal leggen. En
ook hier dient het leggen van een simpel verband tussen de
uitgavenstijging van de gezondheidszorg en de toename van
het ziekteverzuim als rechtvaardiging voor een politiek van
besparingen op de publieke bestedingen aan gezondheidszorg.
In deze tijd van economische crisis hebben ondernemers
de beschikking over een groot reservoir van arbeidskrachten,
waar zij uit kunnen putten. Dit maakt het voor
hen gemakkelijker minder produktieve, minder valide en
minder bekwame arbeiders te vervangen in plaats van aandacht
te besteden aan het behoud van hun gezondheid. De
kapitalistische economie is in tijden van crisis minder op
herstel uit dan op vervanging van zieke en minder arbeidsgeschikte
arbeidskrachten. De medische begeleiding rond de
opname en uitstoot van werknemers in en uit het produktieproces
weerspiegelt zich in veranderende normen rond
aanstellingskeuringen, ontslagprocedures, ziekteverzuimcontroles
en arbeidsongeschiktheidsverklaringen.
Samengevat: de snel gestegen uitgaven aan de gezondheidszorg
vormen aan de ene kant een bedreiging voor de winstvoet
en het groeivermogen van het kapitaal, aan de andere
kant is het nut van de gezondheidszorg- voor dit kapitaal.
gelegen in een doelmatige reproduktie van het arbeidsvermogen,
twijt elach ug er geworden. Lco normsc.hc kosten-baten-modellen
dienen als leidraad voor ingrijpende saneringen
in de medische sector.
Ideologie
De geleidelijke afbraak van de sociale en medische voorzieningen
gaat samen met een herleving van neoliberale ideologieën,
die ook op het terrein van de gezondheidszorg doorwerken.
Toen men na de oorlog de socialg en medische
voorzieningen in de Westeuropese landen ging uitbouwen,
werd in het openbare debat het accent gelegd op het recht
op gezondheidszorg, dat als een belangrijk sociaal grondrecht
gold. Dit sociale grondrecht diende de staat te waarborgen
door een uitbreiding van de overheidsfinanciering