Dyademagazine februari

nummer 2 | februari 2007 | maandelijkse uitgave van Dyade
> Hoe staan wij er (financiëel) voor?
> Betaald ouderschapsverlof vanaf 1 januari 2007
> Gelijke kappen voor ongelijke monniken?
magazine

C O L O F O N
Dyademagazine is een uitgave van
Dyade .
Dyademagazine verschijnt elf maal
per jaar.
Redactie
Clemens Geenen
Marieke de Korte
Hans Koster
Arjan van Kuijk
André van Oort
Arja van der Rhee
Rinus Welleman
Herman de Wild (hoofdredacteur)
Met medewerking van
Bianca Brouwer
René van Eijk
Teunis Jansen
Redactie-adres
Postbus 611
3430 AP Nieuwegein
redactiedyade@dyade.nl
Abonnementen
Klanten van Dyade ontvangen een
exemplaar van het Dyademagazine
per bevoegd gezag plus een exemplaar
per school. Voor niet-klanten
en extra abonnementen kost het
Dyademagazine
€36,25 per jaar. Voor opgave van
abonnementen en adreswijzigingen
kunt u contact opnemen met uw
Dyadevestiging.
Advertentie-informatie
Arja van der Rhee
Tel. (030) 630 56 05
Hoewel aan de productie van Dyade
veel zorg wordt besteed, kan het
voorkomen dat iets aan onze aandacht
ontsnapt. De Stichting Dyade
Dienstverlening aanvaardt geen aansprakelijkheid
voor de eventuele
gevolgen van drukfouten, onjuistheden
of onvolledigheden in de
gepubliceerde informatie.
Vormgeving
Stroom, Krommenie
Coverfoto | foto’s pag. 26-29
Marco van Hal, Amsterdam
Illustraties
Mieke de Haan, Gouda
Drukkerij
Nivo, Delft
4
5
6
8
10
14
15
16
19
22
24
26
27
6
In dit nummer:
d e r a c e n d e r e c h t e r
Over de schreef
Onderwijshuisvesting is maatwerk
10
Betaald ouderschapsverlof vanaf 1 januari 2007 gewijzigd
De jaarrekening en de accountantscontrole
Gelijke kappen voor ongelijke monniken?
Variabel belonen in het onderwijs
k o r t
v e e l g e s t e l d e v r a g e n
Ed’le Brabant, were di!
De zegetocht van het natuurlijk leren
Het onderwijsnummer in de etalage
Hoe staan wij er (financieel) voor?
Gemoedsbezwaard
Waar vindt u ons?
Kalender
Foto voorpagina: leerlingen van de scholengemeenschap Were Di, Valkenswaard.
Dyademagazine | nummer 2 | februari 2007
3
16
?
r
k
v

d
e r a c e n d e r e c h t e r
Over de schreef?
In de onderstaande zaak komt aan de orde de
professionele afstandelijkheid die docenten ten
opzichte van studenten in acht dienen te
nemen.
Betrokken docent was vanaf 1998 werkzaam in dienst
van de Technische Universiteit Delft (TUD). Bij brief van
31 mei 2000 hebben de vertrouwenspersonen van de
TUD een klacht over seksueel intimiderend gedrag van
betrokkene onder de aandacht van de decaan van de
faculteit gebracht. De klacht betrof een voorval in juni
1999, waarvan de desbetreffende studente kort nadien
melding had gemaakt, maar ten aanzien waarvan zij pas
actie wenste te ondernemen na haar afstuderen. In de
brief werd tevens nog vermeld dat in 1996 een andere
studente een vergelijkbare klacht over betrokkene had
ingediend, die destijds met hem was besproken.
Gevraagd werd om betrokkene opnieuw te onderhouden
over zijn niet te tolereren gedrag.
Naar aanleiding van deze brief heeft de decaan met
betrokken docent gesproken en de inhoud van dit
gesprek bevestigd in een schrijven. Betrokken docent
heeft op dit schrijven gereageerd en zijn kant van de
zaak nogmaals belicht.
Bij brief van 15 juni 2002 heeft de studente MB, in een
brief aan de opleidingsdirecteur verslag gedaan van een
voorval met betrokkene op 31 januari van dat jaar. De
opleidingsdirecteur heeft deze brief in handen gesteld
van de decaan. De decaan heeft deze brief opgevat als
een volgende klacht over seksuele intimiteiten dan wel
seksuele intimidatie door betrokken docent en betrokkene
met onmiddellijke ingang geschorst en de toegang
tot de gebouwen ontzegd. Nadat betrokkene in de gelegenheid
was gesteld zich te verantwoorden heeft het
college bij besluit van 15 juli 2002 betrokkene disciplinair
ontslag verleend per 18 juli 2002.
Hiertegen stelt betrokken docent bezwaar in. Het college
heeft het bezwaar hiertegen ongegrond verklaard.
Vervolgens stelt betrokkene beroep in bij de voorzieningenrechter
van de Rechtbank. Deze verklaart het beroep
van betrokkene gegrond. De voorzieningenrechter heeft
daartoe overwogen dat bij de voorbereiding het beginsel
van hoor en wederhoor niet voldoende is toegepast en
dat de onderzoeksactiviteiten alsnog dienen te worden
uitgevoerd. Op 23 december heeft het college een nieuw
besluit genomen, nadat zij de zaak had onderzocht.
Alsnog wordt betrokkene ontslag verleend wegens
plichtsverzuim. Hiertegen stelt betrokkene hoger beroep
4 Dyademagazine | nummer 2 | februari 2007
door mr. Bianca Brouwer
in bij de Centrale Raad van Beroep. De raad overweegt
als volgt. Het onderzoek dat opnieuw is verricht voldoet
aan de daaraan uit een oogpunt van hoor en wederhoor
te stellen eisen. Dit oordeel wordt niet anders doordat
er geen directie confrontatie heeft plaatsgevonden tussen
betrokkene en MB, nu gezien de aard van hetgeen is
voorgevallen te billijken valt dat MB niet meer met
betrokkene geconfronteerd wilde worden.
Ten aanzien van hetgeen in 1996 is voorgevallen staat
voor de raad vast, dat betrokkene aan een studente een
voorstel heeft gedaan tot seksueel contact. Betrokkene
heeft dit voorstel naar eigen zeggen gedaan toen de studente
in de put zat om haar weer in haar normale doen
te brengen. Het voorstel was volgens betrokkene een
reactie op de avances van de studente en het contact is
gestaakt toen de studente had aangegeven niet gediend
te zijn van zijn voorstel. De raad is van oordeel dat het
college deze gedraging van betrokkene terecht heeft
aangemerkt als ernstig plichtsverzuim.
Ten aanzien van hetgeen in 1999 is voorgevallen staat
voor de raad vast dat tijdens een bezoek in Milaan, dat
betrokkene in Milaan een hotelkamer heeft gedeeld met
een studente. De studente heeft daarover verklaard dat
betrokkene ondanks gemaakte afspraken toch probeerde
bij haar in bed te komen en haar in zijn armen te
nemen, waarna de studente in de badkamer is gevlucht.
Betrokkene heeft hiervan verklaard dat hij een kamer
met studente heeft gedeeld en dat de problemen die
hieruit voorkwamen welhaast voorspelbaar waren.
Uit een en ander concludeert de raad met het college
dat betrokkene ook toen volstrekt over de scheef is
gegaan en de in acht te nemen afstand verre heeft overschreden.
Ten aanzien van de gebeurtenissen in januari 2002 is
de raad van oordeel, dat vaststaat dat betrokkene in een
gesprek op 31 januari 2002 met MB over haar wens om
in Italië af te studeren, opmerkingen heeft gemaakt over
haar uiterlijk en haar haarkleur en dat hij haar heeft
vastgepakt en een zoen heeft gegeven.
De raad acht vermelde plichtsverzuimen aan betrokkene
ten volle toe te rekenen en verwijtbaar en acht daarbij
niet van belang of de betrokken studentes misschien in
enige mate aanleiding hebben gegeven tot de gewraakte
gedragingen, nu het tot de verantwoordelijkheid van
docenten behoort onder alle omstandigheden een professionele
afstandelijkheid ten opzichte van studenten
in acht te nemen. Ook de raad acht daarom de zwaarste
straf gerechtvaardigd en niet onevenredig aan het
begane plichtsverzuim. De raad verklaart het beroep van
betrokkene dan ook ongegrond.
Bianca Brouwer is jurist en werkt vanuit Dyade Amsterdam.

Onderwijshuisvesting is maatwerk
Aanvragen onderwijshuisvesting indienen vóór 1 februari 2007!
Onderwijs speelt een heel belangrijke rol in de
samenleving. Om kwalitatief goed onderwijs te
kunnen geven moet een aantal randvoorwaarden
worden ingevuld. Goed en gekwalificeerd onderwijspersoneel
is daarvoor als eerste van belang. Maar
ook goed geoutilleerde schoolgebouwen vormen
een belangrijke randvoorwaarde voor het geven van
kwalitatief hedendaags onderwijs. Anders gezegd:
een mooi en functioneel schoolgebouw is één van
die voorwaarden die leerprestaties kan verhogen.
De onderwijshuisvesting voor het basisonderwijs,
(voortgezet) speciaal onderwijs en voortgezet onderwijs
is de verantwoordelijkheid van de gemeente.
door Teunis Jansen
Verordening Bijna alle gemeenten in Nederland hanteren de
Modelverordening onderwijshuisvesting van de VNG. In deze
verordening zijn de voorzieningen in de huisvesting van scholen
als volgt omschreven:
> nieuwbouw voor een school die voor het eerst voor rijksbekostiging
in aanmerking is gebracht, dan wel nieuwbouw ter
gehele of gedeeltelijke vervanging;
> uitbreiding van een schoolgebouw;
> gehele of gedeeltelijke ingebruikneming van een bestaand
gebouw ten behoeve van de huisvesting van een school;
> (ver)plaatsing van bestaande noodlokalen;
> terrein voor zover benodigd voor schoolgebouwen zoals
hierboven genoemd;
> inrichting van het onderwijsleerpakket (leer- en hulpmiddelen
en meubilair) voor zover dit nog niet eerder door het rijk
of gemeente is bekostigd;
> medegebruik van een ruimte voor het onderwijs in een
gebouw dat al bij een andere school in gebruik is en medegebruik
van een gymnastiekruimte.
Maatwerk In de verordening zijn de aan te vragen voorzieningen
dus duidelijk omschreven. Maar onderwijshuisvesting
laat zich steeds minder zo ‘zwart-wit’ vangen in een verordening.
De basisbegrippen moeten worden omschreven, maar
alles is voortdurend in beweging. Dat vereist - veel meer dan
eerder het geval was - een regelmatige herziening van het
onderwijsgebouwenbestand. Daarom wordt er nu veel meer
aandacht besteed aan een flexibele indeling van schoolgebouwen.
Onderwijs is veelal een samenhangend geheel met andere
voorzieningen. Zo zijn voor-, tussen- en naschoolse opvang
van invloed op een schoolgebouw, maar ook de brede schoolontwikkeling
is bepalend voor de omvang van de onderwijs-
huisvesting. Dat wil niet zeggen dat al de voor deze ontwikkelingen
benodigde ruimte kan worden aangevraagd op grond
van de verordening voorzieningen huisvesting, maar onderwijshuisvesting
maakt steeds meer deel uit van een totaal gemeentelijk
voorzieningenniveau en daarop afgestemd gemeentelijk
accommodatiebeleid.
Integraal huisvestingsplan Steeds meer gemeenten gaan
over tot maatwerk en leggen dit vast in een
integraal huisvestingsplan. Een dergelijk plan voorziet samengevat
in de volgende zaken:
> het onderwijshuisvestingsbeleid en voorzieningenniveau van
scholen (en eventueel aanverwante instellingen) voor de
komende jaren (nieuwbouw en onderhoud);
> de daarbij te maken afspraken met besturen en scholen;
> de beschikbaarheid van de benodigde middelen.
Samenwerking gemeente en besturen Het voorzien in
onderwijshuisvesting is in eerste instantie een kerntaak van de
gemeente. De gemeente kan dit niet alleen. Er is een wisselwerking
nodig tussen gemeente en besturen en directies van
scholen enerzijds en met onderwijs samenwerkende instellingen
anderzijds.
Termijn voor indiening van aanvragen Aanvragen voor
voorzieningen in de onderwijshuisvesting en aanvragen voor
eerste inrichting onderwijsleerpakket en meubilair dienen in
praktisch alle gemeenten ingediend te worden voor 1 februari
van het jaar voorafgaande aan de toekenning. Dit betekent
dat aanvragen die in 2008 eventueel voor vergoeding in aanmerking
komen voor 1 februari 2007 bij het college van burgemeester
en wethouders van de gemeente waar de school
gevestigd is moeten worden ingediend.
Een aanvraag om onderwijshuisvesting dient te voldoen aan
verschillende voorwaarden. Zo dient ondermeer inzicht te worden
gegeven in de benodigde huisvesting op grond van leerlingenaantallen
en -prognoses, maar zal met name ook moeten
worden ingegaan op het inhoudelijk beleid van de school en
de huisvesting die daarvoor nodig is. Een goed onderbouwde
aanvraag is van belang voor de beoordeling van die aanvraag.
Uiteraard kunt u zich hiervoor laten ondersteunen door de
huisvestingsspecialisten van Dyade. U kunt hiervoor contact
opnemen met uw eigen Dyadevestiging, uiteraard ook nog
voor het indienen van aanvragen voor 1 februari 2007. U
hoeft voor die datum niet alles in finesses klaar te hebben,
maar de aanvraag moet er dan wel liggen!
In een volgend magazine zal meer specifiek worden ingegaan
op de verschillende actuele ontwikkelingen binnen onderwijshuisvesting
en het belang van een integraal huisvestingsplan
(IHP) voor de gemeente en de scholen.
Teunis Jansen is advieur Dyade Advies en werkt vanuit Dyade Ede.
Dyademagazine | nummer 2 | februari 2007
5

Betaald ouderschapsverlof vanaf
1 januari 2007 gewijzigd
De CAO-primair onderwijs 2006-2008 en de CAO-voortgezet
onderwijs zijn nu geïmplementeerd. Eén van de zaken die
vanaf 1 januari 2007 in combinatie met de belastingwetgeving
gewijzigd is, is de regeling waar veel gebruik van wordt
gemaakt: het betaald ouderschapsverlof. Hoe ziet de regeling
er vanaf 1 januari 2007 uit?
De regelgeving in de CAO’s primair onderwijs
en voortgezet onderwijs De regelingen
betaald ouderschapsverlof staan vermeld in artikel
8.21 van de CAO-primair onderwijs 2006-2008 en in
bijlage 6 van de CAO-voortgezet onderwijs
2006/2007. Inhoudelijk komen de voornoemde teksten
overeen, samengevat ziet dat er als volgt uit:
1. De werknemer heeft per kind recht op 415 uur
ouderschapsverlof met behoud van salaris.
2. Het recht op betaald ouderschapsverlof bestaat
voor een kind dat nog niet de leeftijd van 8 jaar
heeft bereikt. Dit verlof en de opname van dit verlof
kan uiterlijk duren tot de datum waarop het
kind de leeftijd van 8 jaar heeft bereikt.
3. Over de uren waarin de werknemer betaald ouderschapsverlof
geniet behoudt hij 55% 1 van zijn salaris.
Dit wordt geëffectueerd door in elke maand
waarin de werknemer betaald ouderschapsverlof
geniet een gelijk percentage op zijn salaris in mindering
te brengen. Dit percentage wordt berekend
met behulp van de formule (A / (415 x wtf)) x
(55% 1 10 / B), waarin A gelijk is aan het aantal
uren betaald ouderschapsverlof en B gelijk is aan
het aantal maanden waarin betaald ouderschapsverlof
wordt genoten.
4. Er bestaat een terugbetalingsverplichting wanneer
de werknemer ontslag neemt of hij wegens plichtsverzuim
wordt ontslagen.
5. Er bestaat een terugbetalingsverplichting indien de
werknemer op eigen verzoek een betrekking aanvaardt
voor minder uren dan hij direct voorafgaande
aan het ouderschapsverlof vervulde.
6. De terugbetalingsverplichting is niet van toepassing
indien de werknemer ontslag neemt of zijn
werktijdfactor wordt verminderd omdat hij een
betrekking aanvaardt bij een andere onderwijsinstelling
die door de rijksoverheid wordt bekostigd.
Voor de gedetailleerde teksten verwijzen wij u naar
de betreffende CAO’s.
6 Dyademagazine | nummer 2 | februari 2007
door Arjan van Kuijk
Wat betekent de nieuwe regeling nu voor de
werknemer? De werknemer heeft vanaf 1 januari
2007 dus standaard recht op een vergoeding van
55%.
Om ten opzichte van de oude regeling er niet of
nauwelijks qua salaris op achteruit te gaan, kan er
gebruik gemaakt worden van een extra fiscale compensatie
in de vorm van een heffingskorting van de
Belastingdienst, de zogenoemde ouderschapsverlofkorting.
Voorwaarde om voor de ouderschapsverlofkorting
in aanmerking te komen, is deelname aan de
levensloopverlofregeling in het jaar dat het verlof
wordt genoten.
Hoe ziet de korting eruit? De ouderschapsverlofkorting
van de Belastingdienst bedraagt 50% van
het wettelijk minimumloon per opgenomen verlof
uur: € 1.300,80 bruto per maand, dat komt neer
op € 3,75 per uur (in 2006 waren deze bedragen:
€1.284,60 per maand en € 3,71 per uur).
De werknemer met een normbetrekking (werktijdfactor
1,000) heeft met ingang van 1 januari 2007,
puntsgewijs, de volgende rechten:
1. De werknemer heeft recht op 415 uur betaald
ouderschapsverlof.
2. De werknemer krijgt voor deze uren 55% loon
doorbetaald van de werkgever.
3. De hoogte van de totale omvang van het ouderschapsverlof
(betaald en onbetaald) bedraagt
voor de werknemer in het primair onderwijs 995
uur en voor de werknemer in het voortgezet
onderwijs 830.
4. De werknemer heeft recht op 415 uur ouderschapsverlofkorting
van de Belastingdienst en
krijgt voor deze uren een heffingskorting van
€ 3,75 per uur (totaal maximaal € 1.556,25) bij
deelname levensloopregeling. Bij drie maanden
volledig verlof is dat € 518,75 per maand.
5. De ouderschapsverlofkorting bedraagt maximaal
het verschil tussen het fiscale jaarloon in het
huidige kalenderjaar (2007) en het fiscale jaarloon
(2006) in het voorgaande kalenderjaar.

De werknemer kan een extra korting ontvangen
(bovenop de ouderschapsverlofkorting) op de
verschuldigde loonbelasting via de werkgever van
een jaarlijks door de Belastingdienst vast te stellen
bedrag. Het bedrag is voor 2007, net als in 2006,
maximaal € 185,- per gespaard kalenderjaar. Het
bedrag is afhankelijk van het opgenomen bedrag uit
de levensloopregeling en dient ook daadwerkelijk
eerst te zijn overgemaakt op de levenslooprekening.
Voor de aanvraag van de ouderschapsverlofkorting
heeft de werknemer na afloop van het kalenderjaar
een verklaring van de werkgever nodig met de volgende
gegevens:
> Naam, adres en loonheffingnummer van de werkgever.
> De periode in het kalenderjaar waarin de werknemer
ouderschapsverlof heeft genoten.
> Het aantal uren in het kalenderjaar dat de werknemer
ouderschapsverlof heeft genoten.
De werkgever kan deze verklaring opvragen bij Dyade.
Tenslotte is het van belang te vermelden dat er geen
sprake is van overgangsrecht: alle, vanuit 2006,
genieters van betaald ouderschapsverlof ontvangen
vanaf 1 januari 2007 een vergoeding van 55%. Ook
deze verlofgenietenden dienen vanaf 1 januari 2007
de ouderschapsverlofkorting aan te vragen!
De ouderschapsverlofkorting kan worden teruggevraagd
door middel van de aangifte in de inkomstenbelasting
of via een voorlopige teruggaaf. Voor verdere
informatie omtrent de ouderschapsverlofkorting
en de voorlopige teruggaaf willen wij u verwijzen naar
www.belastingdienst.nl of u kunt u vraag stellen via
de Belastingtelefoon: 0900 - 0543.
Aan de genoemde bedragen kunnen geen rechten
worden ontleend, deze informatie is bevestigd door
de Belastingtelefoon.
1 Omdat dat de fiscale regeling afdrachtvermindering ouderschapsverlof, die de werkgever ontving, met ingang van
1 januari 2007 is vervallen, is het doorbetalingpercentage bij betaald ouderschapsverlof verlaagd van 75% naar 55%.
Dyademagazine | nummer 2 | februari 2007
7

De jaarrekening en de accountantscontrole
Het kalenderjaar 2006 is ten einde, lumpsum in het
primair onderwijs is een feit. Wat betekent dit voor het
verplichte jaarverslag over 2006? Uiterlijk 1 juli 2007
moet dit jaarverslag met de goedkeurende accountantsverklaring
bij het Cfi zijn gedeponeerd.
In dit artikel willen wij nader ingaan op de verplichte
accountantcontrole en de vastgestelde tariefsverhoging
die mede is doorgevoerd naar aanleiding van de stelselwijziging.
Wat is er zoal gewijzigd in de accountantscontrole?
Binnen de sector primair onderwijs is lumpsum in
het kalenderjaar en de stelselwijziging een feit. Dit
betekent dat de sector primair onderwijs haar financiële
huishouding moet inrichten conform het batenen
lastenstelsel en verantwoorden conform het
OCW-voorschrift op de jaarverslaggeving. Voorheen
was het kasstelsel de methodiek waarmee de financiën
werden verwerkt en een accountantcontrole was
niet verplicht.
Wat is nu de rol van de accountant in dit proces?
De accountant moet een volledige controle uitvoeren
op het financiële gedeelte van het jaarverslag. De
accountant zal de controle uitvoeren zoals vastgelegd
in de grondslagen voor de jaarrekening die zijn
gebaseerd op het Burgerlijk Wetboek (Boek 2, titel
9). De accountant moet de waardering van bezittingen
en schulden volgens deze grondslagen controleren.
De wijziging van kasstelsel naar het stelsel van
baten en lasten heeft tot gevolg dat onder andere de
grote aanschaffingen (vaste activa) gewaardeerd en
afgeschreven moeten worden conform de grondslagen.
Om de waarde van de vaste activa te bepalen is
in veel gevallen een nulmeting uitgevoerd.
Een ander gevolg van de stelselwijziging is dat er
voorzieningen getroffen moeten worden voor toekomstige
verplichtingen en risico’s die voortvloeien
uit de huidige bedrijfsvoering. Bijvoorbeeld voorziening
onderhoud gebouwen en voorziening
(flex)bapo. De accountant zal moeten toetsen of de
getroffen voorzieningen aanvaardbaar zijn.
De accountant zal bovendien toetsen of de cijfers
een zodanig inzicht geven dat er een verantwoord
oordeel kan worden gevormd omtrent het vermogen
(de bezittingen en schulden van de instelling) en de
8 Dyademagazine | nummer 2 | februari 2007
door Rinus Welleman
exploitatierekening. Uiteraard moet de accountant
ook een controle uitvoeren of de subsidies rechtmatig
zijn besteed. Tot 1 augustus 2006 geschiedt dit
door middel van de aanvraag vaststelling rijksvergoeding
(AVR). Dit betekent niet dat met het vervallen
van de controle AVR het bovenstaande komt te vervallen.
De controle AVR verschuift naar de controle
op de jaarrekening, want de accountant zal nog
steeds een controle moeten uitvoeren op de rechtmatige
besteding van de subsidiegelden.
Wat is de rol van Dyade?
Dyade heeft in samenspraak met haar huisaccountant
PwC een reviewmodel en een procedure jaarrekening
opgesteld om een optimale kwaliteit te
kunnen leveren in het jaarrekeningproces. Er zal
per klant een balansdossier worden opgesteld. Het
balansdossier wordt stap voor stap opgebouwd aan
de hand van een 44 punten tellende procedure. Het
balansdossier bevat ook de onderbouwing van de
verantwoording van de balans en exploitatierekening.
Voorbeelden van te beantwoorden vragen zijn:
> Zijn alle investeringen verwerkt conform investeringsgrenzen?
> Zijn alle afschrijvingen verwerkt?
> Is er aansluiting tussen de jaarrekening
en de jaarlijkse OCW-rijksbijdrage?
> Zijn vorderingen en/of schulden van OCW en
overige instanties volledig opgenomen?
> Is er aansluiting van liquide middelen inclusief
derdengelden?
> Is er een goede onderbouwing van de
voorzieningen?
> Is de exploitatie gecontroleerd? Zijn er omvangrijke
afwijkingen ten opzichte van de begroting en de
exploitatie van voorgaand jaar?
> Zijn de richtlijnen Europese aanbesteding gevolgd?
> Etc.
Hoe komen de kosten van de accountantscontrole tot stand?
Als gevolg van de verbreding en verdieping van de
regels en richtlijnen op de controle van de jaarrekening,
heeft de huisaccountant van Dyade (PwC) haar
tarieven moeten verhogen.
De voorheen geldende tarieven waren gebaseerd op
de oude regelgeving en waren in de basis vastgesteld
in 2003.
De vaktechnische eisen zijn verscherpt door de nieuwe
accountancywetgeving (Wta) en de daarmee
samenhangende richtlijnen voor de accountantscontrole
(RAC).
Als u deze tarieven afzet tegen de tarieven die voor
soortgelijke controles gebruikelijk zijn in het bedrijfsleven,
dan kunnen wij concluderen dat de nieuwe
tarieven zeker niet aan de hoge kant zijn.

In dit kader geeft PwC uitleg wat er wijzigt onder
lumpsum
Ingaande 1 augustus 2006 heeft een wijziging plaatsgevonden
in de bekostigingsystematiek vanuit het ministerie van
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) aan onderwijsinstellingen
in de sector primair onderwijs. Per genoemde
datum is de declaratiebekostiging vervangen door een lumpsumfinanciering.
Met de inwerkingtreding van een nieuwe bekostigingssystematiek
heeft eveneens een wijziging plaatsgevonden in de wijze
van verantwoording. Tot en met 31 juli 2006 is het bestuur
verplicht door middel van een aanvraag vaststelling rijksvergoeding
(AVR) de rijksbekostiging te laten vaststellen.
Ingaande het kalenderjaar 2006 dient het bestuur verantwoording
af te leggen met behulp van een financieel jaarverslag.
Voor de controle van het financieel jaarverslag is het
Controleprotocol OCW 2006 van toepassing, waarin de
door de accountant te controleren aspecten met betrekking
tot het financieel jaarverslag en de bekostigingsgegevens
worden beschreven. Hierbij wordt aangegeven dat de
accountant onderzoek dient te doen naar de elementaire
beginselen van ‘good governance’ binnen de onderwijsinstelling.
De accountant dient naast de controle van het
financieel jaarverslag bij uw administratiekantoor daarom
vanaf dit jaar eveneens aandacht te besteden aan de kwaliteit
van uw interne beheer. Het gaat hier om het totale
interne beheer dat zich naast de controleomgeving bij
Dyade tevens uitstrekt tot in uw school- en bestuursomgeving.
Dit kan onder andere plaatsvinden door middel van
interviews met het bestuur en directie, maar indien noodzakelijk
geacht ook door aanvullende waarnemingen op
school- of bestuursniveau.
Hierbij zullen wij na overleg met Dyade zoveel als mogelijk
gebruik maken van een standaard vragenlijst om op een efficiënte
en effectieve wijze inzicht te krijgen in de totale interne
beheersing (met name de administratieve organisatie en
interne controle en governance) van uw stichting of vereniging.
Daarnaast eisen de nieuwe accountantswetgeving (Wta) en
daarmee samenhangende de richtlijnen voor de accountantscontrole
(RAC) tevens een directe opdrachtrelatie en
contactmomenten tussen accountant en schoolbestuur,
onder andere in het kader van een juiste toepassing van de
fraude richtlijn.
Gelet op de verdergaande eisen in het controleprotocol en
de aangepaste richtlijnen voor accountantscontrole dienen
accountants meer door eigen controles verificatiewerkzaamheden
uit te voeren en deuitkomsten van hun werkzaamheden
in voldoende mate te documenteren. Dit houdt een
verzwaring van de controlewerkzaamheden van de accountant
in. Indien hieraan niet wordt voldaan, bestaat het risico
dat bij een review door de auditdienst van OCW geconcludeerd
wordt, dat in onvoldoende mate werkzaamheden zijn
verricht (voorbeeld hiervan is de nieuwe regel ‘niet gedocumenteerd’
betekent ‘niet gecontroleerd’).
Wij hopen met dit artikel meer duidelijkheid te hebben
gegeven over de accountantscontrole.
Dyademagazine | nummer 2 | februari 2007
9

Gelijke kappen voor ongelijke
Variabel belonen in het onderwijs
De invoering van de Wet BIO maakt het vraagstuk van het
belonen van werknemers actueler dan ooit. In 1998 schreef OCW
nog in een publicatie dat het werken met competenties niet mag
leiden tot competitie. Maar in de praktijk willen scholen meer
mogelijkheden tot beloningsdifferentiatie krijgen. Het druist in
tegen het gezonde verstand dat een werknemer die de kantjes er
vanaf loopt evenveel betaald krijgt als een werknemer die zich
met hart en ziel inzet. Maar ook het denken over binding en
motivatie speelt hierbij een belangrijke rol.
10 Dyademagazine | nummer 2 | februari 2007
door Clemens Geenen
Een school moet zich niet alleen afvragen hoe zij aan
goede medewerkers komt, maar ook hoe zij die vasthoudt.
Beloningsbeleid kan een instrument zijn om
werknemers te binden en te motiveren. In dit artikel
vindt u een aantal visies op variabel belonen met
daarbij ook tegengestelde standpunten. De discussie
is in het onderwijs nog maar net op gang gekomen.
Dit artikel wil stof tot nadenken geven.
Beloning Het begrip beloning is in de economie
een vergoeding die de organisatie geeft aan de
medewerker voor de door hem geleverde bijdrage
aan die organisatie. De vergoeding kan van financiële,
maar ook van niet-financiële aard zijn. Een
schouderklopje is een voorbeeld van het laatste,
dat in sommige culturen is uitgegroeid tot benoeming
van medewerker van de maand; inclusief letterlijk
een plaats in de eregalerij. Dit laatste komt voor
in China, Rusland en de Verenigde Staten, dus het
kan bijna niet uitblijven of u loopt binnenkort achter
zonder zo’n galerij. In hun standaardwerk ‘Belonen
in strategisch perspectief’ uit 2000 maken Miranda
Langedijk en Petri Ykema ten aanzien van de financiële
vergoeding onderscheid tussen:
1. Het vaste inkomen (salaris, vakantiegeld en
eindejaarsuitkering).
2. Salarisverhogingen (vaste periodiek en CAOverhoging).
3. Secundaire en tertiaire arbeidsvoorwaarden
(vakantie- en verlofdagen, pensioen, fiets- en
spaarregeling).
4. Variabele beloning (gratificatie of toelage).

monniken?
Niveau waarop Aard van het criterium
de beloning van
toepassing is KWANTITATIEF KWALITATIEF
Individu Resultaat Merit-rating
Skill
Competenties
Groep / Afdeling Resultaat/ Teamcompetenties
teambeloning
Organisatie Winstdeling Kerncompetenties
Kenmerkend voor variabele beloning is dat de hoogte
van de beloning per jaar kan verschillen. Variabel
belonen komt in verschillende vormen voor. In het
boek worden variabele beloningssystemen getypeerd
aan de hand van het organisatieniveau en de aard
van het te belonen criterium.
Beloningsbeleid In de handleiding
‘Teambeloning: Hoe werkt dat?’ van de BVE Raad
komen we de volgende definitie van beloningsbeleid
tegen: “Beloningsbeleid is erop gericht het arbeidsgedrag,
de competenties en de prestaties van medewerkers
in een door de organisatie gewenste richting
te beïnvloeden.” Beloningsbeleid staat dus niet op
zichzelf, maar is verbonden met de organisatie en de
doelstellingen die de organisatie heeft.
CAO-primair onderwijs 2006-2008 Het primair
onderwijs kende al in de vorige CAO de mogelijkheid
van beloningsbeleid. De vakbonden liepen er
niet warm voor, maar het RPBO maakte het mogelijk
en daardoor kwam het ook in de CAO terecht. De
werkgever kon alleen overgaan tot Incidentele beloningsvormen
op basis van vastgesteld beleid. Dit
beleid moest in overleg met de personeelsgeleding
van de (gemeenschappelijke) medezeggenschapsraad
tot stand komen en het decentraal georganiseerd
overleg (DGO) diende te worden geïnformeerd. In
de praktijk werd er zeer spaarzaam van deze mogelijkheid
gebruikgemaakt.
In artikel 6.1 van de nieuwe CAO-primair onderwijs
2006-2008 lezen we dat een werknemer jaarlijks op
1 augustus één periodiek erbij krijgt, tenzij hij/zij op
het maximum van zijn salarisschaal zit. Op grond
van een goede beoordeling kan de werknemer een
extra periodiek krijgen. Dat was ook al mogelijk
onder de vorige CAO, maar is nu expliciet opgenomen.
Nieuw is dat de werkgever de werknemer één-
malig de jaarlijkse periodiek kan onthouden bij
twee achtereenvolgende negatieve beoordelingen.
De CAO-primair onderwijs kent ook nog andere
beloningsmogelijkheden. Artikel 6.19 bepaalt dat
“de werkgever op grond van een beoordeling van de
werknemer, in bijzondere omstandigheden gratificaties
en toelagen kan verstrekken”. Hiervoor geldt nog
steeds dat de werkgever daar beleid voor moet
formuleren, dat afgestemd moet worden met het
personeelsgeleding van de (gemeenschappelijke)
medezeggenschapsraad. Er geldt wel een maximum.
De extra beloning voor een individuele werknemer
kan nooit meer bedragen dan 15% van het jaarsalaris.
De CAO-primair onderwijs noemt de mogelijkheid
van teambeloning niet, maar sluit het ook niet
uit. De werkgever heeft hier dus mogelijkheden voor.
Bij de invoering van het persoonlijk ontwikkelingsplan
en de competentieprofielen is er een compromis
gesloten tussen ministerie en vakbonden. De
vakbonden gingen akkoord met differentiatie in de
beloning, maar naar de bovenkant. In de nieuwe
CAO is er een doorbraak waarbij ook periodieken
onthouden kunnen worden. De looptijd van de huidige
CAO-primair onderwijs is twee jaar. Misschien
dat er in 2008 nog meer verschillende kappen voor
de monniken mogelijk worden.
Incidentele beloningsvormen of beloningsdifferentiatie?
Beloningsdifferentiatie is een ruimer
begrip dan incidentele beloningsvormen. In de
vorige CAO-primair onderwijs komen we alleen de
term incidentele beloningsvormen tegen (zie art. C15
van de CAO-primair onderwijs). In de nieuwe ook
de term beloningsdifferentiatie (zie art. 6.19). In de
nota ‘Werken in het onderwijs 2006’ wordt hieronder
verstaan: “het toekennen van extra bonussen,
toelagen, periodieken, premies of onkostenvergoedingen
(bijvoorbeeld tegemoetkoming in hogere
woonlasten, hogere reiskostenvergoeding) in
verband met goed functioneren, het leveren van een
bijzondere prestatie of het uitvoeren van bijzondere
taken, of het honoreren van relevante (onbetaalde)
ervaring bij (her)indiensttreding”. Het doel van beloningsdifferentiatie
is het optimaliseren van de inzet
van medewerkers.
Beloningsdifferentiatie in het primair
onderwijs Scholen ontvangen al een aantal jaren
een apart Budget voor arbeidsmarkt- en personeelsbeleid
(voorheen schoolbudget). Hierdoor hebben
zij meer mogelijkheden gekregen voor beloningsdifferentiatie.
Uit de nota ‘Werken in het onderwijs 2006’
blijkt dat 58% van de scholen in het primair onderwijs
hiervan gebruikmaakt. Zij besteden ongeveer 5%
van bovengenoemd budget voor beloningsdifferentiatie.
Er zijn geen actuele gegevens bekend op welke
gronden extra beloningen worden toegekend.
Dyademagazine | nummer 2 | februari 2007
11

Lerarensalarissen In de Haagse politiek is het
afgelopen jaar veel gezegd over lerarensalarissen.
Een hoger salaris zou het beroep aantrekkelijker
maken. Of deze standpunten de verkiezingen overleefd
hebben, zal bij de kabinetsformatie moeten
blijken. Klopt de beeldvorming over te lage lerarensalarissen?
Het onderzoeks- en adviesbureau Hay
Group heeft in 2006 de salarisschalen in het
onderwijs vergeleken met die van 150.000 andere
functies. Het aanvangssalaris van veel leraren blijkt
gelijk te zijn aan het modale inkomen in Nederland
van € 30.000,-. Meer dan 50% van de leraren
verdient € 42.200,- en dat is slechts € 200,- onder
het marktgemiddelde. Het onderzoek van Hay Group
maakt in ieder geval duidelijk dat een variabele
beloning niet nodig is om een te laag salaris aan te
vullen.
Competentiebeloning In opdracht van OCW
heeft Berenschot in 1998 samen met de Vereniging
van Samenwerkende Landelijke Pedagogische Centra
(VSLPC) een competentiemodel voor leerkrachten
ontwikkeld. Het model gaat uit van tien competenties
op drie opeenvolgende beheersingsniveaus.
Beloning vindt niet meer plaats op basis van het
aantal dienstjaren, maar op basis van de individuele
prestaties van de leerkracht. Iedere twee jaar moet
de school de ontwikkeling van de leerkracht beoordelen.
Een leerkracht die een bijzonder goede
ontwikkeling laat zien, stijgt sneller in salaris. Nog
hetzelfde jaar heeft Regioplan onderzoek gedaan
naar het draagvlak voor competentiebeloning. Niet
minder dan 42% van de leerkrachten en 49% van de
schoolleiders waren voorstander van competentiebeloning.
De bonden waren in die tijd fel tegen
competentiebeloning. Beloning volgens het competentiemodel
van Berenschot heeft het dan ook niet
gehaald. OCW heeft hiervan geleerd door bij de
invoering van de Wet BIO de angel van de competentiebeloning
eruit te halen. De verwachting is
echter dat, zodra we allemaal gewend zijn aan het
voeren van beoordelingsgesprekken, het maken van
POP’s en het werken met competenties, competentiebeloning
weer op de agenda komt te staan.
Teambeloning In 2001/2002 hebben vijf teams
van het ROC Utrecht en ROC West-Brabant geëxperimenteerd
met teambeloning. De beloning bestond
uit 1% van het brutojaarsalaris van alle teamleden.
De besteding moest ten goede komen aan het team
en de teamontwikkeling (bijvoorbeeld laptops of een
teambuildingsdag). Naar aanleiding hiervan heeft de
BVE Raad een handzame handleiding gemaakt die u
gratis kunt downloaden via www.ipb.intermax.nl. In de
inleiding staat te lezen dat teambeloning belangrijk is
om teamontwikkeling te stimuleren: “De kunst bij
prestatiebeloning is een goede balans te vinden
tussen individuele beloning en teambeloning. Te
grote individuele beloningsverschillen binnen een
team leveren ongezonde rivaliteit en onvrede op.
12 Dyademagazine | nummer 2 | februari 2007
Teveel nadruk op de prestaties van het team met te
weinig oog voor de individuele kwaliteitsverschillen
leveren ook gevoelens van oneerlijkheid op en werken
negatief door naar het teamfunctioneren. Zeker in
het onderwijs is het lastig om behaalde teamresultaten
naar individuen te differentiëren. De onderlinge
afhankelijkheid is groot.”
Een belangrijke voorwaarde voor het invoeren van
teambeloning is een professionele cultuur. Afspraken
over extra prestaties en extra beloningen worden niet
van bovenaf, maar in onderling overleg tussen
schoolleiding en team bepaald. Intervisie en feedback
zijn belangrijk. “Alleen dan kan het management
de beloningsverschillen verantwoorden en
zullen de verschillen geaccepteerd worden door de
medewerkers.” Het implementatietraject voor teambeloning
bestaat uit zeven stappen:
1. Enthousiasmeren (overtuigen en vertrouwen
scheppen).
2. Werven (een team doet mee op basis van vrijwilligheid).
3. Contracteren (afspraken maken over o.a.
prestatieindicatoren, de wijze van beoordeling
en de aard van de teambeloning).
4. Uitvoeren (aansturing is noodzakelijk).
5. Bewaken (tussentijdse evaluatie van de voortgang).
6. Beoordelen en belonen.
7. Afsluiten (evaluatie met het hele team en
feestelijke afsluiting).
Volgens de IPB-monitor 2004 komt teambeloning in
het primair onderwijs nog nauwelijks voor. Dat is
jammer omdat teambeloning schijnt bij te dragen
aan de innovatiekracht van organisaties. Uit onderzoek
van de Erasmus Universiteit blijkt dat teambeloning
medewerkers stimuleert om “kennis uit te
wisselen, extra inzet te vertonen en gezamenlijke
doelstellingen te realiseren”. Zie voor het volledige
rapport: www.erasmusinnovatiemonitor.nl.
Kritiek op prestatiebeloning “Prestatiebeloning
wint langzaam terrein.” Zo luidde de kop van een
artikel in De Volkskrant van 26 oktober jl. In 2005
heeft driekwart van het personeel in Nederland
behalve salaris ook een bonus ontvangen. In 2000
was dat nog 70%. De hoogte van de bonus was
gemiddeld 7% van het bruto-inkomen.
Prestatiebeloning ligt in het onderwijs gevoelig.
Desondanks lezen we in de nota ‘Werken in het
onderwijs 2006’ dat een meerderheid van de leraren
voor een of andere vorm van prestatiebeloning is.
Toch is kritiek op prestatiebeloning niet verstomd.
In IntermediairPW van 20 december 2004 trekt Peter
Boerman fel van leer tegen prestatiebeloning. Hij
somt een aantal redenen op waarom prestatiebeloning
niet presteert:

1. Het werkt niet
“Elke 5 uur verschijnt ergens ter wereld een publicatie
over het effect van prestatiebeloning. Maar
een eenduidig en ondubbelzinnig (positief) effect
van prestatiebeloning op de productiviteit is wetenschappelijk
nog nooit aangetoond. Individuele
prestaties mogen soms (tijdelijk) verbeteren, maar
dit geldt nog niet voor de hele organisatie, zeker
niet op de lange termijn.”
2. Het is duur
“Nederlandse werknemers die een of andere vorm
van prestatiebeloning ontvangen, verdienen dan ook
tot 10% meer dan vergelijkbare werknemers met een
standaard loon. De productie stijgt echter zelden
evenredig hard mee.”
3. Het demotiveert
“Als de medewerkers het systeem niet eerlijk vinden -
omdat ze weinig invloed op het resultaat hebben, of
omdat ze er toch niet voor in aanmerking komen, of
er geen vertrouwen in hebben dat de leidinggevende
in staat is tot een goed oordeel - blijkt prestatiebeloning
een enorme demotivator te zijn, met name in
Nederland.”
4. Het beloont het verkeerde
“Zet een bonus op het aantal gemaakte producten,
en de voorraden zullen zich opstapelen in uw magazijn.
Maar hoe zit het met de kwaliteit? Oftewel: je
krijgt wat wordt beloond. En dat is niet altijd hetzelfde
als wat de organisatie beoogt.”
5. In een team werkt het niet
“Weinig medewerkers zien teambeloning zitten als
dat inhoudt dat ook een klaploper in het team extra
beloning ontvangt.’’
6. Het maakt onzeker en bang
“Zo kan het systeem mensen bang maken voor
fouten of risico’s. Ze durven de baas niet meer tegen
te spreken, uit vrees hun bonus mis te lopen.”
7. Je krijgt geen differentiatie
“Leidinggevenden durven meestal niet te differentiëren,
bang als ze zijn voor ongemakkelijke blikken van
anderen. En dus krijgt ieder de bonus, waarmee het
systeem verwordt tot de traditionele periodiekenmachine
waar het nu juist mee wilde afrekenen.”
Het artikel is af en toe polemisch van toon, maar
juist daardoor wel interessant. Vergelijkbare kritiek
komt ook naar voren in het proefschrift van Reiny
van Silfhout uit 2005. Zij deed onderzoek naar de
vraag waarom prestatiebeloning in Nederland
minder voorkomt dan in andere landen. Een meerderheid
van werknemers en leidinggevenden vindt
dat beloning in eerste instantie gebaseerd moet zijn
op de zwaarte van de functie en dan pas op prestaties.
Medewerkers verwachten meer dan leiding-
gevenden negatieve gevolgen zoals willekeur,
opjagen, jaloezie of verminderderde onderlinge
samenwerking. “De rol van het management is dus
zeer belangrijk voor het welslagen van een prestatiebeloningssysteem.
Als managers het niet goed doen,
worden de vooroordelen tegen prestatiebeloning
(willekeur etc.) snel bevestigd.”
Invloed op motivatie Wat is een schouderklopje
waard? Uit onderzoek blijkt dat niet-financiële
aspecten zoals functie-inrichting, carrièreontwikkeling
en werksfeer een veel groter effect hebben op
betrokkenheid van medewerkers dan financiële beloningen.
Tot 30% van het verschil in bedrijfsresultaten
komt door verschillen in werkklimaat. Hierbij speelt
de leidinggevende een cruciale rol. Coachend leidinggeven
wordt een belangrijke troef voor een
school in het binden en motiveren van medewerkers.
Volgens een artikel in Management Team van
november 2005 is het motiveren van medewerkers
echt niet zo moeilijk. “Gewoon een kwestie van
gezond verstand en van aanpakken.” Via www.mt.nl
vindt u een handig overzicht van 99 manieren om
uw medewerkers voor u te laten rennen. De suggesties
staan per rubriek gerangschikt.
Belonen in strategisch perspectief Miranda
Langedijk en Petri Ykema constateren in hun boek
dat bij het invoeren van een (variabel) beloningssysteem
bijna alle aandacht gaat naar het systeem
zelf. Het invoeringsproces en de vraag of het systeem
wel past bij de organisatie krijgen onvoldoende
aandacht. De kans is dan groot dat het nieuwe
beloningssysteem niet landt in de organisatie. Zij
sommen een aantal voorwaarden op voor het
plaatsen van belonen in een strategisch perspectief.
De school:
1.Weet wie ze is (welke karakteristieken heeft onze
organisatie?).
2. Weet wat ze wil bereiken met de beloning.
3. Communiceert over wie ze is en over wat ze wil
bereiken met de beloning (welk gedrag krijgt
welke beloning?).
4. Streeft naar een blijvende fit (moeten we het
beloningssysteem herijken omdat de organisatiedoelen
zijn veranderd?).
Meer informatie Laat u zich niet ontmoedigen
door alle goedbedoelde kritiek. Variabel belonen kan
een belangrijk instrument zijn om medewerkers te
stimuleren tot gewenst gedrag. Gedrag dat bijdraagt
aan het realiseren van de doelstellingen van uw
schoolorganisatie. Wilt u meer weten over de ondersteuning
die Dyade Advies u op dit gebied kan
bieden, neem dan contact op met de organisatieadviseur
van uw Dyadevestiging.
Dyademagazine | nummer 2 | februari 2007
13

k
14 Dyademagazine | nummer 2 | februari 2007
k o r t
s SZW geeft subsidie voor meer vrouwen in besturen
Het ministerie van SZW geeft subsidie aan negen emancipatieprojecten die het aantal
vrouwen in raden, commissies en besturen moet vergroten. Het gaat om vrouwen in een
achterstandspositie, bijvoorbeeld vrouwen die weinig invloed hebben op besluitvorming.
De projecten krijgen in totaal een bedrag van 0,8 miljoen euro. De overheid wil een evenredige
vertegenwoordiging van mannen en vrouwen in besturen en andere organen die
besluiten nemen. Behalve in de politiek, kan dat ook zijn in het onderwijs, in wijkraden,
ouderraden, verenigingsbesturen of in besturen van belangenorganisaties of zelforganisaties.
Het project Stap voor stap naar een hogere trap van Osmose (adviesbureau voor
multiculturele vraagstukken in Arnhem) stimuleert allochtone moeders actief te worden
op basisscholen. Dit leidt tot een meer evenredige afspiegeling van de multiculturele
samenstelling van de scholen. Daarnaast krijgt de stem van allochtone moeders ook meer
aandacht in de medezeggenschaps- en ouderraden en de schoolbesturen. Met dit project
worden 20 allochtone vrouwen in een besluitvormende positie geplaatst bij basisscholen
in verschillende gemeenten in Gelderland. Organisaties die zich bezighouden met deze
thema’s kunnen jaarlijks een subsidieaanvraag indienen. De eerstvolgende subsidieronde
is op het gebied van rechten en veiligheid. Aanvragen voor subsidies voor deze projecten
kunnen tot uiterlijk 1 maart 2007 worden ingediend. Een beschrijving van alle projecten
en meer informatie over het indienen van subsidieaanvragen staan op
www.emancipatieweb.nl.
b
Belastingkorting voor ouders
omgezet in uitkeerbare kindertoeslag
De kinderkorting, een korting die ouders krijgen op de te betalen
belasting, wordt met ingang van 2008 vervangen door een kinder
toeslag. Hierdoor profiteren voortaan ook ouders met een laag
inkomen van deze tegemoetkoming in de onderhoudskosten van
kinderen. Staatssecretaris Geus van SZW heeft hiertoe een wetsvoorstel
bij de Tweede Kamer ingediend. Op dit moment kampen
bepaalde huishoudens met het probleem dat ze de belastingkorting
niet kunnen verzilveren. Werkende alleenstaande ouders en alleenverdieners
met een salaris gelijk aan het minimumloon betalen te
weinig belasting om voor het totale bedrag aan belastingkortingen in
aanmerking te komen.
Ze profiteren daardoor niet of nauwelijks van (een verhoging van) de
kinderkorting. Door de belastingkorting te vervangen door een uit te
keren toeslag is dit probleem opgelost. Alleenstaande werkende ouders
met een inkomen op het niveau van het minimumloon zien door de
toeslag hun inkomen met gemiddeld 5,4 procent stijgen. Voor een
werkende alleenverdiener met kinderen is dat 2,4 procent. Circa
1,2 miljoen gezinnen hebben straks recht op kindertoeslag. Het gaat
om ouders met een kind dat jonger is dan 16 jaar en voor wie ze ook
kinderbijslag ontvangen. Voor jongeren tussen de 16 en de 18 jaar
hebben de ouders alleen recht op de toeslag als ze het kind in belangrijke
mate onderhouden. De hoogte van de toeslag is afhankelijk van
het inkomen van de ouders en varieert van 0 tot 77 euro per maand.
Nu is dat ook al zo met de kinderkorting. De Belastingdienst/Toeslagen
voert de regeling uit in nauwe samenwerking met de Sociale
Verzekeringsbank (SVB). In 2009 zal ook de Wet tegemoetkoming
onderwijsbijdragen en schoolkosten voor kinderen tot 18 jaar in
dezelfde regeling worden ondergebracht als de kindertoeslag.
i
Impuls voor innovatie
Meer dan duizend scholen hebben bij het PO Platform
Kwaliteit en Innovatie een aanvraag ingediend om in aanmerking
te komen voor een subsidie van 3.000 euro. Het doel
van de stimuleringsregeling Leren van elkaar is onder meer het
actief delen en verspreiden van kennis. Veel aanvragen hebben
te maken met kwaliteitszorg, leerlingenzorg, onderwijs anders
organiseren, taal en lezen en de integratie van techniek en
ICT. Het PO Platform is nu bezig met de toekenning van de
625 stimuleringssubsidies. Helaas moet worden vastgesteld
dat niet alle aanvragen voldoen aan de criteria. Ook zijn aanvragen
gedaan die niet geschikt zijn voor deze impulsregeling,
maar die bijvoorbeeld wel passen in bestaande programma’s
en projecten, zoals Verbreding Techniek Basisonderwijs, ICT
op school of Versterking cultuureducatie. In bepaalde gevallen
worden aanvragers doorverwezen naar andere subsidieverstrekkers.
Ook voor de stimuleringsregeling Leren met
experts is belangstelling. Dit betreft diepteprojecten waarin
wordt samengewerkt met externe experts. In deze aanvragen
is er eveneens veel aandacht voor thema’s als technisch lezen,
kwaliteit en leerlingenzorg. Bij de beoordeling staat het innovatieve
gehalte centraal, afgezet tegen de landelijke ontwikkelingen.
Aanvragen moeten gericht zijn op duurzame ontwikkeling
en verbetering van het onderwijs en de resultaten moeten
overdraagbaar zijn. De sluitingstermijn voor deze regeling is
31 januari 2007.

? ?
? ??
v
1 Tabakswet
2 Extra
3 Gelden
4 Vaststelling
v e e l g e s t e l d e v r a g e n
Is het verplicht op school bij elke ruimte een rookverbodsticker op te hangen?
In de Tabakswet staat dat bij elke ruimte waar niet gerookt mag worden een aanduiding verplicht is
met een goed leesbare tekst 'roken verboden' of met een rookverbodsticker.
In de wet worden onder meer genoemd: hallen, gangen, trappen, liften, vergaderzalen, leslokalen,
toiletten, kantines, recreatie- en soortgelijke ruimten, overige ruimten voor zover deze voor het
publiek toegankelijk zijn.
In de praktijk keurt de Voedsel en Waren Autoriteit (VWA, voorheen Keuringsdienst van Waren) het
goed als er bij alle ingangen van het schoolgebouw een duidelijke tekst te lezen is in de trant van: “in
dit gebouw mag niet worden gerookt, met uitzondering van de daarvoor aangewezen rookruimtes”.
Het is dan niet nodig om bij elke ruimte in het gebouw aan te geven dat er niet gerookt mag worden.
Dergelijke borden zijn niet standaard voorhanden. Men laat vaak zelf een bord maken.
Bron: Besturenraad
middelen overblijfwerk
Hoe is de situatie met betrekking tot extra middelen scholing overblijfmedewerkers?
De subsidie voor scholing van overblijfmedewerkers in het schooljaar 2006/2007 is verhoogd met € 1.120.000,-.
Aanvragen die aanvankelijk geheel of gedeeltelijk zijn afgewezen wegens uitputting van het budget, zijn opnieuw
beoordeeld. U hoeft dus geen nieuwe aanvraag in te dienen. De aanvragen zijn beoordeeld volgens de in de subsidieregeling
vastgestelde criteria. De besturen die in aanmerking komen voor extra subsidie ontvingen in december
2006 een beschikking. Meer informatie over de subsidie vindt u op de site van het Cfi.
versterking cultuureducatie
Worden de gelden voor de versterking van de cultuureducatie in het primair onderwijs
en in het schooljaar 2007/2008 toegevoegd aan de lumpsumbekostiging?
Nee, de middelen worden in het genoemde schooljaar nog als bijzondere bekostiging toegekend aan de scholen.
De regeling Versterking cultuureducatie is op 26 januari 2005 gepubliceerd en wordt voor het schooljaar
2007/2008 verlengd. Daardoor is er nog geen sprake van toevoeging aan de lumpsumbekostiging.
schoolgewicht
Hoe werkt de 80%-systematiek voor het vaststellen van het schoolgewicht?
Nieuw is het plafond van 80%, waarmee een maximum in de bekostiging wordt aangebracht. Alle leerlingen tellen
mee voor het bepalen van het schoolgewicht, maar er wordt een maximum vastgesteld voor de gewichtenmiddelen
die een school krijgt.
Het plafond van 80% geldt vanaf 1 augustus 2006 en betekent dat het schoolgewicht nooit hoger kan zijn dan 80%
van het totaal aantal ongewogen leerlingen.
Een voorbeeld:
Een school heeft 100 leerlingen.
50 leerlingen hebben een gewicht van 1,2.
40 leerlingen hebben een gewicht van 0,9.
Het schoolgewicht wordt als volgt bepaald:
50 x 1,2 = 60
40 x 0,9 = 36
10 x 0,0 = 0
Totaal 96
-/- drempel 9% (dit percentage moet nog worden vastgesteld) van het totaal aantal ongewogen leerlingen
Dit geeft een schoolgewicht van 87. 80% van het aantal ongewogen leerlingen is 80.
Dyademagazine | nummer 2 | februari 2007
15

Ed’le Brabant, were di!
De zegetocht van het natuurlijk leren
De slag bij Woeringen van 5 juni 1288. Welke Brabander
kent die niet? De overwinning van hertog Jan van Brabant
op de aartsbisschop van Keulen en zijn handlangers staat
dan wel niet in de canon van de vaderlandse geschiedenis,
maar wel in het geheugen van menig inwoner van Brabant
gegrift. Op een kritiek moment in de strijd schijnt hertog
Jan te hebben geschreeuwd: “Edel Brabant, verweert u!”. De
Brabanders hielden stand en behaalden uiteindelijk een
klinkende overwinning. Geen wonder dat veel sportverenigingen
hier ‘Were Di’ heten. Ook de scholengemeenschap in
Valkenswaard heet zo.
Were Di bestaat uit twee sectoren: havo/vwo en
vmbo. Wat Were Di zo bijzonder maakt, is dat
leerlingen op het vmbo kunnen kiezen tussen twee
verschillende lesmethoden. Behalve de reguliere
methode waarin de leerstof centraal staat, biedt
Were Di ook de methode aan die gebaseerd is op
de principes van het natuurlijk leren. Dat gebeurt in
een aparte afdeling die hier Were Di Drie genoemd
wordt. Natuurlijk leren betekent dat de leerling de
verantwoordelijkheid krijgt voor zijn eigen leerproces.
Plaatsvervangend rector Jacques Marsmans is op
Were Di verantwoordelijk voor onderwijs. De redactie
legt hem een aantal vragen voor.
16 Dyademagazine | nummer 2 | februari 2007
door Clemens Geenen
Were Di biedt twee verschillende lesmethoden aan: het
regulier leren en het natuurlijk leren. Waarom heeft Were
Di hiervoor gekozen?
“We hebben een aantal studiedagen voor havo/vwo
en vmbo georganiseerd over nieuwe manieren
van leren die beter aansluiten op de eisen van de
moderne tijd. We krijgen nu eenmaal een andere
leerling binnen dan een aantal jaren geleden. We
hebben vervolgens een groep docenten die dat wilde
de ruimte gegeven om samen met Alex van Emst van
APS die andere vorm van onderwijs op te zetten.”
Wat houdt het natuurlijk leren bij Were Di in? Welke
verschillen zijn er met het regulier leren?
“Wat het eerste opvalt, is dat er geen traditioneel
lesrooster is. Er is ook geen klaslokaal met een groep
en een docent of vakdocent. Zestig tot zeventig leerlingen
zitten in een grote ruimte. Anders dan bij het
regulier leren zitten leerlingen van kader-, beroepsen
theoretisch leren bij elkaar. Leerlingen werken in
groepjes van drie aan opdrachten, of liever gezegd
aan prestaties. Deze prestaties zijn leerlinggestuurd
in plaats van docentgestuurd zoals bij het regulier
leren. Er is veel ruimte voor buitenschools leren.

Leerlingen bellen bijvoorbeeld bij buurtbewoners aan als
ze een buurtonderzoek willen doen. Bij het natuurlijk leren
hoort geen huiswerk.”
Wat levert natuurlijk leren op?
“Natuurlijk leren is absoluut niet vrijblijvend zoals je wel
eens leest over bijvoorbeeld Iederwijs scholen. Er zijn drie
docenten of assistenten aanwezig die we coaches noemen.
Die coachen en spreken leerlingen voortdurend aan. Zij
leren leerlingen ook om elkaar aan te spreken. Op het
moment dat een leerling van het groepje van drie afhaakt,
hebben de andere twee dat onmiddellijk in de gaten. En is
dat onderwerp van gesprek. Welke ontwikkeling van de
leerling is belangrijker? De ontwikkeling van kennis van een
vakgebied of de persoonlijke ontwikkeling? Dan zeggen we
met z’n allen die persoonlijke ontwikkeling is belangrijker.
Als we zorgen dat die ontwikkeling goed loopt, dan gaat
het met het vak ook wel. Dit uitgangspunt zien wij door
resultaten bevestigd. Het leren van leerstof loopt bij het
natuurlijk leren niet achter bij het regulier leren. Wat betreft
persoonlijke ontwikkeling lopen leerlingen bij het natuurlijk
leren in het oog springend voor. Were Di Drie heeft een
leerling-volg-jezelfsysteem. Dat wil zeggen dat ze op leerlijnen
en op ontwikkelingslijnen zichzelf beoordelen. En dat
doen ze in gesprek met de leerlingen uit hun groepje en een
coach. Anders dan het traditionele rapport stellen ze zo
hun vooruitgang vast. Door middel van een digitaal
portfolio op internet wordt dit met ouders gecommuniceerd.
Een aantal malen per jaar vindt een vertraagde week
of oogstweek plaats en dan stellen leerlingen vast wat ze in
de afgelopen periode hebben geleerd en wat de vooruitgang
is. En dat wordt doorgesproken met de ouders. Zij
vieren - zoals in een traditionele samenleving - de oogst
van die periode.”
Hoe wordt de keuze tussen regulier leren en natuurlijk leren
gemaakt?
“In principe maken ouders de keuze. We hebben geleerd
dat het natuurlijke leren niet voor iedere leerling een goed
concept is. Natuurlijk leren is ongelooflijk prikkelrijk. Voor
leerlingen met een stoornis in het autistisch spectrum is
natuurlijk leren een ramp. Die hebben meer behoefte aan
onderwijs dat heel gestructureerd wordt aangeboden. Als
we het niet verantwoord vinden dan laten we het kind ook
niet tot Were Di Drie toe.” Ouders die hun kind willen
inschrijven kunnen overdag Were Di bezoeken. Ik kom
regelmatig met gasten de ruimte binnen. Dat stoort niet.
Anders dan bij het regulier leren praten leerlingen met
elkaar en lopen ze door elkaar heen. Als je niet weet wat
er aan de hand is, kan dit misschien wat chaotisch overkomen.
Maar het is geen chaos. Er hangt een heel andere
dynamiek. Kinderen zijn allemaal bezig.”
Dyademagazine | nummer 2 | februari 2007
17

Wat betekent dit voor het team?
“Het sleutelwoord bij natuurlijk leren is betrokkenheid
van docenten. Als je een docent hebt in Were
Di Drie die heel erg betrokken is bij deze manier van
onderwijs dan heb je een hele goeie. Als je een
docent hebt die voorstander is van regulier leren dan
krijg je natuurlijk een ander resultaat. De docenten
van Were Di Drie zijn voortdurend bezig met het verder
ontwikkelen van het team en hun coachende
vaardigheden. Zij geven elkaar constant feedback.
In dit opzicht gaan ze op een heel andere manier
met elkaar om dan dikwijls bij het regulier leren.
18 Dyademagazine | nummer 2 | februari 2007
Overigens hebben ze hierdoor wel een trend gezet
in de school. Ook bij het regulier leren wordt steeds
meer gewerkt in teams en coaching en feedback
toegepast.”
Wat betekent dit voor het schoolgebouw?
“Voor het nieuwe leren heb je geen gewone lokalen
nodig. We hebben de muren tussen lokalen gesloopt
om zo één grote ruimte te krijgen. In deze ruimte
moeten twee liefst drie docenten kunnen werken,
zodat een docent een individuele leerling of groepje
kan coachen terwijl de andere twee aandacht kunnen
geven aan de groep. In zo’n grote ruimte werken
leerlingen ook als één team en spreken elkaar aan op
hun gedrag en functioneren. Daar vinden ze veel
steun aan elkaar.”
Welk advies geeft u uw collegadirecteur mee die ook wil
starten met het nieuwe leren?
“Wat belangrijk is dat alleen docenten die achter het
nieuwe leren staan hiermee aan de slag gaan. Dat
geldt ook voor de ouders van de leerlingen. Alleen
dan kan het slagen. Laat een docent die goed is in
regulier leren dat ook blijven laten doen. Respecteer
dat er andere oplossingen zijn dan het natuurlijk
leren. Accepteer ook dat je een wat onduidelijkere
organisatie krijgt. Schoolregels eenduidig vaststellen
is bijvoorbeeld moeilijk. Bij natuurlijk leren praten
leerlingen en lopen door elkaar heen. Bij regulier
leren niet. Het is af en toe moeilijk uit te leggen
waarom dingen daar wel kunnen en ergens anders
niet. Bereid je ook op voor dat natuurlijk leren
onrustgevoelens kan oproepen bij docenten die op
de reguliere wijze onderwijs geven. Geef hen de
waardering die zij verdienen.”

Het onderwijsnummer in de etalage
Lumpsum was nog niet eens echt ingevoerd, toen er een nieuw
projectbureau zich bekendmaakte. Dit projectbureau, het PMV,
zette u aan het eind van het afgelopen schooljaar aan het werk met
de niet geringe taak om alle sofinummers binnen te halen. Inmiddels
is het sofinummer gepromoveerd naar BSN (burgerservicenummer)
en noemt men het persoonsgebonden nummer (PGN) nog vaker
onderwijsnummer. Hoezo minder regels? Waar heeft het allemaal
voor nodig en hoe komt het zo?
Wet onderwijsnummer (WON) Het onderwijs
leeft van de afkortingen, die bij voorkeur uit drie letters
bestaan. De WON dateert alweer van een jaar
of zes geleden. Toen meldde het ministerie: “In het
cursusjaar 2002/2003 wordt het sofinummer als
persoonsgebonden nummer in het onderwijs ingevoerd.
(…) De Informatie Beheer Groep (IBG) in
Groningen gaat het bestand beheren. (…) De scheiding
van beheer en gebruik moet misbruik van de
persoonsgegevens voorkomen. Alleen de IBG zelf,
de Inspectie, gemeentebesturen, de Sociale Verzekeringsbank,
Centrale Financiën Instellingen (Cfi) en
het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) mogen
de gegevens gebruiken. (…) De gegevens
worden tot 10 jaar na de laatste inschrijving
bewaard.” Goed, de wet is bedoeld om uw administratieve
lasten te verlichten en om adequate
beleidsgegevens te genereren. Tot slot, niet geheel
onbelangrijk, is het onderwijsnummer het gegeven
waarop uw bekostiging is gebaseerd. Inmiddels zijn
we zes jaar verder en veel heeft u er tot op dit
moment nog niet van gemerkt. Dat heeft zo zijn
redenen. De invoering bleek minder eenvoudig dan
gepland. Andere onderwijssectoren gingen het primair
onderwijs voor en het bleek aardig complex.
Spagaat De wet is een tikje dubbel: enerzijds dient
het de administratieve last te verlichten en anderzijds
- u merkt het aan de post van de afgelopen maanden
en dit is nog slechts het begin - is er een behoorlijke
aanslag op uw administratieve rek door de
vraag naar de juiste gegevens. Dit pijnlijke dilemma
zal voorlopig nog even aanwezig zijn. Het is helaas
niet mogelijk om eerst de lasten te verlichten en dan
het nummer effectief in te voeren. Het gaat andersom,
naar men hoopt. Eenvoudig zal dat echter niet
zijn. Alle pogingen de afgelopen jaren om minder
regels te maken zijn nauwelijks effectief gebleken,
maar dit terzijde.
door René van Eijk
De stand van zaken Na het voortgezet onderwijs
en de sector beroeps- en volwasseneneducatie is nu
in het primair onderwijs het PGN aan de beurt.
Met de invoering van het PGN wordt in het primair
onderwijs een nieuwe keten gemaakt, die bestaat uit
onder andere een nieuwe technische infrastructuur,
gegevensstromen, procedures en afspraken tussen de
verschillende ketenpartners. De primaire partners in
deze nieuwe keten zijn de instellingen primair onderwijs,
de IBG en het Cfi. De ervaringen in het voortgezet
onderwijs en de sector beroeps- en volwasseneneducatie
leren dat de invoering van het PGN, met
name door de afhankelijkheden die in de keten tot
stand komen, een complex traject is. De organisaties
die zich bezighouden met ondersteuning aan bestuur
en management hebben daarom een stichting in het
leven geroepen, die de invoering in het primair
onderwijs goed moet laten verlopen. Voor de invoering
van het PGN in het primair onderwijs hebben
deze veldpartijen (besturenorganisaties en de AVS)
een procesmanagement veld (PMV) ingericht. Het
PMV stuurt de softwareleveranciers aan om de aanpassingen
van de administratiepakketten te realiseren
en bereidt de instellingen primair onderwijs in
diverse fasen voor op de nieuwe werkwijze.
Daarnaast zorgt PMV samen met OCW voor een
goede regie binnen het project.
Het PMV ontwikkelde een zogenaamde PGN-scan in
twee fases om de instellingen primair onderwijs voor
te bereiden op de uitwisseling van gegevens conform
de Wet op het onderwijs met de IBG. Het doel van
de PGN-scan is om via iteraties1 een kwalitatief2 en
kwantitatief3 hoog niveau van WON-gegevens te
bereiken, in het bijzonder de burgerservicenummers,
door instellingen primair onderwijs. De gegevens van
de PGN-scan fase 2 zullen ook éénmalig worden
gebruikt voor een eerste vulling van het Basis
Register Onderwijs (BRON) voor beleidsinformatie. >>
Dyademagazine | nummer 2 | februari 2007
19

Indien de meetresultaten van de PGN-scan daar
aanleiding voor zijn, kan PMV in overleg met haar
partners besluiten om extra maatregelen te nemen
die moeten bijdragen aan de succesvolle invoering
van het persoonsgebonden nummer in de sector
primair onderwijs. Het resultaat van de laatste
meting bepaalt of de kwaliteit van de verzamelde
WON-gegevens voldoende is voor een instelling
primair onderwijs om te kunnen deelnemen aan de
conformiteitsfase. De criteria voor het slagen van een
instelling primair onderwijs voor de PGN-scan zijn:
de bekostigingsinformatie moet volledig zijn en de
beleidsinformatie moet nagenoeg volledig zijn en
voldoen aan waardelijsten en referentietabellen.
Wat volgt? Bij de volgende stap die we de conformiteitsfase
noemen, is er sprake van een echte uitwisseling
met de IBG. Uw leerlingadministratiesysteem is
dan zo aangepast, dat het 'onder water' de gegevens
vasthoudt die invoert en/of wijzigt in uw leerlingenadministratie.
Die gegevens levert u met frequente
tussenpozen via internet aan de IBG.
Dit houdt in dat u niet online hoeft te zijn als u uw
leerlingenadministratie bijwerkt. Het houdt ook in
dat u niets dubbel hoeft te doen. Als u verbinding
maakt met het internet sluist uw leerlingenadministratiesysteem
de gegevens die u hebt ingevoerd via
een beveiligde verbinding door naar de IBG. Het is de
bedoeling dat scholen één keer per week verbinding
maken met de IBG. Ook de terugmeldingen van de
IBG ontvangt u via internet. Daar moet u uiteraard
wél wat mee doen. Het kan zijn dat er iets niet klopt
in de persoonsgegevens van de leerling, of dat er een
onderwijsnummer wordt toegewezen dat u moet
invoeren in de leerlingenadministratie.
In de conformiteitsfase kijkt men zorgvuldig of in alle
gevallen alles loopt zoals het moet. Ook in deze fase
begeleidt het PMV uw school tot het moment dat u,
bij wijze van spreken, met losse handjes mutaties aan
kunt leveren en met uitzonderingsgevallen overweg
kunt. Als u alles kunt verwerken op de juiste manier
is er sprake van de laatste stap:
De uitwisseling met de IBG Overdracht van uw
school aan de Informatie Beheer Groep. Vanaf dat
moment beantwoordt de IBG uw vragen. Uw school
is nu immers gecertificeerd voor de geautomatiseerde
gegevensuitwisseling. Alle leerlingen die de IBG
gecontroleerd opneemt in haar eigen bestand
(BRON), worden geanonimiseerd aangeleverd aan
het Cfi. Voor deze leerlingen ontvangt u bekostiging.
Het is de bedoeling dat per 1 augustus 2009 bekostiging
plaatsvindt op basis van de nieuwe manier van
gegevenslevering. De oktobertelling en de groepentellingen
komen dan te vervallen.
Tot slot Geen enkel invoeringstraject is hetzelfde.
De invoering van het onderwijsnummer is dan ook
uniek. Wat oppervlakkig lijkt op een simpel invoeren
van een nummer per leerling, blijkt onder water een
heidens karwei. Alle partijen zijn ervan overtuigd dat
het proces zorgvuldig dient te verlopen en iedereen
doet er ook echt zijn best voor om de last voor de
scholen te beperken, maar er is wel werk aan de
winkel.
Excuses voor de overlast tijdens de verbouwing.
René van Eijk is adviseur bij de AVS en lid van het dagelijks
bestuur van de Stichting PGNO.
Het burgerservicenummer
Het BSN is een uniek identificerend persoonsnummer dat iedereen krijgt, die
ingeschreven staat in de Gemeentelijke basisadministratie en persoonsgegevens
(GBA) of de nog te vormen Registratie niet-ingezetenen. Getalsmatig is het
burgerservicenummer gelijk aan het sociaal-fiscaalnummer (sofinummer),
dat wil zeggen dat het ook uit negen cijfers bestaat en dat het voldoet aan de
elfproef. Het BSN onderscheidt zich van het sofinummer voor wat het bereik
ervan betreft en de wijze waarop wettelijk is vastgelegd wat met behulp van
het BSN mag gebeuren.
1 Iteraties zijn regelmatig terugkerende cycli in een project waarbij elke cyclus een hoeveelheid functionaliteit toevoegt die door de
opdrachtgever wordt gekeurd, getest en van commentaar voorzien.
2 De gegevens moeten voldoen aan alle toetsingscriteria zoals formaat, lengte, optionaliteit en domein.
3 De gegevens van alle leerlingen moeten worden uitgewisseld.
Dyademagazine | nummer 2 | februari 2007
21

Hoe staan wij er (financieel) voor?
Verkorte inleiding stuur- en kengetallen voor het primair
onderwijs, inclusief een voorbeeld van een set kengetallen
Scholen hebben van oorsprong iets met getallen. Leraren geven
cijfers, beoordelen leerlingen en delen rapporten uit.
Leerlingen krijgen toetsen en testen. Ze gaan over of blijven
zitten.
Iedere school bepaalt met grote regelmaat en vaak met getallen
de kwaliteit en het niveau van leerlingen. De school is vaak ‘een
wereld in getallen’, om maar eens de titel van een rekenmethode
te citeren. Maar zeggen die getallen iets? En wat dan? Hoe
kunnen scholen getallen benutten om het inzicht in de financiële
situatie te verhogen? Welke getallenlenen zich hiervoor en
wat doet u met de uitkomsten? Ken- en stuurgetallen kunnen
een rol spelen bij het beantwoorden van de vraag of de school
‘de dingen goed doet’. In dit artikel vindt u een beschrijving
van mogelijke financiële ken- en stuurgetallen en wat u ermee
kunt.
22 Dyademagazine | nummer 2 | februari 2007
door André van Oort
Wat zijn ken- en stuurgetallen?
Kengetallen
Kengetallen bevatten niet meer dan feitelijke, vergelijkende
informatie. Een voor de hand liggend kengetal is de leraarleerlingratio,
de verhouding tussen het aantal leerlingen en
het aantal personeelsleden dat onderwijs verzorgt.
Kengetallen zijn zinvol om op een aantal punten de staat van
de school in kaart te brengen of een probleem te analyseren.
Maar de getallen kunnen ook aanleiding geven om een
gesprek over het beleid te starten.
Een kengetal is een berekende verhouding tussen twee mogelijk
interessante grootheden. Men ziet in één oogopslag of de
eigen waarden hoger of lager zijn dan de gemiddelde score
binnen een onderwijssector. Voor het primair onderwijs geldt
dat ná het indienen van het jaarverslag 2006 voor het eerst
kengetallen primair onderwijs landelijk zullen worden gegenereerd
en teruggerapporteerd aan de instellingen. Let op: het
is gevaarlijk om puur uit de vergelijking van de kengetallen
conclusies te trekken. Ze krijgen pas écht waarde wanneer:
1. De uitkomsten niet komen uit een éénmalige meting,
maar over meer jaren worden berekend en de gebruiker
daardoor trends kan onderscheiden van incidenten.
2. De uitkomst kan worden afgezet tegen een voor de
organisatie haalbare norm.
3. Het aantal kengetallen beperkt blijft, omdat men anders
door de bomen het bos niet meer ziet.
Wordt aan bovenstaande voorwaarden voldaan dan winnen
conclusies aan waarde. Er ontstaat informatie die helpt bij
het bepalen van de juiste koers. De directie gaat als het ware
vanzelf aan de hand van de gevonden verhoudingen doelstellingen
bepalen en dat leidt dan tot stuurgetallen.
Stuurgetallen
Stuurgetallen bieden informatie waarmee gestuurd wordt.
Ze kunnen gebruikt worden bij het bewerkstelligen van veranderingen
en verbeteringen. Aan stuurgetallen is een norm of
streefwaarde verbonden. Daarmee zijn stuurgetallen altijd
verbonden met de visie en ambities van de school.
Anders gezegd: als de school niet helder is in haar doelen en
ambities dan heeft het werken met stuurgetallen geen zin.
Als je niet weet waar je naar toe wilt en daar geen tussenstappen
voor uitzet, bereik je het doel niet.
Beide voeten op de grond Ken- en stuurgetallen hebben
nut maar ze vertellen bijna nooit het hele verhaal. Een school
is een complexe bundeling van kennis, vaardigheden, krachten
en faciliterende middelen. Getallen kunnen wijzen op
doelmatigheid en doelgerichtheid. Het blijven wél deelwaar-

Voorbeeld Set kengetallen
Basisschool De Circusclown Per 1/12/2006
1. solvabiliteit 1 79,1%
2. solvabiliteit 2 81,1%
3. solvabiliteit 3 61,7%
4. liquiditeit 2,5
5. rentabiliteit -0,0001
6. resultaat/totaal vermogen 0,0%
7. weerstandsvermogen 46,2%
8. beleggingen/eigen vermogen 47%
9. eigen vermogen/baten 58,7%
10. algemene reserve/baten 16,5%
11. personele lasten/totale lasten 85%
12. materiële lasten/totale lasten 15%
13. afschrijvingslasten/totale lasten 2,9%
14. huisvestingslasten/totale lasten 5,8%
15. ov. instellingslasten/totale lasten 6%
16. totale lasten (personeel en materieel)/
aantal leerlingen € 3.431
17. materiële lasten/aantal leerlingen € 516
nemingen. Neem echter beslissingen op basis van meer
dan getallen alleen en hecht niet alleen aan de cijfers.
In het primair onderwijs bestaat er - behalve als het om
resultaten van de leerlingen gaat - een zekere afkeer tegen
het meten. Maar iedere zelfstandige organisatie wil zijn
geleverde prestatie en de gerealiseerde kwaliteit meten.
Tóch zal uit de cijfers kunnen blijken dat op uw school
bijvoorbeeld per leerkracht relatief veel minder leerlingen
zijn dan een vergelijkbare school 1 . Anders gezegd: uw
leerlingen kosten veel geld per leerkracht. U had al het
gevoel dat uw financiële resultaten niet best waren? Met
de combinatie van deze gegevens kunt u aan de slag gaan
om uw financieel resultaat te verbeteren. Of heeft u een
beter idee? Meten is broodnodig, maar moet echter meer
zijn dan het uitrekenen van een verhouding. Overeind blijft
staan dat getallen controleren nuttig is om te zien of de
plannen daadwerkelijk omgezet zijn in daden. Getallen geven
tevens aan of de organisatie langdurig perspectief heeft om
voort te blijven bestaan.
Definities kengetallen
Voorbeeld set kengetallen Bovenstaand een voorbeeld
van een set kengetallen zoals die door Dyade voor een klant
zijn samengesteld.
Kengetallen winnen aan waarde als ze vergeleken kunnen
worden met de getallen voor de hele sector of getallen van
vergelijkbare scholen. De kengetallen voor de hele sector zijn
nog niet bekend. Het Cfi heeft echter toegezegd de kengetallen
op basis van de jaarrekeningen 2006, snel (binnen enige
weken) nadat deze ingediend zijn te verspreiden.
Wij raden u aan om net als de klant uit bovenstaand voorbeeld
al vast na te gaan denken en te werken met kengetallen
om de nodige ervaring op te doen. Meer informatie over
kengetallen kunt u vinden in het artikel Ken uw kengetallen,
Dyademagazine nummer 7-8, juli-augustus 2005. Ook kunt
u contact op nemen met de afdeling Advies van uw eigen
Dyadevestiging.
Indien u meer wilt lezen over ken- en stuurgetallen bevelen wij
u de brochure ‘Laat de getallen spreken’, een uitgave van
Projectbureau Lumpsum PO en Q*Primair, aan. De brochure
is in december 2006 naar de scholen gestuurd.
1 Over kengetallen gesproken. U kunt op www.onderwijsincijfers.nl het nodige vinden. Hier kunt u bijvoorbeeld kijken naar het aantal leerkrachten van uw
school vergeleken met scholen met vergelijkbare leerlingaantallen. Er is geen ingewikkelde autorisatie voor nodig. Dit kan simpelweg met het aangeven
van uw brinnummer.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
eigen vermogen (inclusief egalisatierekening)
totale vermogen
eigen vermogen (inclusief egalisatierekeningen en voorzieningen)
totale vermogen
(eigen vermogen -/- materiële vaste activa)
balanstotaal
vlottende activa
vlottende passiva (schulden)
resultaat gewone bedrijfsvoering
totale baten
eigen vermogen -/- materiële vaste activa
totale rijksbijdrage
Dyademagazine | nummer 2 | februari 2007 23

Gemoedsbezwaard
Wat in Staphorst bekend is, is dat nog niet in Amsterdam. En
omgekeerd. Een verschijnsel dat veel Nederlanders nieuw in de
oren zal klinken is dat van de gemoedsbezwaarden.
Amsterdammer Wouter Bos heeft daar als staatssecretaris van
Financiën eens een heel betoog aan gewijd, maar dat is in
Staphorst beter geland dan bij zijn buren. De problematiek
bestaat al heel lang en komt vrijwel alleen in Nederland voor.
Het toont aan waarin een land rekening houdt met verschillen
in achtergronden van zijn bewoners.
Achtergrond “Een gemoedsbezwaarde vindt het afsluiten
van verzekeringen in strijd met Gods voorzienigheid.
De Heere bestuurt alle dingen en niets in het leven
gebeurt bij geval. Voor- en tegenspoed komt uit Gods
vaderlijke hand. Christenen mogen niet door het afsluiten
van verzekeringen proberen onder Gods besturing uit te
komen” (citaat uit het Reformatorisch Dagblad van 29
september 2005).
Op grond van deze opvatting over de voorzienigheid
bestaat er bij de aanhangers van deze gedachte ook verzet
tegen inenting en andere (voorbehoeds)middelen,
maar dat valt verder buiten het kader van dit artikel.
De groep waarin deze problematiek speelt wordt politiek
vertegenwoordigd door de SGP en vindt een kerkelijk huis
in de zogenoemde rechterzijde van de gereformeerde
gezindte (voor de specialisten op de kaart van kerkelijk
Nederland: Gereformeerde Gemeente in Nederland, Oud
Gereformeerde Gemeenten, een deel van de Hersteld
Hervormde Kerk en enkele kleinere, deels zelfstandige
groepen), maar de groep valt er zeker niet mee samen.
Tot voor kort waren er ongeveer 5.000 gemoedsbezwaarden.
Bij de invoering van de verplichte ziektekostenverzekering
is dat aantal opgelopen tot ongeveer
elfduizend, doordat ook kinderen en zelfstandigen onder
deze wet vallen. Het gaat dan om 0,07 procent van de
bevolking.
Verzekeren De gemiddelde Nederlander staat bekend
om zijn risicomijdend gedrag. Naar internationale maatstaven
is hij daarom oververzekerd. Maar tegelijk kent
Nederland een groep mensen die bezwaren heeft tegen
elke vorm van verzekeren. De groep die aan geen enkele
24 Dyademagazine | nummer 2 | februari 2007
door Hans Koster
‘De groep die aan geen enkele vrijwillige
verzekering deelneemt, kan ook ontheffing
krijgen van de zogenoemde verplichte
verzekeringen’.
vrijwillige verzekering deelneemt, kan ook ontheffing krijgen
van de zogenoemde verplichte verzekeringen.
Daarvoor moet men officieel erkend worden als
gemoedsbezwaarde. Die erkenning kan aangevraagd worden
bij de Sociale Verzekeringsbank (SVB). De SVB
behandelt de aanvraag en kan de erkenning verstrekken.
Die geldt dan voor de AWBZ, de Zorgverzekeringswet,
AOW, ANW, ZW, WAO, WIA en de WW. Ook de AOW
geldt dus als verzekering, want er wordt maandelijks premie
betaalt of ingehouden en het is niet zeker dat het tot
uitbetaling komt.
Gemoedsbezwaarden betalen geen premie aan deze verzekeringen.
Ze zijn daarmee nog niet goedkoper uit, want
ze betalen een vervangende belasting die in grote lijnen
op hetzelfde bedrag neer komt. Die belasting wordt door
de overheid op een aparte rekening gestort. Voor de
AOW is dat de Spaarregeling gemoedsbezwaarden voor
de AOW. Uit deze spaarregeling krijgen de gemoedsbezwaarden
een vergoeding als ze 65 worden. Die vergoeding
is niet oneindig, maar beperkt tot het gespaarde
bedrag. Als dat op is, is er verder geen uitkering. In plaats
van premies voor de sociale verzekeringswetten betaalt de
gemoedsbezwaarde premievervangende loonbelasting. De
Belastingdienst stort die premievervangende loonbelasting
op een rekening van het College voor
Zorgverzekeraars (CVZ). De spaartegoeden van een gezin
worden op deze rekening samengevoegd.
Gemoedsbezwaarden kunnen voor vergoeding van hun
zorgkosten een beroep doen op die rekening, maar ook
hier alleen voor zover het spaartegoed voldoende is.
Gemoedsbezwaarden hebben geen recht op de zorgtoeslag
die via de Belastingdienst kan worden verstrekt aan
mensen met lagere inkomens. Deze toeslag geldt als tegemoetkoming
in de premie voor de zorgverzekeringen.
Gemoedsbezwaarden betalen geen premie, want ze hebben
geen verzekering.
Morele bezwaren Er is een verschil tussen gemoedsbezwaarden
en mensen met morele bezwaren tegen
bepaalde vormen van zorg, zoals abortus en euthanasie.
Mensen met morele bezwaren tegen deze vormen van verstrekkingen
kunnen een zogenoemde ‘prolife polis’ afsluiten
bij enkele verzekeraars. Dit valt niet onder de regeling
gemoedsbezwaarden.
Kinderbijslag Een aparte plaats in deze regelingen
wordt ingenomen door de kinderbijslag. Alle Nederlandse
ingezetenen hebben hier onder dezelfde voorwaarden
recht op, ook als er nooit iets voor betaald is. Een deel
van de gemoedsbezwaarden ziet ook hier een vorm van
verzekering in en weigert er gebruik van te maken. In dat
geval kunnen gemoedsbezwaarden in aanmerking komen
voor aftrek van uitgaven van levensonderhoud voor kinderen
die jonger zijn dan 27 jaar.
Pensioen Veel werknemers hebben een verplichte
pensioenregeling. Dit is feitelijk ook een verzekering, want

de premiebetaling staat vast, maar de uitkering niet. Erkende
gemoedsbezwaarden kunnen vrijgesteld worden van betaling
van pensioenpremies en betalen dan vervangende spaarbijdragen
voor hun pensioen. Die bijdragen worden gestort op een
speciale, rentedragende spaarrekening. Na het bereiken van
de pensioengerechtigde leeftijd wordt dit in één keer of in
termijnen uitgekeerd aan de pensioengerechtigde, afhankelijk
van de regeling van het pensioenfonds. Er is ook een regeling
om dit fiscaal vergelijkbaar te maken met het betalen van
pensioenpremies, maar dat gaat de kaders van dit artikel te
buiten.
Recht op AWBZ verstrekkingen Alle Nederlandse ingezetenen
hebben onder dezelfde voorwaarden recht op verstrekkingen
via de AWBZ. Dit recht bestaat ook als er nooit premie
voor is betaald of afgedragen. Gemoedsbezwaarden die dit
als verzekering zien en daarom weigeren in aanmerking te
komen voor een vergoeding van de AWBZ kunnen in aanmerking
komen voor aftrek van buitengewone lasten wegens ziektekosten.
Als een belastingplichtige voor zijn ziektekosten een
bijdrage van derden ontvangt (bijvoorbeeld van een kerkgenootschap
of een kloosterorde) kan er niet meer gesproken
worden van het drukken van ziektekosten op de belastingplichtige
en wordt er dus geen aftrek van buitengewone lasten
voor dat deel verleend (volgens een uitspraak van de Hoge
Raad).
Een Nederlands verschijnsel? Toenmalig staatssecretaris
Wouter Bos heeft onderzoek laten verrichten naar de fiscale
behandeling van mensen met gemoedsbezwaren tegen verzekeringen
in alle landen van de EU, de Verenigde Staten, Canada
en Australië. Uit dit onderzoek kwam naar voren dat alleen in
de Verenigde Staten en Canada speciale regelingen zijn voor
mensen met gemoedsbezwaren. Deze regelgeving heeft met
name betrekking op sociale verzekeringen. In de Verenigde
Staten kunnen gemoedsbezwaarde werknemers en werkgevers
vrijstelling vragen voor het betalen van premies. Voorwaarde
hierbij is dat zij lid moeten zijn van een religieuze groepering
die aan een bepaalde kwalificatie voldoet. Dit geldt ook voor
zelfstandigen. Daarnaast zijn leden van een religieuze orde die
een eed van armoede hebben afgelegd automatisch vrijgesteld
van het betalen van sociale verzekeringspremies over loon ontvangen
voor werkzaamheden verricht voor de religieuze orde.
In enkele afzonderlijke staten van de Verenigde Staten zijn nog
aanvullende premievrijstellingen mogelijk voor mensen die lid
zijn van een bepaalde religieuze groepering. In Canada kunnen
mensen die lid zijn van een bepaalde religieuze orde ook worden
vrijgesteld van het betalen van sociale verzekeringspremies.
Voorwaarde hiervoor is dat zij een eed van armoede afleggen
en hun gehele inkomen afstaan aan de orde. In Nederland
wonen de gemoedsbezwaarden voornamelijk in de zogenoemde
‘biblebelt’; een gebied dat loopt van Zeeland, via Zuid-
Holland en de Betuwe naar de Veluwe, met uitlopers in
Rijssen, Staphorst en Urk. De gemeente Neder-Betuwe (o.a.
Opheusden en Kesteren) is recordhouder met 4,8% van de
inwoners; het bekendere Staphorst scoort 1,76%.
Tenslotte Het verschijnsel gemoedsbezwaarden, zoals het is
uitgewerkt is uniek in Nederland. Er is slechts een kleine groep
die er gebruik van maakt, maar er is groot draagvlak in politiek
en bestuur om deze kleine groep tegemoet te komen in hun
principiële bezwaren. Het past in een tolerant Nederland waarin
niet ieder alles hoeft te begrijpen om er toch ruimte voor te
geven.
Voor dit artikel is o.a. gebruik gemaakt van informatie van de
Sociale Verzekeringsbank, het ministerie van Financiën, het
ministerie van VWS, de Belastingdienst en van de website van
het reformatorisch dagblad (www.refdag.nl). Omdat de informatie
telkens aan veranderingen onderhevig is kunnen er geen
rechten aan worden ontleend.
Dyademagazine | nummer 2 | februari 2007 25

Waar vindt u ons?
Dyade Amersfoort
a Amersfoort
Utrechtseweg 371 | Postbus 1402 | 3800 BK Amersfoort
tel. (033) 469 82 00 | fax (033) 461 28 49
Dyade Ede
e Ede
Horapark 3 | Postbus 8040 | 6710 AA Ede
tel. (0318) 67 51 11 | fax (0318) 62 23 63
Dyade Nieuwegein
c Centraal Bureau
Fakkelstede 2 | Postbus 611 | 3430 AP Nieuwegein
tel. (030) 630 56 00 | fax (030) 630 56 91
n
Nieuwegein
Fakkelstede 2 | Postbus 611 | 3430 AP Nieuwegein
tel. (030) 602 85 60 | fax (030) 602 85 91
Dyade heeft ten behoeve van al haar klanten mantelcontracten afgesloten. Omdat wij onderhandeld hebben
voor alle klanten van Dyade, hebben wij condities bedongen die u als klant afzonderlijk nooit kunt bedingen.
Als klant van Dyade kunt u van deze gunstige condities (gratis) profiteren.
Zie www.dyade.nl Diensten > Dyade Voordeelservice. Voor algemene informatie belt u met (030) 630 56 12.
De belangrijkste mantelcontracten
Dienst / product Partner van Dyade Uw voordeel Hoe u kunt deelnemen?
Bankarrangement
Elektronische beveiliging
IP Aanvullingsplan
Kopieermachines
Motorrijtuigenverzekering
Papier
print- en kopieerpapier
(Personeels)advertenties
het plaatsen van advertenties
in de media
Schoolmeubilair
Verbruiksmateriaal
pennen, potloden, stiften,
linialen etc.
Website
het maken van een eigen site
voor bestuur of school
Ziektekostenverzekering
> ING Bank/Postbank
> ABN-AMRO
Initial Varel Security
ABP/Loyalis
Rex-Rotary
Univé
Proost & Brandt
Meyson communicatieadviesbureau
Presikhaaf
Ahrend
Meyson communicatieadviesbureau
VPZ/VGZ
26 Dyademagazine | nummer 2 | februari 2007
Dyade Noord-Holland
a Amsterdam
Slotermeerlaan 69 | Postbus 9052 | 1006 AB Amsterdam
tel. (020) 585 95 00 | fax (020) 585 95 55
a Aalsmeer
Zwarteweg 123 | Postbus 111 | 1430 AC Aalsmeer
tel. (0297) 38 82 88 | fax (0297) 38 82 99
Dyade Rotterdam-Middelburg
r Rotterdam
Scheepmakershaven 64 | Postbus 1080 | 3000 BB Rotterdam
tel. (088) 392 33 33 | fax (010) 414 72 27
m Middelburg
Dam 10 | 4331 GJ Middelburg
tel. (0118) 61 11 59 | fax (0118) 61 30 46
kijk op www.dyade.nl voor een routebeschrijving
> hoge rente op rekeningcourant
> beleggen onder de onderwijs
condities
> geen bankkosten
> beveiligingsoplossingen op maat
> 20% korting
> lage all-in afdrukprijs
> 10% korting
> goede kwaliteit papier tegen een
bodemprijs
> tot 35% korting op reguliere
advertentietarieven
> aantrekkelijke (leverings)condities
> geen verzendkosten bij een laag
bestelbedrag
> hoge kortingen (tot 38%)
> u kunt gebruik maken van een
pakket dat speciaal voor het
onderwijs gemaakt is
> lage premie
Aanmelden via de vestiging
Aanmelden via tel. (020) 651 61 14
Aanmelden via tel. (045) 579 61 11
Aanmelden via de vestiging
Aanmelden via de vestiging
Inschrijven via www.dyade.nl >
Diensten > Dyade Voordeelservice
Aanmelden via tel. (020) 585 95 13
of per mail advertenties@dyade.nl
Aanmelden via tel. (026) 368 56 85
Inschrijven via www.dyade.nl >
Diensten > Dyade Voordeelservice
Aanmelden via tel. (020) 585 95 13
of per mail advertenties@dyade.nl
Aanmelden via www.dyade.nl > Diensten
> Dyade Voordeelservice

02/03
februari
maart
Elke maand >
Elke maand >
Elke maand >
Elke week >
07/02
20/02
23/02
07/03
20/03
23/03
2007
KALENDER
Formulier maandopgave geweigerde vacatures toezenden aan Cfi als een vacature geweigerd wordt
door een eigen wachtgelder. Een kopie van het formulier aan de afdeling Dyade Personeel zenden.
Vervangingsmutaties tijdig indienen (binnen drie maanden). Wanneer de termijn wordt overschreden,
kunnen de kosten niet meer worden gedeclareerd bij het Vervangingsfonds.
Gewerkte invaldagen moeten liefst direct, maar uiterlijk vóór de 5 e van de volgende maand voor
verwerking worden aangeboden.
Toezenden personeelsmutaties aan de afdeling Dyade Personeel.
Wij verzoeken u personeelsmutaties gespreid - bijvoorbeeld wekelijks - aan te bieden via
www.dyade.nl > Dyade Extranet > Dyade Personeel > Web Personeelsmutaties. Ook als u nog op de
‘ouderwetse’ manier via formulieren aanlevert, is het van belang de mutaties niet tot vlak voor de
uiterste datum op te sparen.
Mutaties die uiterlijk voor 17.00 uur worden ingeleverd, worden verwerkt in het salaris van februari.
Laatste mogelijkheid blokkering salarisbetaling februari.
Het salaris over de maand februari wordt uitbetaald.
Mutaties die uiterlijk voor 17.00 uur worden ingeleverd, worden verwerkt in het salaris van februari.
Laatste mogelijkheid blokkering salarisbetaling maart.
Het salaris over de maand maart wordt uitbetaald.
Dyademagazine | nummer 2 | februari 2007 27