“Ik belandde in een regelrechte nachtmerrie”

Achter tralies
in Marokko
“Ik belandde in een
regelrechte nachtmerrie”
Foto: oubelkas.nl

Op zijn 24e werd Joseph Oubelkas in Marokko
veroordeeld voor drugssmokkel. Vierenhalf jaar zat
hij onder erbarmelijke omstandigheden vast in een
gevangenis in dit land. Een half jaar na zijn vrijlating
doet Joseph zijn verhaal. “Was ik maar nooit bij die
stomme busjes gaan kijken.”
“Voor het bedrijf ‘Zwaardfruit’ verbleef ik maandelijks
een week in Marokko. Ik controleerde de kwaliteit van het
fruit en zorgde ervoor dat de export in goede banen werd
geleid. Met dit werk verdiende ik een extra zakcentje, want
sinds 2002 had ik mijn eigen IT-bedrijf. De eigenaar van
Zwaardfruit kende ik al een tijdje en we waren bevriend
geraakt. Door mijn achtergrond (Joseph heeft een
Marokkaanse vader en spreekt vloeiend Frans, red.) en
vlotte babbel vond hij me geschikt voor de baan als
controleur. Voor mij waren de tripjes naar Marokko en het
werken in de IT een perfecte combinatie. De toekomst
zag er zo rooskleurig uit, tot 23 december 2004.
Dagelijks legde ik dezelfde route langs verschillende pakstations
af, waar ik het fruit controleerde. Rond acht uur ‘s
ochtends kwam ik aan bij het station Sonia Line. Het hele
terrein was omsingeld door politie en geblokkeerd door
auto’s. Douaniers liepen, pronkend met hun geweren,
druk heen en weer op het terrein. Ik seinde naar één van
hen om te vragen wat er aan de hand was, waarna deze
douanier op me afliep en me vroeg wat ik hier deed. Ik
stelde me netjes voor als Joseph Oubelkas uit
Nederland en vertelde dat ik het fruit controleerde bij dit
bedrijf. Toen de douanier het woord ‘Nederland’ hoorde,
werden zijn ogen onmiddellijk groot en zei hij: ‘Kom
maar mee’.”
Acht ton hasj “Zonder dat ik wist wat er aan de hand
was, werd ik meegenomen naar het politiebureau. Om
een getuigenis af te leggen, dacht ik natuurlijk. Ik zat daar
met de eigenaar van het pakstation en twee bewakers,
waaronder een man van zeventig jaar oud. We mochten
niet met elkaar praten, maar dat ging ook niet zo makkelijk
omdat ik geen Arabisch sprak. De politie vertelde
me na twee uur wachten dat er op het terrein twee busjes
met hasj gevonden waren. Achtduizend kilo van dit spul
was verstopt achter kratten van Zwaardfruit. ‘Jeetje’, dacht
ik nog, ‘dit is echt het werk van een pro’. Ik vertelde de
politie alles wat ik gezien had, met de intentie om de dader
zo snel mogelijk te vinden.
De nachtmerrie die na dit verhoor volgde, was
afschuwelijk. De zaken die ik tegen de politie vertelde om
te helpen, werden juist tegen me gebruikt. Ik zei
bijvoorbeeld dat ik had gezien dat één van de busjes een
lekke band had. De politie vond dit erg verdacht, een
gemiddelde toeschouwer dit niet zou opvallen. Maar het
belangrijkste bewijs dat ik iets met de drugssmokkel te
maken had, was te vinden in mijn paspoort. De politie
beweerde dat er tweeëntwintig inreisstempels en zeventien
uitreisstempels in mijn reisdocument stonden, wat
blijkbaar aangaf dat ik regelmatig sluiproutes nam.
Samen met de eigenaar en één van de bewakers werd ik
na een aantal weken veroordeeld voor drugssmokkel. De
rechter gaf me tien jaar cel (de maximumstraf voor drugsdelicten
in Marokko, red.). Toen ik dat hoorde, brak er iets
in mij. Ik begon te huilen als een klein kind waarvan het
speelgoed zojuist was afgepakt. Alleen dit was de grotemensenwereld.
Dit was het echte leven en ik was zojuist
beroofd van mijn vrijheid. Het voelde alsof ik een klap
in mijn gezicht kreeg. Alsof ik moest boeten voor al het
geluk dat ik tot dan toe in mijn leven had gekend.”
“´s Nachts voelde ik de
ratten en kakkerlakken
over mijn lichaam lopen”
Colombia van Marokko “Ik werd overgebracht naar een
bomvolle cel in de stad Berkane. Deze gevangenis staat
ook wel bekend als het ‘Colombia van Marokko’, dus dat
beloofde weinig goeds. Met zo’n vijftig man zat ik in een
cel van slechts vijftien vierkante meter. Het was daar echt
verschrikkelijk, vooral ’s nachts. Er waren geen bedden,
dus iedereen sliep op de grond. We sliepen op onze zij,
want er was te weinig ruimte om op onze rug te slapen.
We lagen in het zogenaamde ‘sardine in bliksysteem’,
waarbij we om en om lagen en ik tussen twee paar voeten
in slaap moest zien te komen. ’s Nachts voelde ik de ratten
en kakkerlakken over mijn lichaam lopen. Ik was in een
regelrechte nachtmerrie beland.
Na een aantal weken had ik de eerste klap enigszins
verwerkt en ik begon ik me langzaamaan weer de oude
te voelen. Ik kreeg veel post van bekende en onbekende
mensen, maar het belangrijkste: mijn moeder schreef me
iedere week. Haar bemoedigende woorden hielpen me
weer op de been. Tussen de zware jongens probeerde ik
in de cel mijn eigen plekje te creëren. Ik sloot een aantal
vriendschappen, zoals met een Duitse jongen van mijn
leeftijd. Hij was inmiddels uitgeprocedeerd en wachtte op
een overplaatsing naar Duitsland. We vonden steun bij
elkaar. Ook kon ik het goed vinden met de hoofdchef van
de gevangenis. Op een gegeven moment vroeg ik aan hem
of ik mijn paspoort in mocht zien, want ik wilde weten
hoe dat zat met die in- en uitreisstempels. Hij stemde toe
en in een afgesloten kamertje ben ik als een bezetene mijn
stempels gaan tellen. Ik zag elf inreisstempels en tien
uitreisstempels. Wat nou tweeëntwintig en zeventien? Tot
op de dag van vandaag begrijp ik echt niet hoe de politie
ooit aan dat aantal gekomen is.”
Slechte 1 april grap “Door mijn bevinding kon het
belangrijkste bewijs van het lijstje geschrapt worden. Dit
gaf me veel vertrouwen in een positieve uitspraak tijdens
het Hoger Beroep op 31 maart 2005. Mijn Marokkaanse
advocaat vertelde me dat hij nog nooit zo’n sterke zaak
had gehad. Waarom zou het ook mis kunnen gaan? De
bewijzen sloegen nergens op. >

Uit het voorlichtingsrapport (opgesteld door de Nederlandse
reclassering, bestaande uit o.a. getuigschriften, red.)
werd bovendien duidelijk dat mijn sociale achtergrond
stabiel was. Daarnaast zou mijn moeder aanwezig zijn bij
het Hoger Beroep, wat mij enorm veel kracht gaf. Na drie
maanden zou ik haar weer in mijn armen kunnen sluiten.
Ik sprak nog steeds bijna geen woord Arabisch en kon
dus weinig volgen van wat er die laatste dag van maart
tijdens het Hoger Beroep werd gezegd. Tijdens de zitting
sprak mijn advocaat me nog bemoedigend toe, want de
rechter zou volgens hem verklaard hebben dat de
bewijzen niet sterk genoeg waren. Mijn hart maakte alvast
een sprongetje van geluk. Met de deur op een kier naar de
vrijheid, bereidde ik me na de zitting alvast voor op mijn
laatste nachten in deze rotgevangenis. Maar het
tegenovergestelde gebeurde. Op 1 april werd ik apart
geroepen door de hoofdchef. Hij vertelde me dat er
wederom tien jaar tegen me werd geëist. Dit was de
slechtste 1 april grap die ik ooit heb gehoord. Anders
dan de eerste keer, besloot ik me nu niet op mijn kop te
laten zitten. Mij zouden ze niet krijgen met hun corrupte
spelletjes.
Op mijn verzoek werd ik na een half jaar overgeplaatst
naar de gevangenis van Rabbath. Niet het Colombia van
Marokko, maar ook verre van een vijfsterrenhotel. Ik
had nu weliswaar een stalen bed, maar moest nog steeds
zien te overleven in een overvolle cel op brood, water en
een vieze drek. De cel stonk naar hasj, sigaretten, urine,
uitwerpselen en zweet. Echt te ranzig voor woorden, maar
op een gegeven rook ik die lucht niet meer. Wat nooit
wende, was het appèl. Dan bliezen de bewakers op van die
scherpe fluitjes, waarna de gevangenen binnen een
minuut schouder aan schouder en in een rechte lijn
moesten gaan staan. En tellen maar. Verschrikkelijk was
het en dat drie keer per dag, 1637 dagen lang.”
“Mij zouden ze niet krijgen
met hun corrupte spelletjes”
Corrupt “In de gevangenis van Rabbath sloot ik een
hechte vriendschap met een andere Nederlandse jongen.
Ook hij zat, zoals de meeste buitenlanders (tachtig
procent, red.), vast voor drugssmokkel. Hij had tegenover
de rechter schuld bekend en hoorde vol ongeloof mijn
verhaal aan. Ik zat nu bijna een jaar vast en begon de
gevangeniswereld steeds beter te begrijpen. Het
rechtssysteem in Marokko is ontzettend corrupt. Een
rechter ziet een verdachte niet als mens, maar als
geldgenerator. Een strafproces is één grote show. De
rechter wist dat in mijn geval de Nederlandse ambassade
toe zou zien op een juiste toepassing van het recht,
dus hij zorgde ervoor dat het proces volgens de regels
verliep. Maar vaak weet een rechter voor de zitting al wat
de uitspraak gaat worden, want dat hangt af van het dollartekentje
dat op de verdachte staat. Ook mijn advocaat
wist dat, maar heeft het nooit tegen me verteld. Waarom
zou hij ook? Dan had hij nooit zijn nieuwe Audi A4
kunnen bekostigen.
Foto: oubelkas.nl
Toen ik eenmaal inzicht kreeg in het corrupte systeem
van de gevangenis, ging ik het spelletje tot op zekere mate
meespelen. Hoewel sommige medegevangenen het me
aanraadden, heb ik nooit overwogen een rechter om te
kopen. Dat gaat echt buiten mijn principes. Wel waren er
altijd dealtjes met bewakers te sluiten. Ik gaf ze bijvoorbeeld
sigaretten en in ruil daarvoor knepen ze een oogje
dicht tijdens de uren dat ik naar buiten mocht. Ook werd
er door mijn celgenoten volop hasj gerookt dat werd
aangeleverd door de bewakers. Zo werkte dat gewoon.
Het leven in de gevangenis was hard. Gelukkig bleef mijn
moeder me iedere week schrijven, waardoor ik steeds
opnieuw mocht ervaren wat liefde was en niet wegkwijnde
in de gevangenis.”
“Het leven, mijn kind, kent vele drempels die je over moet. Meestal
word je ervoor gewaarschuwd. Maar ieder mens struikelt eens in
zijn leven over een onzichtbare drempel. Daarna, mijn zoon, sta
je op en loop je verder en zie je tussen de donkerste wolken toch een
stukje hemelsblauw en bloemen die bloeien in hun volle schoonheid.
Heel veel liefs, mama.”
“In 2007 werd ik naar de gevangenis van Salé gebracht.
Ik had een overplaatsing aangevraagd, omdat ik van mijn
moeder en medegevangenen hoorde dat de
omstandigheden daar beter waren. Binnen deze
gevangenis was een sterke hiërarchie tussen de
gevangenen. Ik sloot al snel vriendschap met de leider van
mijn cel, genaamd Abderrahmane. Ik noemde hem Appie.
Samen praatten we veel over onze toekomstplannen en
dromen. Iedere ochtend tijdens het vrije uur, sportten we
fanatiek in de gevangenistuin. Steeds meer
gevangenen wilden met ons meedoen en binnen de
kortste keren gaf ik fitnessles aan de meest zware jongens
van de gevangenis. >

Heerlijk vond ik het om die criminelen af te beulen! Ik
werd steeds actiever binnen het gevangenisleven en kreeg
daardoor steeds meer aanzien. Bewakers knepen vaker
een oogje dicht. Wel in ruil voor een pakje sigaretten
natuurlijk. Ik leerde Spaans en Arabisch en gaf Engelse
les aan medegevangen. Iedere woensdag werkte ik in de
gevangeniswinkel waar ik de schappen met
levensmiddelen aanvulde. Het laatste halve jaar van mijn
gevangenschap was ik vertaler voor de
gevangenisdirecteur.”
Vrijheid “In 2005 kreeg ik twee jaar
strafvermindering, omdat Marokko vijftig jaar
onafhankelijk was. In 2007 was het weer raak bij de
geboorte van een nieuwe prinses: weer een gratie van twee
jaar. Maar ik heb mijn vrijheid niet te danken aan nog een
derde keer strafvermindering. Na de uitspraak van Hoger
Beroep was ik uitgeprocedeerd en kon ik aanspraak
maken op het WOTS-verdrag dat Nederland met
Marokko heeft (zie kader). In 2007 schreef ik een brief
naar het ministerie van Justitie. De papiermolen voor mijn
overplaatsing kwam op gang en het enige wat ik kon doen,
was afwachten. Ook werd er na lange tijd van aandringen
in opdracht van de Nederlandse Staat een vertrouwensadvocaat
op mijn zaak gezet. Deze heeft heel mijn vonnis
doorgespit en alle feiten naast elkaar gezet. In een zeventien
pagina’s tellend rapport heeft deze advocaat geen
enkel bewijs gevonden voor mijn veroordeling. Ik was
ontzettend blij dat te horen, maar ik kon er helaas weinig
mee. Nederland mag zich namelijk niet bemoeien met de
rechtsgang in Marokko. (zie kader)
Op 15 juni 2009 kreeg ik geweldig nieuws: mijn
aanvraag voor uitwisseling met Nederland was
ingewilligd. Ik moest direct mijn spullen pakken. Het was
een heel bizar moment. De gevangenis was, gek genoeg,
mijn thuis geworden en ik vond het best moeilijk om
afscheid te nemen van mijn vrienden. Twee dagen later
stond ik ’s avonds in het politiebureau van
’s-Hertogenbosch. Heel onwerkelijk. De volgende dag
zou ik voorgeleid worden aan de rechter bij het Paleis van
Justitie. Maar ‘s ochtends wachtte me een enorme
verassing: de officier van justitie stond voor mijn celdeur
met een geweldige mededeling. Hij liet me een papier
zien. Het was een brief van de rechter met het bevel van
invrijheidsstelling. Volgens het Nederlandse rechtssysteem
was ik onschuldig. Ik mocht naar huis!”
“Alle brieven nam ik mee”
Steun “De brieven die mijn moeder me stuurde zijn erg
belangrijk voor me. Maar ook de brieven van de rest van
mijn familie, waaronder mijn vader, vrienden en
onbekenden gaven me tijdens mijn gevangenschap de
nodige steuntjes in de rug. Iedere week kreeg ik zoveel
post, dat het de plaatselijke postbode zelfs ging opvallen.
Hij vertelde een bewaker: ‘doe maar de groetjes aan die
Joseph Oubelkas, want dat moet wel een goede jongen
zijn als hij zoveel post krijgt’. Hartverwarmend was dat.
Toen ik hoorde dat ik naar huis mocht, heb ik mijn rugzak
en koffer helemaal volgestopt met alle brieven die ik
tijdens mijn periode in de gevangenis heb ontvangen. De
rest van mijn spullen heb ik allemaal weggegeven, maar de
liefde die mensen mij door middel van brieven al die jaren
gaven, is onvervangbaar.”
Boek “Ik wacht nu nog op 150 kilo aan post die ik achter
heb gelaten in de gevangenis van Salé. Mijn
gevangenschap heeft me geïnspireerd tot het schrijven van
een boek. Ik ben er sinds mijn terugkomst al druk mee
bezig. Het boek gaat waarschijnlijk ‘400 brieven van mijn
moeder’ heten. De liefdevolle relatie tussen mijn moeder
en mij is de rode draad van het verhaal, tegenover het
harde leven dat ik leidde in de gevangenis.
Ik ben nu een half jaar vrij en de tijd is ontzettend snel
gegaan. Ik heb in de cel zo vaak gefantaseerd over een
leven in vrijheid, dat ik nu eigenlijk in mijn droom leef. Ik
geniet meer dan voorheen van de kleine dingen, zoals de
natuur. Van een mooie blauwe lucht, tijdens mijn
gevangenschap mijn enige contact met de buitenwereld,
kan ik ontzettend genieten. Mijn leven heeft vierenhalf
jaar op pauze gestaan, maar ik ben enorm blij dat ik de
play knop weer in mag drukken.” <
Wat kon Nederland doen?
Volgens internationaal gebruik mag de Nederlandse overheid zich
niet bemoeien met de rechtsgang in Marokko. Wel ziet de ambassade
toe op een juiste toepassing van het Marokkaanse recht. Het heeft
voor een gedetineerde in Marokko in de eerste plaats weinig zin om
een Nederlandse advocaat in te huren. Een advocaat mag namelijk
alleen voor de rechtbank verdedigen van het land waarin hij of zij
geregistreerd staat. Een Nederlandse advocaat mag een landgenoot
die gevangen zit in Marokko dus niet verdedigen. Wel mag deze de
Marokkaanse advocaat adviseren.
WOTS-verdrag (Wet Overdracht Tenuitvoerlegging
Strafvonnissen)
Vanaf 1 januari 2000 is er een WOTS-verdrag tussen Nederland
en Marokko van kracht. Door dit verdrag kunnen Nederlandse
gedetineerden een verzoek indienen bij het ministerie van Justitie om
de rest van de straf uit te zitten in Nederland. Hiervoor moet de
gevangene in Marokko uitgeprocedeerd zijn en beide landen moeten
toestemming geven voor de overplaatsing. De hele procedure kan zes
maanden tot twee jaar duren.
Volgens het WOTS-verdrag moet de Marokkaanse straf
overgenomen worden, waarna de straf terug wordt gebracht naar de
Nederlandse maatstaven. In het geval van Joseph heeft de Nederlandse
rechter een nieuwe uitspraak gedaan, omdat de vertrouwensadvocaat
van het ministerie van Buitenlandse Zaken Joseph onschuldig heeft
verklaard van drugssmokkel. Voor de Nederlandse wet is Joseph
onschuldig en om die reden heeft hij ook geen strafblad.
Cijfers (2009)
Momenteel zitten er ongeveer 2500 Nederlanders vast in het buitenland,
waarvan 52 in Marokko. Tachtig procent van het totale aantal
Nederlandse veroordeelden zit vast voor drugsdelicten.
Bron: ministerie van Buitenlandse Zaken