Edw. Ainsworth - Vereniging Familie Heringa / Heringa Fonds

Grols verleden 10 02-12-2008 21:15 Pagina 4
“Grols verleden” - Nummer 10
4
gesprek met Willem de Clerq. Bij deze gelegenheid
sprak, volgens de overlevering, Thomas de
historische woorden: “Geef mij een snelspoel en
een Twentse jongen en ik zal u in korte tijd calicots
4 leveren zoveel u wilt”. Het resultaat van dit
gesprek was dat er met goedkeuring van de
directie van de N.H.M. een weefschool te Goor
werd opgericht met het doel de arbeiders in
Twente het gebruik van het nieuwe weefgetouw
met de snelspoel te leren.
Dat Twente een textielindustrie zou krijgen,
kwam door de afsplitsing van België uit het
Koninkrijk Nederland, in 1830. Nederland raakte
toen het grootste deel van haar textielindustrie
kwijt, dat zich rond Gent bevond. Koning
Willem I gaf de N.H.M. direct opdracht om een
nieuwe locatie te zoeken. De directeur, Willem
de Clercq, vertrok op inspectiereis naar Twente.
Een geïsoleerde regio waar de boeren als bijverdienste
thuis veel sponnen en weefden. Het doel
van de weefschool was de leerling vertrouwd te
maken met de snelspoel. Na hun opleiding
mochten de leerlingen het weefgetouw mee
naar huis nemen. Zo kreeg de rest van de familie
onderricht over de werking van de snelspoel.
In juni 1833 werd de weefschool geopend. De
leiding was in handen van Thomas. Hij kreeg
een benoeming voor drie jaar met een salaris
van minstens f 2400, - per jaar. Voor een studiereis
naar Engeland werd hem f 4800, - vergoed.
Namens de N.H.M. huurde Gerrit
Schimmelpenninck in Goor voor f 200, - per
jaar een vrij grote schuur van logementhouder
August van Delden. Na enige verbouwingen
was de schuur geschikt voor 85 weefgetouwen.
Onder leiding van Thomas onderwezen vier
1 Calicots is het woord voor een fijne linnenachtige stof
geweven in stukken van 22,5 meter lang en doorgaans 85
cm breed die vooral na 1830 in Nederlands Oost-Indië
op grote schaal werden gebruikt voor het vervaardigen
van gebatikte sarongs. De calicots werden door de NHM
verscheept naar Nederlands Oost-Indië en daar met over
heidssteun op de markt gebracht.
3a. Batikken is een eeuwenoude techniek om stoffen te
bedrukken. Na het opbrengen van een basiskleur wordt
met de hand of met een mal een gedeelte van de stof
bedekt met was. Hierna gaat de stof een tweede maal in
een verfbad. Deze nieuwe kleur komt alleen op die plekken
waar geen was aanwezig is. Na het drogen wordt de
was er uit gewassen welke weer opnieuw kan worden
gebruikt. Dit proces kan men afhankelijk van het aantal
kleuren blijven herhalen tot dat de uiteindelijke design is
bereikt. Hoe meer kleuren er worden gebruikt des te
duurder het eindproduct wordt
3 b. Sarongs zijn gemaakt van 100% katoen. Het materiaal
is sterk en toch gemakkelijk opvouwbaar tot een
klein pakje.
geschoolde Engelse wevers de aangenomen volwassenen
mannen de nieuwe manier van weven
op de ter plaatse naar Engels model vervaardigde
calicotgetouwen, die van de snelspoel met
zweepje waren voorzien. Ook werden in deze
jaren weefscholen geopend in Diepenheim,
Enter en Holten.
De in dienst genomen volwassen mannen waren
binnen acht weken zover gevorderd dat zij als
leermeesters konden optreden en elk van hen
een kind onder zijn toezicht kreeg. Daar de
school tevens een fabriek was, maakte de
N.H.M. winst op de daar vervaardigde goederen.
Van smietspoel naar snelspoel
Thomas is voorstander van de introductie van
verbeterde handweefgetouwen. Met de nieuwe
techniek van de snelspoel konden wevers tijdsefficiënter
werken. Met één handgebaar werd de
draad langs de schering geslagen. Bij de nieuwe
techniek werd de smietspoel vervangen door de
zogenaamde snelspoel, een primitief gemechaniseerd
onderdeel van het wevershandwerk. In
België en Engeland werkte men daar al langer
mee. De Twentse huiswevers gebruikten nog de
oude smietspoel, die de wever met twee handen
heen en weer smeet. De snelspoel bewoog heen
en weer met behulp van een ingenieus samenstel
van koordjes.Deze Engelse methode van
snelweven was de beste van vele in gebruik
zijnde methodes. Bij dit systeem kon het oude
handgetouw in gebruik blijven, slechts werd
een andere lade, een “snellade” ingehangen. Bij
het weven wordt de inslag door de schering
gevoerd. De schering is in het getouw gespannen,
de inslag is op een pijpje gewikkeld, dat in
de spoel wordt bevestigd, die door de “sprong”
wordt geworpen, van links naar rechts en van
rechts naar links. De sprong wordt gevormd
doordat men sommige scheringdraden uit het
horizontale vlak naar beneden trekt en de andere
naar boven. Dit gebeurt zó, dat men het
gewenste patroon krijgt. Na iedere ingelegde
inslagdraad wordt de sprong veranderd. De
oude handwevers wierpen (smeten) de spoel
met de hand door de sprong heen. Op die wijze
kon de wever de tweede hand aan de lade houden,
die na iedere inslagdraad naar voren bewogen
moet worden om de draad aan te schuiven.
Een systeem dat ten opzichte van de Belgische
snelspoel een verdere vooruitgang betekende.
Het weven geschiedde nu twee a drie keer zo
Oudheidkundige Vereniging Groenlo