Klik hier om de complete brochure op te - For Farmers

Voorlichtingsblad van ForFarmers OKTOBER 2011 jaargang 35
VOERTAAL

2
Klankbordgroepen
ForFarmers is gestart met klankbordgroepen voor de verschil-
lende sectoren. Per klankbordgroep schrijft een deelnemer
over zijn/haar bedrijf, de toekomstvisie en de rol en meerwaar-
de van de klankbordgroep. In deze Voertaal presenteren we u
Dea Huisjes.
Even voorstellen: mijn naam is Dea Huisjes,
ik ben getrouwd met Herwin en samen
hebben we een dochter, Nathalie (7), en
een zoon, Stan (5).
In de buurtschap Holtheme (gemeente Hardenberg),
vlak aan de Duitse grens waar de
Vecht ons land binnenstroomt, heeft mijn
man samen met zijn vader een akkerbouw-
en pluimveebedrijf. Naast mijn parttime
dienstbetrekking bij een accountantskantoor
verzorg ik de administratie voor ons
bedrijf en verder spring ik in daar waar
maar nodig is.
Akkerbouwareaal
Ons akkerbouwareaal omvat totaal ongeveer
80 hectare, waarop de volgende gewassen
worden geteeld: zetmeelaardappelen,
suikerbieten, zomergerst, wintertarwe
en consumptieaardappelen. Naast onze
bedrijfstakken in akkerbouw en pluimvee,
verzorgen wij het loonspuiten en andere
loonwerkzaamheden bij verschillende veehouders
in de buurt.
Klankbordgroep plantaardig 2
ForFarmers op twee beurzen 3
Overeenkomst met Twence 4
Onderzoek naar succesfactoren 6
hoge fosfaatefficiëntie
Reportage: “Koeien moeten ouder 8
kunnen worden”
Kracht Dynamisch Voeren bevestigd 10
Reportage: akkerbouwtak reden voor
Aardappelloods
De consumptieaardappelen worden grotendeels
aan huis en aan de plaatselijke
groenteboer verkocht. Om deze teelt uit te
kunnen breiden hebben we in 2009 geïnvesteerd
in een aardappelloods. Hierdoor hebben
we meer capaciteit om de aardappelen
in bewaring te houden en op een geschikt
moment, gesorteerd te kunnen verkopen.
Kopzorgen
Jaarlijks komen er heel wat ‘kopzorgen’
voorbij tijdens het seizoen, vooral bij extreme
weersomstandigheden zoals die zich
dit jaar voordoen. Een goede advisering en
parate kennis van de gewassen is dan ook
een pre en dat vinden we terug bij onze
voorlichter, Arjan Hurink van ForFarmers.
Samen worden de gewassen langs gelopen
en zodoende kan er, indien nodig, snel en
adequaat gehandeld worden.
De zetmeelteelt wordt de komende jaren
wel een punt van aandacht. Volgend jaar
wordt de zetmeelsteun, evenals de even-
bijzonder melkveerantsoen 12
Nieuw: geitenvoer met laag fosforgehalte 14
Nieuw assortiment biggenvoer leidt tot betere
voeropname en darmontwikkeling 16
Voerproeven leiden tot beter resultaat 20
Reportage: Studt-Schäfer kiest voor
eigen graan met bijproducten 22
Actuele marktinformatie met Brijportaal 24
Maximale winst met Poultrycare voor
COLOFON
Redactieadres: ForFarmers, Postbus 91, 7240 AB Lochem, T: +31(0)573 28 88 00, F: +31 (0)573 28 88 99
Eindredactie: Afdeling communicatie. De eerstvolgende Voertaal verschijnt in december 2011.
wichtspremie, ontkoppeld van de productie.
Daarnaast worden het quotum en de
minimumprijs afgeschaft. De inkomstenderving
zal opgevangen moeten worden
door de markt, maar hierover bestaat nog
veel onzekerheid.
Daarentegen kan de nieuwe marktsituatie
ook als uitdaging worden gezien en een stimulans
zijn om een rendabele zetmeelteelt
te kunnen behalen.
Goede zet
In het voorjaar hebben we de eerste bijeenkomst
gehad van de klankbordgroep plantaardig.
Deze groep bestaat uit een aantal
enthousiaste ondernemers met elk een verschillende
achtergrond.
Het is mijns inziens een goede zet geweest
van ForFarmers om de klankbordgroepen
in het leven te roepen. Op deze manier
worden leden en klanten meer betrokken
bij de organisatie om diverse onderwerpen
bespreekbaar te maken en verbeterpunten
aan te kunnen dragen.
INHOUD
vleeskuikens 26
Reportage: Vrije uitloop en Freiland hennen 28
Optimale start jonge hennen 30
Aandeel Gildehoen in supermarkt neemt toe 32
Uitzaaien wintergraan 33
Grasland goed de winter door 34
Archeologisch onderzoek 36
Productierechten 38
Marktsitualtie stro en hooi 39

ForFarmers op twee beurzen
ForFarmers bezoekt binnenkort
weer een tweetal beurzen, de
Landbouw Vakbeurs in ‘s Hertogenbosch
en de Landbouwdagen
Intensieve Veehouderij
in Hardenberg. In ‘s Hertogenbosch
ligt de nadruk op de varkenshouderij,
in Hardenberg op
de pluimveehouderij.
Nieuw assortiment biggenvoer
Op de stand van ForFarmers in ‘s Hertogenbosch
is informatie verkrijgbaar over het
nieuwe biggenvoerassortiment. Een logische
vervolgstap op de bigvitaliteitscheck,
waarmee door afgestemde voeding van de
zeug biggen zwaarder en uniformer geboren
worden, is de focus te leggen op het
assortiment biggenvoer. Door te investeren
in een volledig nieuw ingerichte productiefaciliteit
voor biggenvoeders en een eigen
biggenopfokspecialist, heeft ForFarmers
het assortiment verbeterd.
De nadruk ligt op een eenduidig assortiment
van veilige voeders. De optimale
voeropname leidt tot een betere darmont-
wikkeling, de basis voor gezonde biggen.
Hierover leest u meer op de pagina’s 14 tot
en met 17.
Poultrycare voor vleeskuikens
Het Vleeskuikenbesluit met de daarin opgenomen
welzijnsrichtlijn is begin dit jaar
ingegaan en het reduceren van antibioticagebruik
is een hot item. Ontwikkelingen
waardoor vleeskuikenhouders hun bedrijf
verder willen optimaliseren om aan alle
wensen en eisen van dierenwelzijn te voldoen.
Sterke technische en goede financiële prestaties
zijn van groot belang om rendement
te behalen uit de vleeskuikenhouderij. Poultrycare
® voor vleeskuikens is hiervoor een
nieuw concept om de beste diergezondheid
te realiseren.
Met Poultrycare ® ondersteunt ForFarmers
vleeskuikenhouders om het maximale te
halen uit het Vleeskuikenbesluit met een
goede diergezondheid. Op de beurs in
Hardenberg laat ForFarmers meer van dit
nieuwe concept zien.
Onder het genot van een drankje en een hapje,
vertellen onze voorlichters u op de beurzen
graag meer over beide onderwerpen.
Wij hopen u te mogen begroeten in ‘s Hertogenbosch
en Hardenberg!
De Landbouw Vakbeurs vindt plaats van 12 tot en met 14 oktober in de Brabanthallen
te ‘s Hertogenbosch.
De Landbouw Vakbeurs is dagelijks geopend van 13.00 uur tot 22.00 uur.
U vindt ForFarmers op standnummer 175 in de Brabanthal.
Adres:
Diezekade 2
5222 AK ‘s-Hertogenbosch
De Landbouwdagen Intensieve Veehouderij vindt plaats van 25 tot en met 27 oktober
in de Evenementenhal te Hardenberg.
De LIV is dagelijks geopend van 13.00 uur tot 22.00 uur.
Adres:
Energieweg 2
7772 TV Hardenberg
3

4
Bert-Jan Ruumpol (l) en Jan Rooijakkers tekenen de samenwerkingsovereenkomst.
ForFamers en Twence onderzoeken
mestverwerkingsmogelijkheden
ForFarmers en Twence Afval en Energie in Hengelo (Ov.), onderzoeken gezamen-
lijk de mogelijkheden voor mestverwerking. Donderdag 30 juni ondertekenden
Twence-directeur Jan Rooijakkers en Bert-Jan Ruumpol, algemeen directeur van
ForFarmers, een samenwerkingsovereenkomst.
ForFarmers wil bijdragen aan de reductie
van het mineralenoverschot van de Nederlandse
veehouderij. Een economisch verantwoorde
verwerkingsmethode van mest
is hiervoor essentieel.
Twence ziet grootschalige mestverwerking
als een potentieel nieuwe bedrijfsactiviteit,
die aansluit bij de core business afvalverwerking
en energieopwekking uit afval.
Bovendien hebben de Twentse gemeenten,
in hun rol van aandeelhouder, Twence gevraagd
een bijdrage te leveren in de keten
van mestverwerking en duurzame energievoorziening.
Het onderzoek richt zich zowel op de productie
van energie uit mest, bijvoorbeeld
door vergisting, als op het terugwinnen van
grondstoffen en een combinatie van beide.
De uitkomsten kunnen ertoe leiden dat
ForFarmers en Twence samen de mogelijkheden
onderzoeken voor de realisatie van
één of meerdere mestverwerkingsinstallaties.
Het mineralenoverschot vormt vanuit de
politiek een bedreiging voor de veehoude-
rij. De focus van ForFarmers in dit project is
export van mineralen uit mest. Om dit te realiseren,
moet ForFarmers voldoen aan drie
basisvoorwaarden: een markt voor mineralen
in het buitenland, hygienisatie en reductie
van de hoeveelheid water in de mest.
Voor de laatste twee is energie/warmte
noodzakelijk. Dit was in eerste instantie
ook de aanleiding om contact te zoeken
met Twence.
Twence heeft zich inmiddels ontwikkeld tot
een goede bekende in ‘mestverwerkingsland’.

Robotleerbedrijf
ForFarmers
De omschakeling van conventioneel naar robotmelken brengt veel
veranderingen met zich mee, zowel voor de veehouder als zijn
directe omgeving. Zaken als dagindeling, dagelijkse werkwijze
en algeheel management vergen behoorlijke aanpassingen. Veel
veehouders hebben in deze vaak turbulente periode behoefte aan
kennis en ondersteuning.
Wie kan dit beter geven dan collega’s die dit
proces al hebben doorlopen? ForFarmers
heeft daarom robotleerbedrijven opgezet.
Beginnende robotmelkers kunnen hier meelopen
om kennis en ervaring op te doen.
Onderwerpen die tijdens de meeloopdag
aan de orde komen:
• Dagindeling - ritme
• Werkwijze - routine
• Welke informatie haal je uit de robot en
hoe ga je daar in de stal mee om; koesignalen
in de stal; wat zie je en hoe interpreteer
je dit
• Veel voorkomende storingen en problemen
en hoe los je deze op
• Welke wijze van koeien selecteren, behandelen,
droogzetten, voetbaden
• Voeding en droogstand
• Managementaspecten die veranderen
• Belangrijkste valkuilen en aandachtspunten
Bent u een beginnende robotmelker en geinteresseerd
in het meelopen op een ervaren
robotbedrijf? Vraag uw voorlichter naar
de mogelijkheden.
Gratis bedrijfsscan bij Duurzamemelkveetips.nl
Het project Duurzamemelkveetips.nl, waar ForFarmers de exclusieve partner van is, geeft binnen-
kort vijf duurzaamheidsscans ter waarde van 400 euro weg aan melkveehouders. In deze scan
krijgen melkveehouders op effectieve en doelmatige wijze inzicht in de kritieke punten voor de eco-
nomische duurzaamheid van hun veestapel.
Een medewerker van Valacon-Dairy doorloopt
samen met de melkveehouder het
bedrijf, van de nuchtere kalveren tot de
oude koeien. Daarbij worden de kritieke
punten in beeld gebracht, die de economische
duurzaamheid van de veestapel beperken.
De melkveehouder ontvangt een
overzicht met de mogelijke maatregelen
voor verbetering, waarmee hij direct aan
de slag kan.
Knelpunten en kansen
Voor het gratis laten analyseren van de
knelpunten en de kansen moeten melkveehouders
eerst wel wat doen! Op de
website www.duurzamemelkveetips.nl geven de adviseurs
van Valacon-Dairy in een video elke week een
tip hoe een melkveehouder zijn bedrijf en veestapel kan
verduurzamen. Dit kan een melkveehouder duizenden
euro’s opleveren. Bij de laatste tien tips van de serie
verloot Valacon-Dairy vijf duurzaamheidsscans.
Elke vrijdag komt er rond het middaguur
een nieuwe tip op www.forfarmers.eu,
sector rundvee. Volg daarom
de komende weken de nieuwe tips,
doe mee aan de prijsvraag en maak
kans op een gratis duurzaamheidsscan.
5

6
BEX-deelnemers realiseren een
hoge fosfaatefficiëntie
Recentelijk heeft ForFarmers onderzoek gedaan naar de BEX-resultaten van 250 melkveebedrijven.
Het doel was inzichtelijk te krijgen welke factoren succesvol bijdragen aan een hoge fosfaatefficiën-
tie. Er is onder andere gekeken naar de bijdrage van zowel ruwvoer als krachtvoer op de totale fos-
faatefficiëntie. Onder andere duidelijk werd dat het voeren van fosforarm krachtvoer effect heeft,
echter de grootste winst valt te halen bij de ruwvoercomponenten.
Veel melkveehouders die voer van
ForFarmers afnemen, maakten in 2010
gebruik van de bedrijfsspecifieke excretie
(BEX). Voor de meeste veehouders is het
financieel interessant om deel te nemen
aan de BEX. Bij voordeel hoeft er minder
dierlijke mest afgevoerd te worden, of kan
eventueel zelfs mest worden aangevoerd.
Daarnaast maakt BEX direct inzichtelijk
hoe efficiënt het bedrijf omgaat met stikstof
en fosfaat. fosfaatefficiëntie is in het
kader van het terugdringen van het fosfaatoverschot
een belangrijk kengetal.
Groot aantal BEX deelnemers
Circa 80 procent van de melkveehouders,
die vorig jaar voer afnamen van ForFarmers,
lieten in 2010 hun kuil opmeten voor deelname
aan BEX en onderzoeken op fosfor.
Tweederde van alle klanten deed ook daadwerkelijk
mee aan BEX. Deze bedrijven realiseerden
gemiddeld 16% fosfaatvoordeel
wat omgerekend een fosfaatvermindering
van 720.000 kilo oplevert.
Bedrijven kunnen een bijdrage leveren om
het fosfaatoverschot te reduceren door op
bedrijfsniveau te streven naar een hoge
fosfaatefficiëntie. Fosfaatefficiëntie geeft
de verhouding weer tussen de afgevoerde
hoeveelheid fosfaat via melk en vlees, ten
opzichte van de gevoerde hoeveelheid fosfaat
via het rantsoen. Om tot een hoge fos-

faatefficiëntie te komen, is het noodzakelijk
te weten welke factoren van invloed zijn.
Aanleiding voor ForFarmers om hier uitvoerig
onderzoek naar te doen.
Twee stagiaires, Wouter Wijnhout en Joost
Reimer, hebben in opdracht van ForFarmers
van 250 bedrijven de BEX-resultaten geanalyseerd.
Het doel van dit onderzoek was
het in kaart brengen van de belangrijkste
succesfactoren van bedrijven die hoog scoren
op fosfaatefficiëntie. In het onderzoek
zijn per bedrijf variabelen meegenomen
zoals rantsoenopbouw, gehalten, aandelen
ruwvoer en krachtvoer, productie, intensiteit,
grondsoort en bodemanalyses.
In de tabel staan de kenmerken en gemiddelde
resultaten van de deelnemende bedrijven
over 2010.
Uit de omvang-, productie- en intensiteitcijfers
blijkt dat de 250 bedrijven representatieve
bedrijven zijn die weinig afwijken
van het ForFarmersgemiddelde op basis
van Agroscoop ® . Opvallend is de hoge fosfaatefficiëntie
van 33%. Dit geeft gemiddeld
voor de bedrijven een voordeel van 18
% ten opzichte van de forfaitaire norm. Voor
een bedrijf met 7 ton melkquotum betekent
dit een extra plaatsingsruimte van 680 kilo
fosfaat (op basis van BEX berekeningen).
Relatie rantsoen en fosfaatefficiëntie
De spreiding in fosfaatefficiëntie van rantsoenen
tussen bedrijven onderling is groot.
Deze varieert tussen de 28 en 41%. Uit
analyses blijkt dat bedrijven een hogere
fosfaatefficiëntie hebben naarmate er minder
fosfor per kVEM in het totale rantsoen
zit. De hoeveelheid fosfor per kVEM (per
1.000 VEM) is afhankelijk van de samenstelling
van het rantsoen. Zo speelt de
gras- en maïsverhouding in het rantsoen
een rol, maar ook de gehalten van fosfor
in de (ruw)voeders. Voeders met een hoge
VEM en laag fosfor zijn erg gunstig. Hierbij
valt te denken aan bijvoorbeeld perspulp en
snijmaïs. De analyses van de onderzoeksresultaten
bevestigen dit.
Maiskuilen
Tussen het maisaandeel in het rantsoen
en de fosfaatefficiëntie bestaat een positieve
relatie, echter is deze relatie wel
beperkt. Oorzaak voor de beperkte relatie
is de spreiding in fosforgehalten tussen
maiskuilen. Zo zit er maar een factor 2 tussen
de hoogste en laagste fosforgehalten
in maiskuilen. Bovendien vraagt een maisrijk
rantsoen meer eiwitcorrectie. Dit kan
BEX-resultaten 250 rundveebedrijven in 2010
Aantal melkkoeien 86
Productie per koe 8.598 kg
Intensiteit per ha 17.000 kg
Jongvee per 10 melkkoeien 7,5
Kg krachtvoer / 100 kg melk 22,4 kg
N voordeel 12,5 %
P voordeel 18.1 %
N efficiëntie 26 %
P efficiëntie 33%
via krachtvoer of via bijproducten worden
aangevuld. Eiwitrijke krachtvoeders bevatten
over het algemeen een hoger fosforgehalte.
Hierin bestaat tussen grondstoffen
en bijproducten ook weer veel variatie. Het
voordeel van een gunstig basisrantsoen
met relatief veel snijmais en dus weinig fosfor,
kan alsnog teniet worden gedaan door
een keuze voor een eiwitcorrectie met een
relatief hoog fosforgehalte.
Graskuilen
Er bestaat een verband tussen grasaandeel
en fosfaatefficiëntie. Zo draagt een
hoger grasaandeel bij aan een lagere fosfaatefficiëntie.
De spreiding tussen bedrijven
ontstaat, net als bij de snijmais, door
de enorme variatie in fosforgehalte tussen
graskuilen. Deze varieert tussen 3 en
6 gram fosfor per kg/ds. De oorzaak van
spreiding in fosforgehalten in graskuilen
kon niet verklaard worden door de grondsoort.
Er was gemiddeld namelijk geen verschil
in de fosforgehalten van graskuilen
afkomstig van klei-, veen- of zandgrond.
De fosfaattoestand van de bodem speelde
echter wel een rol. Fosforgehalten in graskuilen
afkomstig van gronden met een lagere
fosfaattoestand (Pal), lagen gemiddeld
lager. Tussen een neutrale en hoge Pal
bleek geen verschil te zitten. Daarnaast
hebben factoren als bemesting, maaistadium,
temperatuur en vochtvoorziening
invloed op de fosforgehalten van ruwvoer.
Deze gegevens konden echter via de huidige
inventarisatie met behulp van alleen
de BEX resultaten niet verder worden onderzocht.
Krachtvoer
Naast ruwvoer is ook gekeken naar de bij-
drage van krachtvoer aan de fosfaatefficiëntie.
Zo bleek er geen duidelijke relatie te zijn
met krachtvoer. Oftewel; in de huidige dataset
werd het verschil in fosfaatefficiëntie
niet veroorzaakt door bewust te kiezen voor
krachtvoer met een lager fosforgehalte. Dit
neemt niet weg dat er via een gerichte keuze
in krachtvoer voor fosforarme voeders
wel een bijdrage kan worden geleverd aan
een hogere fosfaatefficiënt.
Omdat het totale rantsoen voor een beperkt
deel uit krachtvoer bestaat (gemiddeld
tussen de 15 en 28 %), is het erg belangrijk
om te kijken naar de mogelijkheden
om de fosforgehalten via het ruwvoer te
verlagen. Hier valt op veel bedrijven de
meeste winst te behalen.
De voorlichters van ForFarmers nemen
fosfaatefficiëntie mee in de rantsoenberekeningen.
Zo wordt er per rantsoen al een
inschatting gemaakt wat voor fosfaatefficiëntie
het berekende rantsoen zal gaan
behalen. Daarnaast heeft ForFarmers een
uitgebreide selectie BEX-voeders in het assortiment,
die door het lage fosforgehalte
bijdragen aan een verhoging van de fosfaatefficiëntie
van uw totale rantsoen.
Fosfaatefficiëntie volop onder de aandacht
Om u gericht te kunnen adviseren over fosfaatefficiëntie,
heeft ForFarmers de FosfaatWijzer
ontwikkeld. Dit is een praktische
handleiding die alle factoren van de fosfaatkringloop
in beeld brengt en aangeeft
hoe u de fosfaatefficiëntie kunt verbeteren.
Daarnaast organiseert ForFarmers dit najaar
een 14-tal studieavonden waarin fosfaatefficiëntie
centraal zal staan. Vraag uw
voorlichter voor meer informatie.
7

8
Reportage
De droogstandsgroep doet het goed op een rantsoen van stro en krachtvoer. Gedroogde mest, gescheiden en gedroogd in de eigen
mestscheider, wordt als boxstrooisel gebruikt.
Duivenvoorden: ‘Koeien
moeten ouder kunnen worden’
“Duurzaamheid spreekt me aan. Koeien moeten ouder kunnen
worden. Het is gewoon zonde wanneer een jonge koe wegvalt. Een
afgevoerde koe levert 600 euro op, een vaars opfokken kost minstens
1.000 euro. Dit is verre van duurzaam.” Aan het woord is
Ruben Duivenvoorden uit Rottum. Hij is één van de elf Groningse
melkveehouders die deelneemt aan het project Duurzaam Melkvee
Groningen. Wat heeft hij van dit project opgestoken?
“We zaten altijd ruim in ons jongvee. Bij de
125 melkkoeien hielden we 90 stuks jongvee.
We hadden nooit voer over, kochten
mais en strooisel aan. Dit zijn extra kosten.
Tijdens de bijeenkomsten van het project
Duurzaam Melkvee Groningen werd mij
duidelijk dat we echt niet ruim in het jongvee
hoeven te zitten. Het gaat erom dat de
beste dieren op het bedrijf blijven, de rest
kan worden verkocht. Dus ben ik gaan selecteren.
Nu heb ik nog 55 stuks jongvee op
125 melkkoeien.” Duurzaamheid heeft voor
Ruben Duivenvoorden en zijn vrouw Leonie
een duidelijke economische betekenis.
Aangepaste strategie
Bij Duivenvoorden is het vervangingspercentage
van 30 naar ongeveer 20 gegaan.
Zat hij in 2009 nog op 9,0 stuks jongvee/10
melkkoeien, dit aantal is nu gedaald naar
5,4. Ook het aandeel oudere koeien (derde
lactatie en ouder) is gestegen, van 40 naar
70 dieren. De melkveehouder is feller geworden
op ziekte bij de koeien. “We hadden
te veel koeien met melkziekte na de
droogstand. De droogstandsgroep gaven
we een derde deel kuilgras, een derde deel
mais en een derde deel stro. Niet optimaal
gemengd, omdat we geen voermengwagen
hebben. Na overleg met voervoorlichter
Stef Oude Lansink en melkveehouders uit
de projectgroep, heb ik besloten de droogstandsgroep
volledig met stro en krachtvoer
te voeren. Met resultaat. We zien
geen melkziekte meer. “
Meer inzicht
Voorlichter Stef Oude Lansink vervult niet
alleen een rol als sparringpartner op het
bedrijf. Hij levert ook een bijdrage aan
het project Duurzaam Melkvee Groningen
door de deelnemers in drie bijeenkomsten
(verdeeld over twee jaar), over de verschillende
aspecten van voeding te informeren.
Zo krijgen melkveehouders meer inzicht in

de voeding tijdens de transitie en zien ze
het belang in van een goede, op hun bedrijf
afgestemde, droogstandsstrategie.
Lage kosten
Binnen de projectgroep is de duurzaamheidsgedachte
vooral een economisch
verhaal. “Wanneer we minder koeien hoeven
te vervangen, hoeven we ook minder
vaarzen op te fokken. Daardoor maken we
minder kosten.” Ruben en Leonie hadden
al langer oog voor de kostprijs. Ruben: “Ik
heb ook deelgenomen aan een studieclub
van Melkvee Academie over de kostprijs.
Dit heeft me bijvoorbeeld doen inzien dat
de maisteelt op ons bedrijf, met een huurprijs
van 1.300 euro per hectare, een dure
teelt is. Onze graskwaliteit is prima. Ik geef
de koeien daarom liever zoveel mogelijk
gras, aangevuld met producten die ik aankoop.
Dit heeft als resultaat dat de melkproductie
niet bij de top ligt, maar ik accepteer
deze lagere productie, omdat mijn
kosten ook laag zijn. Ik streef hierbij naar
een zo optimaal mogelijk saldo.”
Goede zorg vanaf geboorte
Het project Duurzaam Melkvee Groningen
heeft voor bewustwording gezorgd. Vanaf
het moment dat een kalf geboren wordt,
moet alles perfect zijn. “Alleen dan realiseer
je een afkalfleeftijd van 24 maanden”,
zegt Duivenvoorden.
Omdat het jongvee bij Duivenvoorden in de
wintermaanden last kreeg van longontsteking,
heeft hij de jongste kalveren nu in een
iglo die tegen de buitenmuur is geplaatst.
“Het kan hier flink door de stal waaien, zeker
in de wintermaanden. Voor het jongvee
moesten we iets bedenken, want zij kregen
altijd problemen met het klimaat. We heb-
ONDERzOEK VALACON-DAIRy
Valacon-Dairy doet op drie melkveebedrijven
onderzoek naar het veilig gebruik
van de vaste fractie van gescheiden
mest in ligboxen. Het onderzoek wordt
gefinancierd door het Productschap
Zuivel. In het onderzoek wordt gekeken
naar de gevolgen voor de uiergezondheid,
de melkkwaliteit, het ligcomfort en
het liggedrag van de koeien. Ook worden
de kosten en baten nauwkeurig in beeld
gebracht. Duivenvoorden is het eerste
bedrijf. Het onderzoek op het derde bedrijf
begint dit najaar. Het onderzoek
wordt in het najaar van 2012 afgerond.
ben besloten om grote iglo’s direct tegen
de muur van de jongveestal te zetten. In de
muur is een gat gezaagd, zodat de kalfjes
toegang hebben tot de iglo. Hier liggen ze
beschut.”
Mest in de ligboxen
Gesprekken met collega-melkveehouders
of met adviseurs die op het bedrijf komen,
leveren soms innovatieve ideeën op. Niet
alleen bij het jongvee heeft Duivenvoorden
een investering gedaan, ook voor de
melkkoeien heeft hij een innovatief idee
opgepakt: de vaste fractie van mechanisch
gescheiden koeienmest wordt gebruikt als
ligboxenvulling.
Voor het scheiden van de mest gebruikt
hij een persvijzelscheider. “Via een pomp
wordt 8 kuub mest per uur uit de putten onder
de ligboxenstal naar de mestscheider
gepompt. Deze scheider levert 2 kuub droge
mest, de overige 6 kuub gaat als dunne
fractie naar het mestbassin. De droge mest
heeft 35 procent drogestof. Deze strooi ik
twee keer per week met behulp van een
blokkendoseerwagen in de ligboxen. Door
de warmte van de koe en de luchtdoorstroming
door de open zijwanden van de
stal droogt de mest in de stal verder in. Zo
liggen de koeien comfortabel, bespaar ik
strooiselkosten en het is duurzaam.”
Meer comfort in de box
De mest in de ligboxen bevalt Ruben goed.
Bovendien heeft hij nu geen problemen met
de mestschuif en de mestmixer. “Gehakseld
stro en compost zorgden voor storingen
bij de mestschuif of bij het automatisch
mixen van de mest. Ik las over het gebruik
van droge mest in de ligboxen en zag een
investering hierin wel zitten. De mestscheider
kost ongeveer 32.000 euro. Het
stroomverbruik plus onderhoud van de machine
bedraagt rond de 3.000 euro per jaar.
Ik heb nu echter geen kosten meer voor de
aankoop van stro of zaagsel, geen hakselkosten
en geen mixkosten (rond de 1.500
euro per jaar) van de mest in het mestbassin.
De koeien hebben meer comfort in de
boxen en minder vaak uierontsteking. Ik
heb veel profijt van deze vinding.”
Omdat Duivenvoorden al vroeg belangstelling
had voor het gebruik van mest als
boxbedekking, neemt zijn bedrijf deel aan
het praktijkonderzoek dat Valacon-Dairy
uitvoert in het kader van mechanisch gedroogde
mest als boxbedekking. De uitkomsten
van dit onderzoek worden naar
verwachting in het najaar van 2012 gepresenteerd.
BEDRIjFsGEGEVENs
Ruben, Leonie en zoon Guus.
Ruben en Leonie Duivenvoorden hebben
een melkveebedrijf in het Groningse
Rottum. Ruben is 8,5 jaar geleden naar
deze boerderij verhuisd, daarvoor had
hij met zijn ouders een melkveebedrijf
op een eiland in Zuid-Holland. Dankzij
een landinrichtingsproject kon hij het
bedrijf verplaatsen.
Toen Ruben het bedrijf kocht in 2003,
telde het bedrijf 48 hectare grond. Op
dit moment bewerkt Duivenvoorden
59 hectare grasland, structuurrijk voer
koopt hij aan.
Op het bedrijf lopen 125 stuks melkvee
en 55 stuks jongvee. Het rollend jaargemiddelde
van de veestapel bedraagt
8.325 liter met 4,17% vet en 3,48% eiwit
bij een leeftijd van 4.10 jaar. Zij realiseren
dit op het volgende rantsoen: tot
begin augustus kreeg het melkvee naast
vers weidegras ook mais en pulp, daarna
is een overstap gemaakt naar een
rantsoen van grof kuilgras, bierbostel en
weidegras. Sinds kort worden sojahullen
ingezet om tijdig het ruwvoertekort
te beperken.
Volgend jaar start Duivenvoorden met
stalvoedering in de zomer om zo een
ruwvoertekort, en daarmee aankoop van
ruwvoeders en bijproducten, te voorkomen.
Het krachtvoer voor de koeien
bestaat grotendeels uit zetmeelrijke
voeders. Duivenvoorden wordt hierbij
geadviseerd door ForFarmers-voorlichter
Stef Oude Lansink.
Het project Duurzaam Melkvee Groningen
heeft als doel dat koeien langer
op het melkveebedrijf blijven. Provincie
Groningen, LTO-Noord, Rabobank en
ABN-AMRO financieren het project.
Valacon-Dairy en ForFarmers voeren
het uit.
De ambitie van Duivenvoorden:
Het bedrijf continueren, optimaliseren en
daarnaast flink aflossen.
9

10
Kracht van Dynamisch Voeren
Uit cijfers over het eerste half jaar van 2011 blijkt dat bedrijven
die Dynamisch Voeren in vergelijking met bedrijven die dit niet
doen, een lager krachtvoerverbruik, lagere krachtvoerkosten en
een duidelijk hoger saldo per 100 kilo meetmelk hebben. Met be-
hulp van Agroscoop ® zijn deze verschillen inzichtelijk te maken.
In 2008 stond ForFarmers aan de wieg van
de introductie van Dynamisch Voeren (DV)
in de melkveehouderij. Inmiddels voeren
600 melkveebedrijven in Nederland dynamisch,
waarvan ruim 200 klant zijn bij
ForFarmers. Het programma is de afgelopen
jaren flink doorontwikkeld en heeft
bewezen succesvol te werken bij bedrijven
die kiezen voor het hoogst haalbare saldo.
Kracht van het systeem
Dynamisch Voeren is een voersysteem
waarbij de individuele krachtvoergift per
koe dagelijks wordt vastgesteld aan de
hand van de melkproductie, melkopbrengst
en krachtvoerkosten. De kracht van het systeem
is dat de krachtvoergift wordt geop-
Tabel 1: Technische kengetallen eerste half jaar 2011
Technische kengetallen
timaliseerd, met als doel het realiseren van
een hoger saldo.
Goede technische kengetallen
In tabel 1 zijn de cijfers van het eerste half
jaar afgedrukt voor zowel de bedrijven met
als zonder Dynamisch Voeren. De technische
kengetallen uit tabel 1 laten zien dat
de DV-bedrijven gemiddeld meer melkkoeien
en jongvee houden. Daarnaast produceren
deze bedrijven gemiddeld meer melk
per hectare. De melkproductie per koe per
dag ligt op hetzelfde niveau, terwijl de gehaltes
vet en eiwit op de DV-bedrijven iets
lager zijn.
Op het gebied van uiergezondheid en
vruchtbaarheid zit er relatief weinig ver-
Dynamisch
Voeren
Gemiddelde
Agroscoop
Verschil
Aantal koeien, gemiddeld aanwezig 87 72 15
Aantal droge koeien, gemiddeld aanwezig 11 9 2
Aantal stuks jongvee, gemiddeld aanwezig 73 63 10
Quotum / ha 17.700 17.012 688
BSK bedrijf 42 42 -
Kg melk per koe 27.2 27.2 -
% Vet, tankmelk 4,46 4,53 -0,09
% Eiwit, tankmelk 3,53 3,57 -0,03
Gemiddeld celgetal 193 193 -
Tussenkalftijd 408 410 -2
Interval afkalven - eerste inseminatie 89 93 -4
Aantal inseminaties/geïnsemineerde koe 2,34 2,3 -0,04
Ureum 22 22 -
schil tussen de gangbare en DV-bedrijven.
Het gemiddelde celgetal is gelijk met nietdynamisch
gevoerde koeien en de vruchtbaarheid
van de dynamisch gevoerde
koeien is van vergelijkbaar niveau. De dynamisch
gevoerde koeien worden eerder
geïnsemineerd maar er zijn ook fractioneel
meer rietjes nodig.
Duidelijk financieel voordeel
De economische kengetallen (tabel 2) tonen
aan dat de DV-bedrijven op economisch
vlak duidelijk beter scoren dan hun
collega’s die geen gebruik maken van DV.
De economische cijfers laten een grotere
plus zien in het saldo voor de DV-bedrijven.
Dit hogere saldo valt toe te schrijven aan
het feit dat DV-bedrijven meer meetmelk
uit ruwvoer weten te produceren, een lager
krachtvoerverbruik hebben per 100 kilo
meetmelk en dus lagere krachtvoerkosten.
Uit tabel 2 blijkt dat koeien die dynamisch
worden gevoerd efficiënter met het voer
omgaan. Er wordt duidelijk meer melk geproduceerd
uit het aanwezige ruwvoer.
De DV-bedrijven voeren iets meer enkelvoudige
en vochtige voeders, maar gebrui-
Tabel 2: Economische kengetallen eerste half jaar 2011
Economische kengetallen
Kg meetmelk uit ruwvoer/koe/dag
Kg enkelvoudige voeders/100 kg meetmelk
Kg vochtige voeders/100 kg meetmelk
Kg mengvoer/100 kg meetmelk
Kosten enkelvoudige voeders/100 kg meetmelk
Kosten vochtige voeders/100 kg meetmelk
Kosten krachtvoer/100 meetmelk
Melkgeld/100 kg meetmelk
Krachtvoerkosten/100 kg meetmelk
Saldo/100 kg meetmelk

evestigd
ken beduidend minder krachtvoer per 100
kilo meetmelk. Dit vertaalt zich door in de
totale mengvoerkosten, die fors lager uitvallen
in vergelijking met gangbare bedrijven.
De goede technische resultaten en
hogere efficiëntie zijn uiteindelijk terug te
vinden in een hoger saldo van € 0,30 per
100 kilo meetmelk. Bij een bedrijf met acht
ton melkquotum is dat een voordeel van
€ 2400.
DV werkt rendementverhogend
Dankzij Dynamisch Voeren worden melkkoeien
optimaal gevoerd op basis van potentie.
Dit heeft natuurlijk een positieve
invloed op het bedrijfsrendement.
Daarnaast zorgt Dynamisch Voeren voor
geringe schommelingen in de conditiescore
van de melkveestapel. Dit heeft
een positieve invloed op de vruchtbaarheid,
de gezondheid en de levensduur van
de melkkoeien. Vraag uw voorlichter naar
de mogelijkheden van Dynamisch Voeren.
Hiermee kunt u op uw bedrijf een maximaal
saldo realiseren.
Dynamisch
Voeren (DV)
Niet DV
Verschil
DV-niet DV
15,23 14,79 0,44
0,4 0,45 -0,05
0,97 0,53 0,44
20,17 21,25 -1,05
0,11 0,12 -0,01
0,15 0,08 0,07
5,36 5,71 -0,35
36,05 36,04 0,01
5,62 5,91 -0,29
30,43 30,13 0,3
11

12
Reportage
Akkerbouwtak aanleiding tot
bijzonder melkveerantsoen
Maatschap Stokkers in Eibergen is bepaald geen doorsnee bedrijf.
Van de 118 hectare land is 86 hectare in gebruik voor de maisteelt.
Derogatie aanvragen is daarom geen optie. De 100 koeien krijgen
vooral mais, aangevuld met eiwitbrok, vezelhennep en luzerne. De
teelt van vezelhennep en luzerne is dit jaar nieuw op het bedrijf.
Ook met BEX kan het bedrijf goed uit de voeten.
Maatschap Stokkers aan de Haaksbergseweg
in Eibergen is een gemengd bedrijf
met 100 melkkoeien, 100 stuks jongvee en
118 hectare land. Van die 118 hectare is
86 hectare in gebruik voor de maisteelt.
Deelname aan derogatie is daarmee uitgesloten,
want derogatie vereist dat 70
procent van je areaal uit grasland bestaat.
Jan Stokkers: “Toen in 1984 het melkquotum
werd ingevoerd, hadden we 110 melkkoeien
en 20 hectare grond. Dat we extra
grond nodig hadden was duidelijk, maar
doordat er geen grond rondom de boerderij
te koop was, besloten we mais te gaan
telen op de aangekochte grond, plus pacht
en losse pacht. Tot afgelopen jaar kochten
we dan graskuil aan voor de koeien.”
BEX
Stokkers neemt sinds dit jaar deel aan
BEX. Door deelname aan BEX kan Stokkers
5 m 3 dierlijke mest per hectare extra
aanwenden. Dat scheelt in de aankoop
van kunstmest. Bij Stokkers bestaat 80

procent van het rantsoen uit mais. “Mais
is een mooi en gemakkelijk gewas”, vertelt
zoon Mathijn. “Het is één keer zaaien,
één keer oogsten en het levert een relatief
hoge drogestofopbrengst per hectare.”
Doordat Stokkers niet met derogatie mee
kan doen, mogen ze maar 170 kilo stikstof
uit organische mest per hectare bemesten.
Dit in tegenstelling tot iemand
die met derogatie meedoet. Die mag
250 kilo stikstof op een hectare brengen.
“Doordat wij met onze akkerbouwtak veel
ervaring hebben met bodembewerking
en bodemgezondheid, realiseren wij een
maisopbrengst van circa 16 ton drogestof
per hectare. Dit in vergelijking met circa
11 ton drogestof van gras. Vanwege de
eiwitbehoefte kan het areaal grasland in
de toekomst meer worden. Dit is mede
afhankelijk van de prijsontwikkeling van
mais, de gezondheid van de koeien en de
mogelijke verplichting van weidegang in
de toekomst.”
Bodemgezondheid
Vanwege hun tweede hoofdtak akkerbouw
gaat de familie Stokkers bewust
met de bodem om. “We ploegen bijvoorbeeld
op 20 centimeter diep, met ondergronders
die 20 centimeter dieper, dus
tot 40 centimeter gaan. Daardoor wordt
de bodem dieper losgemaakt, maar alle
nutriënten blijven bovenin de bouwvoor.”
Ook de pH van de bodem controleert Stokkers
regelmatig. Bovendien vindt er elke
vier jaar een bekalking plaats, want de pH
moet volgens de ondernemers minstens
5,5 zijn. Jan. “Wanneer het pH-gehalte
goed is, is de structuur van de bodem ook
beter. Dit resulteert weer in een hogere
gewasopbrengst.”
Mathijn (l) en Jan Stokkers voor een proefveldje
vezelhennep.
Wisselende resultaten bij luzerne
Voor meer structuur en eiwit in het voer
is Stokkers begonnen met de teelt van luzerne.
Ze zijn echter nog niet erg tevreden
over de groei. “De ene helft van het perceel
gaat als een raket, maar op de andere
helft groeit het gewas niet goed”, vertelt
Mathijn. “Waarschijnlijk omdat daar de
Rhizobium-bacteriën nog te weinig stikstofbolletjes
hebben kunnen vormen. Ook
viel de structuurwaarde tegen.”
De loonwerker maait de luzerne drie à vier
keer. De luzerne is in balen geoogst, met
twee keer zoveel plastic eromheen, om te
voorkomen dat de harde delen door het
plastic prikken. Bij vragen over de teelt
van luzerne en andere gewassen kunnen
ze terecht bij Henk Maalderink, voorlichter
Akkerbouw bij ForFarmers.
Vezelhennep een gemakkelijke teelt
Een ander product dat maatschap Stokkers
is gaan telen voor meer structuur in
het rantsoen is vezelhennep. “Het is een
gemakkelijke teelt”, aldus Jan en Mathijn,
waarbij wel goed op de pH gelet moet
worden. “Op 20 april is er gezaaid, spuiten
hoeft niet en in 110 dagen tijd groeide
het gewas naar 3,5 meter.” De Stokkers
telen het gewas puur voor de structuur,
want veel voederwaarde heeft het niet.
“De opbrengst lag op 50 ton vers product
bij 25% drogestof, met een voederwaarde
van ongeveer 515 VEM en 110 RE.”
Op 29 juli is de vezelhennep door een
loonwerker gehakseld. “Dat is aan de
vroege kant, maar vanwege dreigende
bladvlekkenziekte wilden we niet langer
wachten”, vertelt Jan. Het perceel met
vezelhennep lag aan de weg van Eibergen
naar Haaksbergen en trok daardoor veel
bekijks. Jan: “In het oosten van het land
is het iets bijzonders.”
Om te oogsten is toestemming van de AID
nodig. Die controleren steekproefsgewijs
of het THC-gehalte (de psychoactieve
stof) niet te hoog is. Als dat wel het geval
is, moet de hele partij vernietigd worden.
Bij Stokkers is het product goedgekeurd.
Van 4 hectare zijn 30 balen gekomen en
3,5 hectare is ingekuild. De vezelhennep
wordt samen met mais en luzerne aan
de melkkoeien gevoerd. Mathijn: “Het is
afwachten hoe de koeien op dit product
reageren. Ze laten in ieder geval meer
herkauwbewegingen zien. Maar we vinden
het nog te vroeg om te concluderen
of vezelhennep ons alternatief voor bijvoorbeeld
stro door het rantsoen wordt.”
BEDRIjFsGEGEVENs
Mathijn (l) en Jurgen Stokkers
Mathijn Stokkers woont met zijn vrouw
Patricia en hun twee kinderen op het
familiebedrijf in het Achterhoekse Eibergen.
Het familiebedrijf wordt verder
bewoond door Stokkers senior en zijn
vrouw, Jan en Truus. De derde persoon
in de maatschap is de oudere broer van
Mathijn, Jurgen. Hij heeft een baan buitenshuis,
maar springt in zijn vrije tijd en
in de vakanties bij.
Maatschap Stokkers is een gemengd
bedrijf met 118 hectare grond, waarvan
86 ha mais, 18 ha suikerbieten, 7,75 ha
gras voor het weiden van de pinken, 4 ha
vezelhennep en 2,25 ha luzerne. Er zijn
100 melkkoeien. Stokkers wil dit in de
toekomst uitbreiden naar 140 melkkoeien.
Het quotum bedraagt 880.000 kg.
De gemiddelde melkproductie bedraagt
9.000 liter melk, met 4,45% vet en 3,63%
eiwit. De leeftijd van de veestapel is 4.05
jaar. Het melkvee krijgt mais, eiwitbrok
(Super Fermentbrok en Unimix 922), luzerne
en vezelhennep. Het rantsoen bestaat
voor 80 procent uit mais.
Van de 86 hectare mais wordt 50 hectare
voor de koeien gebruikt, de rest is voor
de verkoop. De maisrassen zijn Torres en
LG 30.218. Over de suikerbietenteelt is
Stokkers goed te spreken, deze is goed
voor 20 procent van hun inkomen. “Veertien
jaar geleden zijn we met suikerbieten
begonnen, sindsdien is de productie
gestegen van 8 naar 14 ton suiker. Een
suikerbietenquotum is binnen drie à vier
jaar terugverdiend, melkquotum duurt
twaalf tot vijftien jaar.”
De ambitie van stokkers:
Uitbreiden in melkvee tot 140 stuks
en actief blijven in de suikerbietenteelt.
13

14
Open dagen rundveehouderij
14 oktober 2011
Open dag nieuw melkveebedrijf familie Baak te Haarlo
De familie Baak heeft
vanwege de aanleg
van de N18 hun bedrijf
moeten verplaatsen naar
een locatie een kilometer
verderop. Aan de
Eibergseweg 56 te Haarlo
is een nieuwe ligboxenstal
gebouwd.
Het betreft een nieuwe 3 + 3 stal voor 160 melkkoeien.
De stal heeft een GL vloer van Berkel Beton, een Lely
mestrobot en twee Lely A4 melkrobots. Verder is een
inventieve seperatieruimte/behandelstraat ingebouwd door
GML-machines.
De familie Baak en de deelnemende bedrijven nodigen u van
harte uit voor een bezoek op vrijdag 14 oktober 2011 van
10.00 uur tot 16.00 uur. Zij staan u graag te woord bij al uw
vragen met betrekking tot het bedrijf en de bouw.
Adres:
Familie Baak
Eibergseweg 56
7273 SR Haarlo (Gem. Berkelland)
11 november 2011
Open dag nieuw melkveebedrijf familie Eeltink in Oude Pekela
21 oktober 2011
Open dag bij de familie Thybaut te Middelstum
De familie Thybaut
heeft een nieuwe
2-4-0 ligboxenstal voor
ca. 200 melkkoeien en
jongvee ouder dan één
jaar gebouwd. In de
stal is volop aandacht
aan koecomfort en
arbeidsefficiëntie gegeven. In de nieuwe stal wordt gemolken
met een 28-stands draaimelkstal, die de mogelijk heeft om
koeien te separeren. Close-up koeien worden in groepshokken
op stro gehouden.
De familie Thybaut en de deelnemende bedrijven nodigen u
van harte uit voor een bezoek aan de open dag op vrijdag
21 oktober 2011 van 10.00 uur tot 16.00 uur.
Zij zullen u graag te woord staan bij al uw vragen met
betrekking tot het bedrijf en de bouw.
Adres:
Familie Thybaut
Fraamweg 5
9991 TE Middelstum
De familie Eeltink heeft als gevolg van een vrijwillige bedrijfsverplaatsing van Ambt Delden naar Oude Pekela een nieuw melkveebedrijf
voor circa 140 melkkoeien en het bijbehorende jongvee gebouwd.
De nieuwe 1-4-1 stal is voorzien van een automatisch voersysteem, een tweetal melkrobots en huisvest een afkalfstal en een close-up
groep op stro. Bij de bouw is volop aandacht geweest voor arbeidsefficiëntie.
De familie Eeltink en de deelnemende bedrijven nodigen u van harte uit voor een bezoek aan de open dag op vrijdag 11 november
2011 van 10.00 uur tot 16.00 uur.
Zij zullen u graag te woord staan bij al uw vragen met betrekking tot het bedrijf en de bouw.
Adres:
Familie Eeltink
Ontsluitingsweg nieuwe compagnie 5
9665 DA Oude Pekela

Vernieuwd assortiment geitenvoeders
voor optimaal resultaat
De sector geitenhouderij heeft de afgelopen jaren volop ingezet op onderzoek, innovatie en extra
mankracht. Recent hebt u tijdens de studiedag Geitenhouderij op 21 september al kunnen merken
dat u ‘vooruit GEIT’ met ForFarmers. Onze voorlichters zijn op de hoogte van de laatste ontwikke-
lingen in de sector, dragen zorg voor een optimaal rantsoen, en adviseren u over management op uw
geitenbedrijf. Met de introductie van een verbeterd assortiment geitenvoeders levert ForFarmers
een bijdrage aan een beter rendement op uw bedrijf.
Uitvoerig onderzoek en ontwikkelingen van
de afgelopen tijd hebben geleid tot een
vernieuwing van het assortiment geitenvoeders.
Zo is het assortiment uitgebreid
en zijn de voeders voorzien van nieuwe
eisen die garant staan voor een optimaal
resultaat. Hiermee speelt ForFarmers nog
beter in op de wensen en behoeften vanuit
de sector.
Uniek in het assortiment geitenvoeders zijn
voeders met een gegarandeerd laag fosforgehalte,
in relatie tot de samenstelling. In
andere sectoren wordt al langer hard gewerkt
aan een reductie van fosfaat via het
voerspoor. ForFarmers kijkt graag vooruit
en biedt geitenhouders nu al de mogelijkheid
tot voeders met een laag fosforgehalte.
De voeders zijn opgedeeld in verschillende
reeksen. U kunt kiezen uit een Standaard
Reeks, een Super Reeks, een Speciaal
Reeks, een Supplement Reeks en de Unimix
Reeks.
Degelijke brok
De Standaard Reeks biedt de meest eenvoudige
geitenbrok. Een degelijke brok tegen
een gunstige prijs. De voeders uit de
Super Reeks zorgen voor meer uitdaging
voor uw geiten en dragen bij aan een optimaal
technisch resultaat, speciaal voor
de hoogproductieve geiten. De Speciaal
Reeks bevat de Speciaal Supporterbrok,
gemaakt om uw geiten ondersteuning te
bieden in de laatste fase van de dracht en
opstart van de nieuwe lactatie. De voeders
uit de Supplement Reeks worden ingezet
om correcties op uw rantsoen toe te passen.
De Unimix Reeks zijn meelmengsels,
geschikt voor het voeren in gemengde rantsoenen
en dragen bij aan een verlaging van
uw kostprijs.
startkorrel
De Super Geitlam startkorrel is een nieuwe
korrel in het assortiment geitenvoeders.
Deze korrel realiseert een optimale voeropname
in een vroeg stadium van de lammeropfok,
en zorgt voor de best mogelijke
groei. Tevens is deze korrel voorzien van de
speciale premix, die u al gewend was van
ForFarmers. De premix draagt bij aan een
goede darmgezondheid van het jonge lam.
Bekijk de nieuwe assortimentsfolder op
www.forfarmers.eu (Geiten en Schapen,
Assortiment) en bespreek met uw voorlichter
de mogelijkheden op uw bedrijf. 15

16
Nieuw assortiment leidt tot betere
voeropname en darmontwikkeling
ForFarmers heeft het assorti-
ment biggenvoer aangepast.
Het vernieuwde assortiment
leidt tot een betere voeropna-
me en darmontwikkeling van de
big, zowel vóór als na spenen.
ForFarmers heeft een speciale productielijn
vrijgemaakt voor de productie van
speen- en biggenvoeders. Hierdoor kan
nog beter de focus gelegd worden op
voeders met een gewaarborgde kwaliteit
en veiligheid, wat juist bij biggenvoer erg
belangrijk is. Alle voeders zijn verkrijgbaar
in korrel- en kruimelvariant.
Wanneer kruimel wordt gevoerd in plaats
van korrel, werken verteringssappen
makkelijker in op het voer, waardoor de
vertering efficiënter en sneller verloopt.
Daarnaast zorgt kruimel voor een meer
geleidelijke opname, zodat minder piekbelasting
van de darmen plaatsvindt. Met
de nieuwe productielijn is het mogelijk
om voer kleiner te verkruimelen dan voorheen.
Voeropname in de kraamstal
Een goede voeropname realiseren direct
na spenen begint al in de kraamstal. In
veel onderzoeken is aangetoond dat
de hoeveelheid voer die een big in de
kraamstal opneemt, in relatie staat tot de
voeropname direct na spenen. Een hoge
voeropname in de kraamstal kan een
speendip zelfs voorkomen. Voor een big
zou het optimaal zijn als ze al op jonge
leeftijd begint met voer opnemen, zodat
de ontwikkeling van het verteringsapparaat
goed op gang komt. Dit is echter bij
lang niet alle biggen het geval.
Energie
Door in de kraamstal al droogvoer te
verstrekken, leert de big droogvoer eten
en komt de enzymproductie in het maagdarmstelsel
goed op gang. Op deze manier
zijn de biggen beter voorbereid op
het moment dat ze, na het spenen, volledig
op droogvoer moeten doorgroeien.
Na spenen heeft een big energie nodig
om zichzelf te onderhouden en te ontwik-

kelen. Circa de helft van deze energie is
nodig voor onderhoud van het maagdarmkanaal.
Als een big onvoldoende voer opneemt,
is er onvoldoende energie voor onderhoudsbehoefte
van de darmen. Door de
te lage energieopname en stress van het
spenen vindt er schade plaats in de darm.
Hierdoor vermindert de capaciteit van de
darm om nutriënten op te nemen en verliest
het zijn beschermende functie.
Door de beschadiging kunnen meer onverteerde
voerdelen als voedingsbodem
voor ziektekiemen dienen en kunnen bacteriën
makkelijker door de darmwand in
het bloed komen. Vaak krijgen biggen
daardoor last van diarree, vallen meer
biggen uit en verliezen de potentie voor
een goede groei.
Prestarter Bambig
Een goede start in de kraamstal kan gerealiseerd
worden door het aanbieden van
de smakelijke prestarter Bambig, waardoor
de biggen al bij de zeug wennen aan
de opname van vast voer. Om de over-
Herman Vehoff heeft een vermeerderingsbedrijf met bijna 400
Topigs 20-zeugen in het Gelderse Zieuwent. Vehoff voert zijn
biggen sinds een half jaar Bambig in brij. Hij is hier mee begonnen
omdat de voeropname na het spenen te laag was. “Een paar
biggen vraten nauwelijks de eerste dagen na spenen”, vertelt
Vehoff. “Door de Bambig in brij te voeren, is de opname in drogestofpercentage
voor het spenen verdubbeld.”
Hij voert de Bambig twee tot drie keer per dag. “Nog vaker voeren
doe ik niet, al is het wel verleidelijk gezien de hogere voeropname.
Twee keer voeren moet, drie keer is beter, vier keer nóg
mooier, maar zo wordt je een slaaf van je eigen bedrijf.”
De overstap van droog naar brij bevalt Vehoff dan ook uitstekend.
Door de Bambig in brij te verstrekken, nemen de biggen
rond de 333 gram drogestof per toom per dag op, bij een mengverhouding
van 1 kilo Bambig op 2 liter water.
De voeropname is met 100 procent verhoogd, vertelt Vehoff.
“We beginnen op dag tien of twaalf met Bambig in brij, de eerste
dagen wel vier keer een kleine hoeveelheid. Als de opname toeneemt,
gaan we van vier naar drie naar twee maal per dag, we komen
dan tot een opname van 1 à 2 liter brij per dag per toom. “De
gang van zeugenmelk naar vast voer zo
goed mogelijk te laten verlopen, bestaat
Bambig voor een groot deel uit melkbestanddelen.
Deze zijn aangevuld met ontsloten
producten die goed beschikbaar
zijn voor opname door de big. Daarnaast
bevat Bambig wezenlijke bestanddelen
als zuren en additieven voor een nog betere
ondersteuning van de darmontwikkeling.
Vloeibaar voeren
Bambig is als droogvoer te verstrekken,
maar is tevens zeer geschikt om in brijvoer
aan te bieden aan de biggen. Wanneer
1 kilo Bambig wordt aangemaakt
met 2 liter warm water (50 °C, ontstaat
een mooie brij die stabiel blijft wanneer
deze in de biggenkom wordt geschonken.
Al vanaf vijf dagen leeftijd kan deze brij
probleemloos aan de biggen worden gevoerd.
Uit eigen onderzoek is gebleken dat wanneer
de Bambig in brij wordt verstrekt,
biggen een verbeterde opname realiseren.
Richting spenen kan geleidelijk de
“Overstap van drOOg naar brij bevalt uitstekend”
opname is zo goed dat
de biggen staan te
wachten als ik er aan
kom.”
drogestof van de brij verhoogd worden,
zodat de biggen ook goed Bambig droog
kunnen eten op het moment van spenen.
Het beste resultaat is te realiseren als de
biggen drie maal per dag de brij vers aangeboden
krijgen.
Dit is praktisch gezien eenvoudig te realiseren
met een elektrische melkmenger.
Deze zorgt ervoor dat de Bambig binnen
enkele minuten compleet is opgelost in
water, waarna de brij eenvoudig kan worden
afgetapt in een gieter.
soepele overgang
Zoals eerder vermeld is het juist bij jonge
biggen belangrijk dat ze zo min mogelijk
veranderingen ondergaan om stress te
voorkomen. Daarom is het belangrijk om
de veranderingen die er zijn zo soepel
mogelijk te laten verlopen. Doordat in het
speen- en biggenvoer aanpassingen zijn
gedaan op het vlak van grondstoffen en
additieven, sluiten deze voeders nu nog
beter aan op onze pre-starter Bambig.
Een van de pluspunten is dat de big de
smaak van het volgende voer direct her-
Lees verder op pagina 16
Vehoff: “Drie dagen
voor het spenen beginnen
we met het speenvoer
dat de biggen ook
in de biggenstal krijgen.
Wat dan opmerkelijk
is, is dat ze de korrel net zo makkelijk opnemen als de Bambig
in brij. De eetlust is zo hoog, de biggen moeten wel wat extra hebben
naast de zeugenmelk.”
Bambig in brij voeren betekent wel extra werk door het aanmaken en
uitschenken van de brij. Vehoff is daar een half uur tot drie kwartier per
dag mee bezig, maar vindt het zeker de moeite waard.
Vehoff runt het vermeerderingsbedrijf samen met zijn vrouw Annetta,
zoon Chris helpt mee als hij een dag vrij heeft.
17

18
Vervolg pagina 15
kent. Door deze betere overeenkomst
verloopt de voeroverschakeling soepel
en trekt de voeropname van de big in de
overschakeling beter door, waardoor de
groei op peil blijft.
Het advies is de biggen van een specifieke
reeks te blijven voeren gedurende de
opfok, om zo het aantal voerovergangen
tot een minimum te beperken. Dit komt
de resultaten ten goede.
Reeks Naam Toepassing
Standaard
Super
Speciaal
Speenkorrel
Biggenkorrel plus
Biggenkorrel
Super Speenkorrel
Super Biggenkorrel plus
Super Biggenkorrel
Speciaal Pre-starter Bambig
Speciaal Speenkorrel safe
Geschikt voor biggen met een hoge voeropnamecapaciteit. Sluit goed aan
op Bambig.
Voor bedrijven die twee biggenvoeders kunnen voeren. Speciaal voor biggen
met een hoge voeropnamecapaciteit.
Voor de tweede opfokfase. Geschikt voor gezonde biggen met een hoge
voeropnamecapaciteit.
Geschikt voor biggen met een lagere voeropnamecapaciteit. Sluit goed
aan op Bambig.
Extra rijk aan aminozuren en ontsloten grondstoffen, voor bedrijven die
twee biggenvoeders kunnen voeren. Geschikt voor vleesrijke biggen.
Extra rijk aan aminozuren en ontsloten grondstoffen, voor de hele opfokfase.Geschikt
voor vleesrijke biggen.
Ideale prestarter om biggen bij de zeug te laten wennen aan vast voer.
Is tevens in brij aan te bieden (mengverhouding Bambig 1 kg : water 2 ltr).
Geschikt voor biggen met gevoelige darmen en biggen waarbij de gezondheid
onder druk staat. Bevat licht verteerbare grondstoffen en stoffen die
het maagdarmkanaal extra ondersteunen.
Speciaal biggenkorrel safe Geschikt voor biggen waarbij de gezondheid onder druk staat.
Speciaal biggenkorrel comfort
Darmontwikkeling
Naast soepele voerovergangen is in het
nieuwe assortiment veel aandacht besteedt
aan de darmontwikkeling en dus
gezondheid van biggen. In alle speen- en
biggenvoeders is gebruik gemaakt van
goed ontsloten eiwitbronnen, zodat de
nutriënten van de voeders beter beschikbaar
zijn.
Door het gebruik van ontsloten eiwitbron-
Nieuw
Nieuw
“ik kan weer veilig en OnbezOrgd vOeren”
Harry Harenberg heeft een fokzeugenbedrijf in Holten. Toen het
medicijngebruik werd verlaagd op het bedrijf, nam de streptokokkendruk
toe. De uitval steeg daardoor zelfs even naar drie
procent. Om deze reden stapte Harenberg ongeveer twee
maanden geleden over op een ander speenvoer; de Speciaal
Speen Safe. “Ik wou weer veilig en onbezorgd voeren. Sinds
ik de Speciaal Speen Safe voer is dit weer mogelijk, het uitvalpercentage
ligt weer onder de één procent, zoals ik het gewend
was op mijn bedrijf, zonder dat ik medicijnen gebruik.”
De voeropname is volgens Harenberg goed. “Of de biggen door
het nieuwe voer ook méér groeien, durf ik in dit stadium nog niet
te zeggen. Gevoelsmatig is er niet veel veranderd, maar het is
nog te vroeg om conclusies te kunnen trekken.”
Sinds een half jaar zuurt Harry tevens het drinkwater aan, dit
had destijds ook een duidelijk positief effect op de darmgezondheid.
In te zetten bij problemen met oorbijten. Geeft een rustgevend effect op
de biggen.
Dat geldt dus ook
voor de technische
resultaten.
“De uitval is beduidend
lager, de
voerkosten gaan
we de komende
tijd bekijken.”
nen kunnen biggen het voer beter verteren.
Dit voorkomt dat onverteerde eiwitresten
achter blijven in de dunne darm,
die een voedingsbodem zijn voor ziektekiemen.
Daarnaast is het zuur specifieker
afgestemd op de big, voor betere opname
en optimale aanzuring in de maag.
Harenberg houdt
in Holten 500 SPF
Topigs 20 zeugen. Het bedrijf is sinds 2008 gevestigd in Holten.
Een dag in de week heeft Harry hulp van een medewerker via
de bedrijfsverzorging. Daarnaast springt zijn vrouw vaak bij. Het
familiebedrijf bestaat al langer, maar was voorheen gevestigd in
Zutphen.

safelijn
Voor bedrijven met problemen met E.coli
of streptokokken in de biggenopfok heeft
ForFarmers een safelijn ontwikkeld met
veilig speenvoer en aansluitend biggenvoer.
Deze voeders bieden een optimale
ondersteuning op momenten dat de gezondheid
van de big onder druk staat.
Het nieuwe, veilige speenvoer is op een
aantal bedrijven met E.coli- en/of strep-
tokokkenproblemen ingezet, met als resultaat
minder diarree en streptokokken,
een lagere uitval en gezondere biggen die
goed groeien. In het kader op deze bladzijde
worden de resultaten van het nieuwe
veilige speenvoer besproken bij een
van onze klanten.
Gezonde biggen
Met de aanpassingen in het nieuwe as-
sortiment streeft ForFarmers naar een probleemloze
kraam- en opfokperiode. Onze
voorlichters helpen u de juiste keuze te
maken uit de beschikbare voeders, zodat
uw complete biggenvoerpakket naadloos
aansluit op uw specifieke bedrijfssituatie.
Hiermee zorgt ForFarmers voor verdere optimalisatie
van uw bedrijfsresultaten, wat
leidt tot de beste en gezondste biggen die
een optimale groei realiseren.
Voermeter
Omdat voor een optimale darm-
ontwikkeling en -gezondheid
een hoge voeropname van biggen
in de kraamstal vlak na het
spenen zo belangrijk is, heeft
ForFarmers een protocol ontwikkeld
om de voeropname van de
biggen op uw bedrijf in beeld te
krijgen. Bij dit protocol krijgt u
van ons voermeters om dit op
een eenvoudige manier inzichtelijk
te maken. De biggenopfokspecialist
van ForFarmers
bespreekt de verkregen resultaten
met u en denkt mee in een
bedrijfsgerichte oplossing om
de voeropname van biggen op
uw bedrijf te verbeteren. Daarbij
kan tevens gebruik worden
gemaakt van de opfokscan. Kijk
voor meer informatie op
www.debestebiggen.eu.
19

20
Voerproeven leiden tot verdere
efficiëntie bij biggen
In het kader van het nieuwe biggenvoerassortiment heeft
ForFarmers meerdere proeven uitgevoerd. In al deze proeven lag
het accent op het verbeteren van de voeropname, zodat een betere
darmontwikkeling optreedt en de groei en gezondheid verbeteren.
Daarnaast was het doel de voerkosten zo laag mogelijk te houden.
De proeven zijn zowel bij ForFarmers als
in het veld uitgevoerd. Een van de proeven
betreft Bambig. Bambig is een prestarter
die zich uitstekend leent om in vloeibare
vorm (Bambig:water=1:2) te voeren. Het
bevat hoge aandelen melkproducten en
ontsloten granen. Verschillende toepassingen
van Bambig zijn in de kraamstal
getest. De proef is uitgevoerd met Topigs
20 X Piétrain en vergeleken met melkver-
vangers. De producten zijn tot en met 14
dagen leeftijd vloeibaar gevoerd, daarna
zijn alle behandelingen overgeschakeld
op droogvoer.
Uit de resultaten blijkt dat de drogestofopname
van Bambig vergelijkbaar is met
de drogestofopname via melkvervangers.
Biggen krijgen hierdoor een betere introductie
van graanvertering. Het maagdarmstelsel
ontwikkelt zich meer richting
vertering van voer in de latere levensfase
van de big.
Vooral voerderconversie verbeterd
Uit proeven die zijn uitgevoerd, blijkt dat
de nieuw geformuleerde voeders resulteren
in verbeterde technische prestaties.
Vooral op het gebied van voederconversie
zijn flinke stappen gemaakt. In een
proef waarbij de nieuwe standaard speen
is ingezet, bleek de voederconversie 0,14
te dalen in de eerste 14 dagen na het
spenen.
Daarnaast bleek de voeropname in de
kraamstal met het nieuwe speenvoer significant
verhoogd. De opname in de laatste
vijf dagen voor spenen steeg van 24,1
naar 32,4 gram/big/dag.
De proef met het nieuwe super speen
toonde dezelfde verbetering wat betreft
efficiëntie als bij de nieuwe standaard

speen. In de eerste 14 dagen verbeterde
de voederconversie met 0,16. Groeicijfers
en gewichten waren vergelijkbaar
met de controle (zie tabel 1).
Beide vernieuwde speenvoeders laten
een efficiëntieslag zien, wat op maagdarmniveau
te verklaren is.
super levert meer groei
Ook is de standaard reeks vergeleken
met de super reeks, zowel tijdens de
speen- als de opfokperiode. Deze proef
is uitgevoerd met 280 biggen (Topigs 20
x Talent). In de speenperiode waren de
verschillen gering, maar de super groep
begon met een achterstand in gewicht
van 390 gram (7,09 versus 6,70 kg). Na
de speenperiode lag de groei fors hoger
in de super reeks, in de derde week was
het verschil 23 g/dag (379 vs. 402 gram/
dag) en in de vierde week zelfs 57 g/dag
(491 vs. 548 gram/dag). Dit ging gepaard
met een significante verbetering in
voederconversie.
Over het gehele traject van spenen tot
56 dagen leeftijd verbeterde de groei met
19 gram per dag en de voederconversie
met 0,09 punten. De verbetering in technische
resultaten compenseren voor een
groot deel het verschil in prijs. Uiteindelijk
liggen de voerkosten per kilo groei in
de super groep 0,8 cent hoger dan op de
standaard voeders.
Nieuwe kruimel, hogere opname
De structuur van het voer is ook van invloed
op de voeropname. Korrels hebben
als voordeel dat bij elke hap relatief
veel voer wordt opgenomen. De mate
van hardheid van de korrel is bepalend
voor een goede opname. Bij kruimel is
de hardheid niet van belang, maar is het
voordeel dat het beter verteerd in de
maag, doordat verteringssappen beter
kunnen inwerken op de voedselbrij. Dit
geeft meer rust bij de biggen, waardoor
de big vaker kleinere porties zal eten en
er minder piekbelasting is op het maagdarmstelsel.
De nieuwe lijn in de fabriek
geeft de mogelijkheid een kleinere kruimel
uit te leveren voor een nóg betere
opname en vertering.
Deze nieuwe fijnere kruimel is getest tegen
de korrelvariant in de eerste 14 dagen
na spenen. In deze periode is de opname
voor de kruimel constant beter. Gemiddeld
15 g/d/big meer opname (niet significant)
en deze trend blijft doorgaan in de
biggenopfokfase, waarbij uiteindelijk de
biggen 12 gram per dag meer opnemen.
De groei was ook numeriek beter ten opzichte
van de korrelvariant (zie tabel 2).
Twee fasenvoedering in opfok
Het voordeel van twee fasenvoedering
in de biggenopfok is dat het voer beter
aansluit bij de behoeften van de big in
elke levensfase. Dit levert wel een extra
schakelmoment op. In deze proef is bekeken
of een extra voersoort tussen het
speen- en biggenvoer, namelijk de big
plus, resulteert in een verbetering van
het technische én economische resultaat.
Tabel 1: optimale voerbenutting na spenen
102,0
De nieuwe speenvoeders laten een verbeterde voederconversie zien na spenen
Percentage %
Tabel 2: voeropname na spenen Voeropname korrel en kruimel
Percentage %
100,0
98,0
96,0
94,0
92,0
90,0
88,0
86,0
84,0
112
110
108
106
104
102
100
98
96
94
92
De proef is uitgevoerd met de super big
plus en de super biggenkorrel bij de kruising
Topigs 30 x Piétrain.
Over het gehele traject is een lichte verbetering
te zien voor de proefgroep, zowel
voor de voederconversie als de groei.
Dit resulteert bij afleveren in een groei
voor de proefgroep van 426 g/dag versus
431 g/dag. De voederconversie is iets
verbeterd, van 1,42 naar 1,40. De voerkosten/kg
groei liggen in deze proef met
twee fasenvoedering 0,9 cent hoger.
Voederconversie 0-14 dagen na spenen
Standaard Super
De biggen nemen per dag meer op met de vernieuwde fijnere kruimel t.o.v. korrel
Korrel
Kruimel
Week 1 Week 2 Week 3 Week 4 Week 5
Weken na spenen 21
Oud
Oude speenkorrel
Nieuw
Nieuwe speenkorrel

22
Reportage
Hokken: In elk hok kunnen vijftien varkens. De hokken zijn voorzien van scheidingswanden van lichtgekleurde kunststof panelen.
Drinken: De twee drinknippels bevinden zich op verschillende hoogten boven de trog. Hierdoor komt er geen water bij de mest.
Ventilatie: De ventilatie is als onderdrukventilatie met twee energiezuinige ventilatoren per afdeling uitgevoerd.
Bedrijf studt-schäfer kiest voor
eigen graan met bijproducten
Alleen groot zijn is niet alles, het hele bedrijfsconcept moet pas-
send zijn. Jan Studt en Ulf Schäfer uit het Duitse Westerrade heb-
ben hun vleesvarkensbedrijf geleidelijk uitgebreid tot 4.450 dieren.
Zij realiseren goede resultaten bij een uniek voerconcept; een com-
binatie van beschuitmeel, eigen graan en volledig mengvoer.
Jan Studt en Ulf Schäfer werken al jaren
samen. Ze zijn begonnen met het uitruilen
van elkaars machines, daarna volgden
meerdere gemeenschappelijke projecten.
Onder andere de pacht van een vleesvarkensstal
en de oprichting van een GbR
voor 1.000 vleesvarkens. Opgeteld bij de
1.000 vleesvarkensplaatsen die ze allebei
op het eigen bedrijf hebben en de nieuwe
vleesvarkensstal van Schäfer-Studt KG
in Westerrade, worden in totaal 4.450
varkens gehouden.
Deense genetica
“Onze bedrijven zijn continu op een gezonde
manier gegroeid”, vertelt Ulf Schäfer
tijdens de rondgang door de nieuwe
vleesvarkensstallen. “We zijn ons gelei-
delijk aan meer gaan specialiseren in de
vleesvarkenshouderij.” Studt en Schäfer
kiezen nu bijvoorbeeld voor de Deense
genetica. “Vanwege de goede voederconversie
en de hoge groei”, zegt Schäfer.
Beide heren hebben goede ervaringen
met hun voerstrategie. De varkens krijgen
brijvoedering aan een lange trog. Het
bijzondere op dit bedrijf is de toepassing
van beschuitmeel, grof paneermeel
dat in de startfase samen met graan als
energiebron en soja gevoerd wordt. In
de groeifase krijgen de varkens volledig
mengvoer van ForFarmers.
Kinderziekte onder de knie
“Belangrijk bij ons brijvoersysteem is
dat het mengproces in een afgesloten
(luchtdicht) systeem plaats vindt”, aldus

De mestsilo zit grotendeels in de grond, zodat er
geen ingewikkeld en duur pompsysteem nodig is.
Jan Studt. “Zo wordt voorkomen dat het
product in de voerpijp nog verder nagist,
want daardoor raakt het voersysteem
verstopt.”
Deze kinderziekte hebben beide heren
onder controle, want ze passen het voeren
van beschuitmeel al meer dan tien
jaar toe. Hoe ze daarop gekomen zijn? Op
het gemeenschappelijk gepachte vleesvarkensbedrijf
verstrekte hun voorganger
al vers brood. “Dat moesten we toen nog
met de hand, per stuk, uitpakken”, herinnert
Schäfer zich.
Nu gaat het gelukkig wat comfortabeler:
de vrachtwagen lost het product in een
voerhal, waarna het grofkorrelige product
met een vijzel naar de menger gaat.
Het beschuitmeel wordt samen met soja,
gerst en triticale verstrekt. Tot een gewicht
van 90 kilo vreet elk varken zo’n
150 kilo van dit product.
Hoge vleesaanzet
Het voer voor de groeifase van de vleesvarkens
wordt door ForFarmers geleverd.
Er wordt Dan-Endmast gevoerd, vleesvarkensvoer
dat op de Deense genetica
is afgestemd. “Met het Deense voerconcept
bieden wij klanten de mogelijkheid
hun varkens gerichter naar behoefte te
voeren. Deense dieren hebben een hoge
vleesaanzet, daarom hebben wij de verhouding
aminozuur-energie van deze voeders
aangepast”, verklaart ForFarmersvoorlichter
Thorben von Horsten.
De producten uit het Deense voerconcept
zijn geschikt voor vleesvarkens met
een hoge voeropname én eiwitaanzet. Bij
Studt-Schäfer wordt bij de voeding rekening
gehouden met een totale groei van
95,3 kilogram. Iedere 112 dagen worden
nieuwe biggen opgelegd. De daggroei ligt
boven de 900 gram. De voederconversie
bedraagt 2,72. Op basis van vergelijkbaarheid
wordt de voeropname teruggerekend
naar 100 groeidagen, deze gecorrigeerde
voeropname bedraagt 2,59
kilogram per varken per dag.*
samen sterk
Ulf Schäfer en Jan Studt zijn twee doeners.
Al vroeg hebben ze ervaren dat ze
zich voor een winstgevende productie het
beste met gelijkgestemden kunnen verenigen.
“Je bent dan slagvaardiger.”
Hun plannen zijn ambitieus. Ze slagen er
in om via een goed doordacht houderij- en
voedingssysteem, een groot aantal dieren
te houden. Zo heeft de brijvoerinstallatie
tot een duidelijke arbeidsverlichting geleid,
waardoor zij gezamenlijk met ouders
en seizoenskrachten (oogstwerkzaamheden)
het werk goed aankunnen. Met de
nieuwe, moderne stal, de juiste genetica
en het voer van ForFarmers is de stap
naar een nog succesvollere toekomst gezet.
* De cijfers in deze reportage zijn uitgerekend
volgens de Duitse maatstaven. Omgerekend naar
de Nederlandse markt zouden de cijfers anders
uitvallen.
BEDRIjFsGEGEVENs
Ulf Schäfer, Jan Studt en ForFarmers-voorlichter
Thorben von Horsten (vlnr.) in de nieuwe vleesvarkensstal,
nog voor de komst van de eerste biggen.
Jan Studt en Ulf Schäfer Studt-Schäfer
KG) hebben een vleesvarkensbedrijf
in Westerrade in de Duitse deelstaat
Sleeswijk-Holstein. Begin mei zijn de
eerste biggen opgelegd. In de stal kunnen
1.450 dieren gehouden worden. De
voerkeuken en het kantoor zitten in een
vooraanbouw. De tien afdelingen met elk
twaalf hokken plus een reserveafdeling
zijn voorzien van witte kunststof wanden.
Dit maakt de stal een stuk lichter. Bij de
bouw van de nieuwe stal hebben Schäfer
en Studt, ter besparing van energie, extra
aandacht besteed aan muur- en dakisolatie.
De varkens worden gemengd opgelegd
en de selectie van de dieren die naar de
slachterij gaan, gebeurt op het oog. De
varkens worden geleverd aan slachterij
Vogler in Luckau. Op het bedrijf wordt
het principe van all-in all-out toegepast.
Voor de voeding is gekozen voor het verstrekken
van een restloze brijvoerinstallatie
met doorstroommeter. Bijzonder
hierbij is het toepassen van beschuitmeel,
met dit product hebben Ulf Schäfer
en Jan Studt veel ervaring.
De ambitie van studt-schäfer:
Via samenwerking en een uitgekiend voerconcept
komen tot een renderend bedrijf.
23

24
Met Brijportaal actuele
marktinformatie in beeld
De website van ForFarmers is
vernieuwd, en ook Brijportaal
is in een nieuw jasje gestoken.
Bijproductenspecialist Fons
Hulsman beantwoordt een aan-
tal vragen.
Voor veehouders die werken met droge
of natte bijproducten heeft ForFarmers
Brijportaal. Brijportaal biedt op diverse
manieren ondersteuning. U vindt hier
marktprijzen, nieuwsberichten met tips geschreven
door de bijproductenspecialisten,
fotoreportages en informatie over het door
ForFarmers ontwikkelde kwaliteitsprogramma
Feedcare. Bijproductenspecialist
Fons Hulsman over Brijportaal.
Wat is het unieke van Brijportaal?
Wat kan de veehouder er vinden?
“Het unieke aan Brijportaal is dat het een
internetsite is die varkenshouders ondersteunt
om op elk moment de juiste keuzes
te maken betreffende de voerstrategie. De
bijvoerspecialisten beschrijven actuele ervaringen
die voor veel klanten herkenbaar
zijn en waaruit iedereen voordeel kan halen.
Zoals een artikel over aandachtspunten
betreffende de komende CCM-oogst.
Een veehouder kan verder productinformatie,
marktverwachtingen, marktprijzen van
granen, uitleg over Feedcare, reportages
over brijbedrijven en resultaten van brijbe-
Bijproductenspecialist Fons Hulsman: “Via Brijportaal blijft een varkenshouder op de hoogte van de prijzen”.
drijven op Brijportaal vinden. En varkenshouders
kunnen via een contactformulier
makkelijk en snel in contact komen met
een van de specialisten.”
Op welke manier draagt Brijportaal
bij aan de beslissingen die de veehouder
neemt?
“Via Brijportaal blijft een varkenshouder
op de hoogte van de prijzen van producten.
Aan de hand daarvan kan er met de
brijvoerspecialist keuzes worden gemaakt
om het rantsoen van de varkens aan te
passen. Zo profiteert hij van de gewijzigde
prijzen. Daarnaast kan de veehouder met
de tips die op de site worden gegeven ook
direct zelf aan de slag, om bijvoorbeeld de
kwaliteit van de brij te verbeteren.”

Gaan jullie als bijproductenspecialist
bij klanten ook met Brijportaal
aan de slag? Hoe werken jullie daar
dan mee?
“Ik wijs mijn klanten erop dat ze zelf actief
kunnen meedenken, om op elk moment
de juiste keuzes te maken in bijproducten,
maar ook in droge granen. Normaal zie
je bijvoorbeeld een prijsverschil van 15
euro per ton tussen gerst en tarwe. Op dit
moment is het verschil kleiner. Klanten die
Brijportaal actief volgen, bellen mij nu op
om te vragen of het zinvol is om minder
gerst in te gaan rekenen en meer tarwe.
Op die manier hebben ze direct het voordeel
van de prijsverschillen en wachten
niet meer tot het volgende bezoek.”
Brijportaal is vernieuwd, wat is er
zoal veranderd?
“Brijportaal is overzichtelijk en meer compleet.
Het is nu ook aantrekkelijker om de
site te bezoeken, mede door de bewegende
beelden maar ook omdat het elke week
actueel wordt gehouden. We hebben op
de nieuwe site ook veel meer mogelijkheden.
Wij kunnen zelfs adviezen via filmpje
vertonen. Dat de nieuwe site gewaardeerd
wordt, merken we ook aan de bezoekersaantallen
die fors gestegen zijn.”
Hoe wordt de site actueel gehouden?
“Het actueel houden van de site wordt
in eerste instantie door het Brijteam van
ForFarmers gedaan, maar met ondersteuning
van het hele bedrijf. Uiteindelijk zullen
in steeds meer sectoren bijproducten
bijgevoerd worden. Actualiteiten kunnen
van bijvoorbeeld R&D komen, maar ook is
er nieuws van bijvoorbeeld de rassenkeuze
voor het verbouwen van CCM, die aangeleverd
wordt door de akkerbouwspecialisten.”
Waarin is Brijportaal anders ten opzichte
van soortgelijke websites?
“Vooral de actualiteit. Dit komt voort uit
het feit dat het Brijteam van ForFarmers
actief is in de markt. Wij willen er ook
vooral een interactieve site van maken.
Via dit interview wil ik veehouders oproepen
om ook actief informatie te gaan delen
via Brijprotaal. Dit kunnen ervaringen zijn
over bijproducten, maar het mogen ook
foto’s of filmpjes zijn. Stuur uw bijdrage op
naar: info@brijportaal.nl.”
U vindt Brijportaal op:
www.forfarmers.eu, sector Varkens
De hoofdprijs, een welnessweekend, wordt uitgereikt aan winnaar Bart Keustermans (r) door ForFarmers
voorlichter Harry de Groot (l)
Vitaal weekend er op uit
Afgelopen zomer konden varkenshouders via www.debestebig-
gen.eu meedoen aan een quiz om hun kennis over bigvitaliteit te
testen. Onlangs is de hoofdprijs, een wellnessweekend, uitgereikt
aan winnaar Bart Keustermans uit Alphen.
De quiz bleek pittig te zijn, want nog geen 10 procent van de deelnemers had alle antwoorden
goed. Toch is uw kennis over bigvitaliteit enorm belangrijk, nog steeds ligt landelijk
de biggensterfte op een te hoog niveau. Het onder de aandacht brengen van bigvitaliteit
resulteert in nog meer focus op de geboorte van biggen en de verdere opfok hiervan.
Hoe beter u kunt sturen op vitale biggen, hoe meer rendement u uit uw biggen kunt halen.
Vitaliteitscheck
Het aantal biggen per zeug per jaar stijgt,
maar de bigvitaliteit van de extra geboren
biggen blijft vaak achter. Om ook de extra
biggen vitaal op de wereld te zetten, is
goede zeugenvoeding belangrijk. Inzicht in
de individuele geboortegewichten van de
biggen is een handig hulpmiddel om het
beste voedingsadvies te kunnen geven. Het
geboortegewicht zegt heel veel over de verdere
ontwikkelingen van de biggen. Zo valt
ruim 60 procent van de biggen onder de 800
gram uit en groeit een big, die bij de geboorte
een kilo lichter is dan haar toomgenoten,
80 gram per dag minder dan de zwaardere
biggen.
1000
Formule1000
25

26
Maximale winst per vierkante meter
met Poultrycare ® voor vleeskuikens
In 2009 introduceerde ForFarmers met veel succes Poultrycare ® voor de leghennenhouderij. De
ervaringen die daarmee zijn opgedaan, zijn gebruikt en omgezet in een vernieuwde versie van
Poultrycare ® , maar nu voor de vleeskuikenhouderij. Hiermee wil ForFarmers haar vleeskuiken-
klanten ondersteunen om maximale winst per m 2 te realiseren binnen de mogelijkheden van het
Vleeskuikenbesluit.
De vleeskuikensector is continu in beweging.
Het Vleeskuikenbesluit met de daarin
opgenomen welzijnsrichtlijn is in februari
dit jaar ingegaan en het reduceren van antibioticagebruik
is een hot item. De factoren
uitval en bezetting over alle ronden gaan
een grote rol spelen in de toekomstige
vleeskuikenhouderij. Allemaal zaken waar-
door vleeskuikenhouders hun bedrijf verder
moeten optimaliseren om aan alle wensen
en eisen van dierenwelzijn te voldoen.
Deze wettelijke richtlijnen en eisen werken
beperkend op het rendement, waardoor
het in deze sector steeds meer en meer
aankomt op goed ondernemerschap. Het
dagelijkse management op het vleeskui-
kenbedrijf, in combinatie met een goede
voerstrategie, kan zelfs binnen de nieuwste
richtlijnen maximaal rendement opleveren
met voor de kuikens een optimale diergezondheid.
Kritische blik
Sterke technische en goede financiële
prestaties zijn van groot belang om rendement
te behalen uit de vleeskuikenhouderij.
Hiervoor is een kritische en frisse
blik noodzakelijk om alle onderdelen van
het bedrijf onder de loep te nemen. Poultrycare
® voor vleeskuikens is hiervoor een
nieuw concept om de beste diergezondheid
te realiseren. Door op een gestructureerde
wijze alle bedrijfsonderdelen te doorlopen,
komen alle sterke en verbeterpunten van
het bedrijf naar voren. Met daarin drie focusaspecten;
voeding, management en
diergezondheid. Doordat twee voorlichters
samen deze onderdelen doorlopen is de
klantrelatie gewaarborgd en wordt er op
een objectieve en onafhankelijke wijze naar
het vleeskuikenbedrijf gekeken. Hiermee
wordt bedrijfsblindheid voorkomen.
Poultrycare ® -scan
Door de Poultrycare ® -scan worden alle
bedrijfsonderdelen op het bedrijf geanalyseerd
en beoordeeld die van invloed zijn op
het technische en financiële resultaat van
vleeskuikenkoppels. Genetisch uitgangsmateriaal
en voer zijn van groot belang in
deze prestaties. Management is daarnaast
zeker zo belangrijk, dat is te zien bij uiteenlopende
resultaten die jaarrond worden
behaald door vleeskuikenhouders met
hetzelfde ras en hetzelfde voer. Hieruit kan
geconcludeerd worden dat management
een essentiële factor is voor het succes.
Daarom wordt er in de Poultrycare ® -scan
aandacht gevraagd voor de volgende onderdelen:

• Lucht en klimaat
• Hygiëne
• Ongedierte en huisdieren
• Mensen
• Diercontacten
• Materialen en gereedschappen
• Voer en water
• Dierprestaties
Uitvoering van de scan
Twee voorlichters voeren de scan uit en nemen
samen met de vleeskuikenhouder een
kijkje in de stal. Dit duurt ongeveer twee
uur. De invoering van hun bevindingen vindt
plaats in een zelf ontwikkeld programma
van ForFarmers. Doordat de beoordelaars
de scan kritisch uitvoeren, komen alle
sterke punten van het betreffende bedrijf
naar voren. Ook eventuele knel- of verbeterpunten
komen aan het licht. Alles wordt
bondig samengevat in een octogram-score
zoals hiernaast is afgebeeld. Dit geeft in
één oogopslag aan waar de risicofactoren
op het bedrijf liggen.
De score per onderdeel kan maximaal 1
zijn, waarbij de kuikenhouder goed scoort.
Bij een score lager dan 1 is verbetering
mogelijk. Aan deze score liggen allerlei vragen
ten grondslag waaraan op basis van
prioriteit een wegingsfactor is toegekend.
Bepaalde onderdelen kunnen snel worden
aangepast, andere onderdelen kosten meer
tijd en energie om verbetering mogelijk te
maken. Voor de verbeterpunten wordt een
plan van aanpak geschreven. Hierdoor kan
de vleeskuikenhouder de maximale winst
per m2 halen, ondanks alle beperkingen in
wettelijke bezetting. Hulpmiddelen als een
klimaatcheck en drinkwateronderzoek maken
deze scan compleet.
Voorbeelden van risicofactoren
Uit enkele uitgevoerde scans komen al direct
een aantal risicofactoren naar voren,
op basis waarvan ForFarmers onderstaande
aanbevelingen doet:
Controleronde: Maak voor het selecteren
en het verwijderen van uitval een aparte
ronde door de stal, wanneer je kijkt naar
uitvallers verlies je de focus op andere factoren
zoals klimaat en diergezondheid.
Strooisel: Sla strooisel droog op en houd
vogels en ongedierte op afstand.
Kleding: Ga niet met dezelfde kleding en
schoeisel van stal naar stal.
Materiaal: Houd materiaal en gereedschap
schoon en sleep niet met bezems en emmers
van stal naar stal.
In de voorbeeld-score hieronder is te zien dat dit vleeskuikenbedrijf heel goed scoort in de
onderdelen materialen, gereedschappen, ongedierte en huisdieren. Op de onderdelen hygiëne,
water en voer zijn nog forse verbeteringen mogelijk.
Voer
Bij nutritionele berekeningen gaan we normaliter
uit van gezonde dieren en goed management.
In de praktijk zijn echter grote
verschillen zichtbaar in technisch resultaat
tussen bedrijven met hetzelfde voerconcept.
Een hoge score binnen de scan zorgt
voor een betere voerbenutting en daarmee
een hogere voerwinst.
ForFarmers schenkt via haar voerconcepten
veel aandacht aan darmgezondheid, verminderen
van antibioticagebruik en veiligheid
voor het kuiken. De aandacht en focus
op deze onderwerpen komen bij bedrijven
met een hoge score in de Poultrycare ® -
scan volledig tot zijn recht.
Antibiotica
De hiervoor besproken onderdelen hebben
invloed op het resultaat en ook op het
gebruik van antibiotica. De toenemende
antibioticaresistentie van bacteriën en het
terug dringen van het gebruik van deze medicijnen
vraagt om een gezonde(re) werkwijze.
Met deze scan wordt er systematisch
gekeken naar de bioveiligheid van de
bedrijfsvoering in de vleeskuikenhouderij.
Door een advies op maat voor uw bedrijfssituatie
wordt het risico op ziektes en het in
stand houden van ziektes tussen de ronden
door verminderd. Een gezondere pluimveestapel
is beter voor de technische resultaten
en voor de volksgezondheid. Zo kan er
gewerkt worden aan een gezond stuk vlees
en een gezonde portemonnee.
Uitkomst van de scan
De scan wordt uitgevoerd door daarvoor
speciaal opgeleide voorlichters van
ForFarmers. Aan de hand van de score
wordt een plan van aanpak geschreven
voor de betreffende vleeskuikenhouder.
Afhankelijk van het risicoaspect kunnen
verschillende specialisten van ForFarmers
worden ingezet. Voorbeelden hiervan zijn
de technische specialist voor lucht en klimaat,
een dierenarts voor diergezondheidsaspecten
en nutritionisten voor voermanagementmaatregelen.
U kunt zich aanmelden voor een scan via
de website www.forfarmers.eu, of vraag
uw voorlichter.
27

28
Reportage
succes met vrije uitloop- en
Freiland-hennen als derde tak
De Duitse pluimveehouders Gerd Köbbe en Hermann en Hendrik
Nieters zijn relatief nieuw in de sector. Zij begonnen in de winter
van 2009 met Freiland- respectievelijk eko-leghennen. De eerste
productieronde werd deze zomer afgesloten.
In december 2009 bezochten honderden
boeren het ForFarmers-symposium over
pluimvee en de open dag van de pluimveehouders
Gerd Köbbe en Hermann en
Hendrik Nieters in Werlte, in de Duitse
deelstaat Nedersaksen. Terwijl Köbbe een
stal voor 20.000 vrije Freiland-leghennen
bouwde, bouwde Nieters een volièrestal
voor 15.000 eko-leghennen van het ras
Lohmann Brown Lite. Beide bedrijven hebben
de eerste productieronde in de winter
van 2009 opgestart en deze zomer beëindigd.
Hoe hebben ze dit ervaren?
Leghennen en melkvee
“Vanaf het begin was onze eerste productieronde
zeer succesvol”, vertellen
Hermann Nieters en zijn zoon Hendrik.
Dit succes is zeker niet vanzelfsprekend
voor iemand die voor de eerste keer een
stal met vrije uitloopkippen houdt. Toch is
het bij Nieters gelukt, vooral omdat vader
en zoon de raad van hun adviseurs
consequent ter harte hebben genomen.
Hendrik concentreert zich volledig op de
leghennen, terwijl zijn vader druk is met de
60 melkveekoeien. Door te investeren in
een stal met vrije uitloop kon ook Hendrik
fulltime boer worden. Eén ding staat voor
hen vast: “Een pluimveestal houden als nevenactiviteit
lukt niet. Je moet je volledig
kunnen concentreren op de kippen, wil je
het bedrijf goed neerzetten.“
Beiden hebben het bedrijf uitermate professioneel
aangepakt. Hendrik Nieters
nam om te beginnen deel aan de pluimveecursus
van de Duitse vakvereniging voor
de land- en bosbouw. Beide heren namen
alle hulp die beschikbaar was aan. Vooral
ForFarmers-adviseur Wouter Katier en de
eigenaar van Het Anker, het pluimveebedrijf
dat de hennen leverde, waren zeer
betrokken met de nieuwkomers. Ook de
firma Kwetters, die de eieren gaat verkopen,
stond hen met raad en daad bij. “Hier
vloeide een hele goede samenwerking uit
voort”, aldus Hermann Nieters.
Optimale voeding in elke levensfase
Ook het voer moet goed zijn om te kunnen
slagen. Nieters heeft voor het structuurvoer
Vitakrek gekozen. Bij fasevoer
verandert de samenstelling van het voer
afhankelijk van de leeftijd en de prestatiefase.
Hiermee wordt bijvoorbeeld tot op
het moment van volledige prestatie ervoor
gezorgd dat de eieren niet te groot worden.
Het doel is 63 gram. Bij oudere hennen
zorgt een hoger calciumgehalte in het voer
ervoor dat de eierschalen hard genoeg zijn.
Want als er te veel schalen breken, moeten
er nieuwe hennen worden aangekocht. Elke
extra legweek is dan contant geld. Bij Nieters
leggen de hennen tot een leeftijd van
76 weken, met een voerverbruik van 128
tot 130 gram per hen. Dit klopt dit in verhouding
met de relatief hoge legprestatie

van 328 eieren per jaar in de biologische
sector.
De eerste weken in de nieuwe stal en het
voor de eerste keer opzetten nam meer tijd
in beslag dan verwacht, vertelt Hermann
Nieters. “Maar de goede ondersteuning
heeft ons geholpen.“ Katier kwam tijdens
de opstartfase wekelijks langs en daarna
om de twee weken. Zo konden problemen
snel worden opgelost en vragen snel worden
beantwoord.
Graag naar buiten
Problemen met verenpikkerij en kannibalisme
waren tijdens de eerste productieronde
tot een minimum beperkt. Hermann en
Hendrik Nieters gaan ervan uit dat dit aan
de goede voedingsstoffen ligt, en aan het
feit dat de hennen zeer graag naar buiten
gaan: “ ‘s Avonds om 17.00 uur zit 90 procent
van de dieren buiten. Dan zijn ze bezig
en dit voorkomt ook andere problemen dan
verenpikkerij.“
Rechte rug
De ondersteuning bij de bouwplanning was
volgens Nieters van grote waarde: “Wij
zien de tips, waarmee we tijdens de bouw
en inrichting rekening hebben gehouden,
dagelijks op een positieve manier terug in
onze activiteiten. Wij kunnen bijvoorbeeld
met een rechte rug in de nesten kijken.”
Op de vraag of zij vandaag opnieuw voor
het vrije uitloopsysteem zouden kiezen,
wordt positief geantwoord. “Ja. Wij staan
achter deze beslissing en zien de markt
voor het biologische ei positief in.” We zouden
wel willen uitbreiden, dat is helaas niet
mogelijk vanwege een vergunningstop.
Leghennen in plaats van boerderijwinkel
Gerd Köbbe heeft de vrije uitloop leghennen
als alternatief voor de bestaande directe
verkoop opgebouwd. Hier had hij een
populaire boerderijwinkel waarin een breed
scala aan producten werd aangeboden. De
winkel deed het weliswaar goed, maar bij
de groenten kreeg Köbbe te kampen met
toenemende concurrentie doordat een discounter
op de markt kwam: “Ik zag hier geen
potentieel meer voor toekomstige ontwikkelingen,
laat staan voor rendabele groei.”
Als alternatief had Gerd Köbbe er al over
nagedacht om slachtkuikens te mesten.
Nadat hij met een bevriende bedrijfsleider
over het verdelen van pieken in de werkdruk
van dat jaar gesproken had, koos hij
voor leghennen. De meer gelijkmatige verdeling
van het werk over het jaar sprak hem
aan. Nadat hij snel de planning, vergunning
en bouw gerealiseerd had, konden in december
2009 de 20.000 hennen hun intrek
in de stal nemen. Voor de vrije uitloop staat
er een terrein van acht hectare ter beschikking.
Goede resultaten
Ook Köbbe was zeer tevreden met de eerste
productieronde. “Na de opstart is dat
zeer goed gegaan.” De hennen hebben tot
een leeftijd van 76 weken goed gelegd.
Hierbij noteerden zij een prestatie van 340
eieren. Ook is hij vol lof over het vakkundige
advies dat hij van zijn leveranciers
kreeg. “Mijn adviseur stond mij steeds met
raad en daad bij. Ik moest me toch eerst in
de dieren en de techniek inwerken. De eerste
dagen sta je als een vreemde in je eigen
Hendrik en Herman Nieters
De Duitse vleesvarkens- en melkveehouders
Herman (46) en Hendrik Nieters (24) in
Werlte (Nedersaksen, Dl.) wilden eind 2009
een derde tak op hun bedrijf om de financiële
risico’s te spreiden. Ze besloten een volièrestal
voor 15.000 eko-leghennen van het ras
Lohmann Brown Lite te bouwen. De dieren
hebben 6 hectare grasland tot hun beschikking
om buiten te scharrelen. De bouw van
de stal vergde een investering van €40 per
hen.
De volière-inrichting is afkomstig van Jansen
Poultry Equipment in Barneveld. Het
is een compactsysteem met twee rijen. De
legnesten bevinden zich in het midden van
de volière. De leghennen kunnen de aanvliegplateaus
gebruiken om bij de legnesten,
VDL-voergoten en Impex-drinklijnen, te komen.
De eieren gaan op contract naar eierhandel
Kwetters in Veen.
De ambitie van Nieters:
Betere prestatie om te zorgen voor
een hoger rendement.
BEDRIjFsGEGEVENs
stal.“ Maar dat is verleden tijd. Gerd Köbbe
heeft de bijzonderheden van het houden
van leghennen in vrije uitloop inmiddels
onder de knie en weet dat hij vooral niet
moet vertrouwen op wat hij ziet. “Je moet
dagelijks vergelijken welke hoeveelheden
de dieren hebben verbruikt. Dan herken je
problemen veel sneller dan met het blote
oog.“
Voor Köbbe is discipline met betrekking tot
netheid in en om de stal uiterst belangrijk.
“Je moet zelf heel netjes werken en ervoor
zorgen dat ook leveranciers en bezoekers
zich hieraan houden, zodat je geen ziektes
binnenhaalt. De investering in jonge dieren
moet ook worden terugverdiend. Dat lukt
alleen als verliezen van welke aard dan ook
worden vermeden”, maakt hij duidelijk.
ForFarmers voorlichter Wouter Katier (l) en Gerd Köbbe
De Duitse akkerbouwer en varkenshouder
Gerd Köbbe (52) in Werlte wilde een derde
tak. Hij koos voor het houden van 20.000
Freiland-leghennen in een Vencomatic Bolegg
Terrace-systeem. De Lohmann Brownhennen
krijgen voer van ForFarmers. De
mest van de dieren kan hij kwijt op zijn 60
hectare akkerbouwgrond, waarvan acht
hectare beschikbaar is voor de uitloop. De
bouw van de stal kostte zo’n € 860.000.
De stal is verdeeld in vier compartimenten
van ieder 5.000 leghennen. Dat is verplicht
om aan de Duitse KAT-eisen voor alternatief
geproduceerde eieren te voldoen.
Köbbe heeft een eierpakker en -stapelaar
van Moba uit Barneveld. De leghennen kunnen
via luiken in de stal naar de overdekte
wintergarten om daar te scharrelen.
De ambitie van Köbbe:
Verbeteren en vergroten van de pluimveetak.
29

30
Optimale start jonge hennen
zich terug
Het opzetten van jonge hennen op het leg- of moederdierenbedrijf
is één van de belangrijkste momenten in het leven van een koppel
kippen. Het transport van het opfokbedrijf naar het legbedrijf en
het wennen aan de nieuwe leefomgeving brengt veel stress bij de
dieren. Het is dus belangrijk dat de dieren zich snel thuis voelen
in de stal en stress zo veel mogelijk wordt vermeden.
De dieren moeten zo snel mogelijk weten
waar ze water, voer en rustplaatsen kunnen
vinden. Bij het uitladen van de hen-
nen moeten de dieren gelijkmatig over de
stal worden verdeeld en in de buurt van
water en voer worden geplaatst. Zorg dat
er voldoende voer in het systeem zit en
controleer vooraf of alle drinknippels water
geven. Controleer voor aankomst van
de hennen de kwaliteit van het drinkwater
- zeker als het uit een eigen bron komt
- op microbiologische kwaliteit, mineralen
en sporenelementen. Neem daarvoor een
monster uit een nippel aan het einde van
de leiding in de stal. Om het de dieren
makkelijk te maken water op te nemen,
kan de druk op het watersysteem in de
eerste dagen wat hoger zijn dan normaal.
Vergeet echter niet de waterdruk na enkele
dagen weer te normaliseren.
Kleine porties
Laat het voersysteem de eerste tijd wat
vaker lopen, om de kippen zo duidelijk te
maken waar ze het voer kunnen vinden.
Laat zoveel voer in het systeem lopen dat
de voerketting net met voer is bedekt.
Verdeel het voer over porties gedurende
de dag en laat het voersysteem minimaal
dagelijks leeg eten, zodat alle (ook de
fijne) voerbestanddelen worden opgenomen.
Dit is erg belangrijk, omdat hormonale
veranderingen in het lichaam van de
dieren, die het begin van de legperiode
aankondigen, een negatief effect hebben
op de voeropname terwijl de dieren juist
meer moeten gaan eten.
De kippen moeten wennen aan de nieuwe
stal, maar ook aan de nieuwe mensen die
hen verzorgen. Het is belangrijk rustig
door de stal te bewegen en zo veel mogelijk
gelijke kleding te dragen. Gedurende
de eerste dagen moet er veel aandacht
zijn voor hennen die zich terugtrekken
onder in het stalsysteem of in een hoek
blijven zitten. Dit zijn vaak dieren die de
weg niet goed kunnen vinden en geholpen
moeten worden bij het vinden van water
en voer.
Rusten op de juiste plaats
Om eieren buiten het nest te voorkomen
als de hennen beginnen te leggen,
moeten de dieren leren ’s nachts niet in
het strooisel te blijven zitten, maar op
de beun of de zitstokken. Controleer ie-

etaalt
dere avond of de kippen zich op de juiste
plaats bevinden om te rusten en haal hennen
die toch in het strooisel zitten daar
weg en plaats ze op de beun. Als het mogelijk
is, helpt het de kippen in de volière
of op de beun in de eerste dagen op te
sluiten, zodat ze gedwongen zijn daar te
overnachten.
Schakel voor de nacht eerst het licht uit
boven de scharrelruimtes en laat het licht
op de beun of in de volière wat langer
branden. De dieren worden zo gestimuleerd
om daar te overnachten.
Pre-legvoer
Controleer de eerste dagen of de water-
en voeropname klopt met wat verwacht
wordt, aan de hand van de hokkaarten
van de hennenleverancier. Als er iets
niet klopt is het beter op tijd in te grijpen
om latere problemen te voorkomen.
ForFarmers adviseert in deze fase de
hennen een pre-legvoeder te geven, omdat
dit voer afgestemd is op de ontwikkeling
van de jonge hennen. Zij moeten nog
groeien en hebben nog niet zo veel kalk
nodig om eieren te produceren.
Bovendien bevat pre-legvoer wat extra
vitamines om de gevolgen van stress
wat te verminderen. Controleer het lichaamsgewicht
van de dieren regelmatig
om na te gaan of ze blijven groeien. Als
de eerste eieren verschijnen is het vroeg
genoeg om over te gaan op een fase 1
legvoeder.
Klimaat
Het klimaatsysteem in de stal vraagt tijdens
de opzet van een nieuw koppel hennen
wat extra aandacht. Controleer het
systeem dagelijks en ga na of de ingestelde
waardes van de klimaatcomputer
zorgen voor het juiste klimaat in de stal.
Een koppel jonge leghennen is een zeer
waardevolle investering en moet het komende
jaar voor uw arbeidsinkomen zorgen.
Laat daarom niets aan het toeval
over en zorg voor een optimale start van
de dieren. Zij zullen u daarvoor belonen!
31

32
Belangstelling voor Gildehoen-
vlees neemt toe
Het concept voor langzaam groeiende kuikens Gildehoen draait ongeveer negen maanden. Een
mooi moment om even terug te kijken en vooral vooruit te kijken naar de potentie van dit con-
cept. Het aandeel Gildehoenvlees wint terrein in de supermarkten. Daarom wordt er gestuurd
op gecontroleerde en beheersbare groei van dit concept.
In januari dit jaar zijn een aantal vleeskuikenhouders,
Broederij Morren, slachterij
Esbro BV, vermarkter InterChicken en
ForFarmers begonnen met Gildehoen, het
concept voor langzaam groeiende kuikens.
Ruim 25 vleeskuikenhouders nemen deel
aan het project en het product heeft inmiddels
zijn plaats gevonden in de markt. Een
aantrekkende vraag zorgt voor opschaling
van het concept. Inmiddels worden er
45.000 Gildehoen-kuikens per week geslacht.
Naast groei biedt het concept ook
andere uitdagingen, waarvan de vierkantsverwaarding
er één is.
Arbeidsvreugde
Om klanten en partijen deelgenoot te maken
van het succes werd op 26 juli een bij-
eenkomst georganiseerd in Laren (Gld.).
Tijdens deze bijeenkomst is er gesproken
over de groeikansen van dit concept en
vooral de mogelijkheden die Gildehoen
biedt in de markt. Arbeidsvreugde is een
essentiële factor in dit concept. Er is besproken
met de ketenpartners dat de opbrengst
per vierkante meter ten minste gelijk
moet zijn aan het resultaat bij reguliere
vleeskuikens.
Goed verhaal
De vleeskuikenhouders die deelnemen aan
Gildehoen moeten wennen in de stal; de
bezetting is twee derde van een regulier
opgezette kuikenstal. Maar ook het medicijngebruik
bij dit concept is minimaal. Het
streven is antibiotica-vrij. Naar de markt
en consument hebben alle partijen daarom
een goed verhaal. Dierenwelzijn staat immers
hoog op de agenda. Toch krijgt het
concept geen ster van de Dierenbescherming.
Daar is echter bewust voor gekozen.
De vrije uitloop die de Dierenbescherming
wenst, is vanwege de ziektegevoeligheid
en de kostprijs niet wenselijk.

Uitzaai wintergraan;
de mogelijkheden op een rij
Nu de oogst van 2011 binnen is, breekt de tijd voor de uitzaai van
wintergraan alweer aan. Het voordeel van graan in uw bouwplan
is de positieve werking op de structuur en de gezondheid van de
bodem. ForFarmers heeft ook dit jaar weer een voorkeursassorti-
ment samengesteld.
Wintergraan heeft een hogere potentiele
opbrengst dan zomergraan. Hiervoor
geldt, net als bij elk ander gewas, dat de
bemestingstoestand van de grond op orde
moet zijn. Eventuele diepe sporen van de
afgelopen oogst moeten voldoende zijn
losgetrokken, om te voorkomen dat er in
de winterperiode langdurig water op blijft
staan. Bij wintergranen bestaat de keuze
uit wintergerst, triticale en wintertarwe. De
hoeveelheid zaaizaad is afhankelijk van de
grondsoort, de zaaiomstandigheden en het
zaaitijdstip.
Wintergerst
Wintergerst kan vanaf half september tot
half oktober worden gezaaid. De hoeveelheid
zaaizaad ligt normaal tussen de 125 en
150 kilo per hectare. Het grootste voordeel
van wintergerst is dat het zeer vroeg is en
normaliter begin juli oogstrijp is. Pelican is
het ras dat ForFarmers voor u op voorraad
heeft liggen.
Triticale
Triticale kan het beste in oktober worden
gezaaid voor de hoogste opbrengstpotentie.
Zaaien na half november kost al snel 10
tot 20 procent opbrengst. Het zaaiadvies
ligt rond de 150 kilo. Triticale is minder gevoelig
voor graanziektes dan gerst en tarwe.
Ook ligt de stikstofbehoefte lager dan
van wintertarwe, waardoor de teeltkosten
wat lager zijn. Hier staat tegenover dat
triticale gevoeliger is voor schot. Dit jaar
hebben we Cosinus en Talentro in het assortiment.
Talentro is al jaren op de markt.
Cosinus voor het tweede jaar en heeft betere
cijfers voor opbrengst en geeft langer
stro dan Talentro.
Wintertarwe
Wintertarwe neemt van de wintergranen
het grootste areaal in beslag. Het heeft
de hoogste opbrengstpotentie en kan over
een lange periode uitgezaaid worden. De
hoeveelheid zaaizaad varieert hierdoor ook
meer dan bij de andere granen en ligt tussen
en 150 en 200 kilo per hectare.
Wintertarwe kan vanaf half oktober tot en
met januari gezaaid worden. Op voorraad
liggen de rassen Tabasco, Henrik, Julius,
Carenius en Delmare. Overige rassen zijn
in overleg met uw voorlichter ook leverbaar.
De opvallendste eigenschappen van de
Tabasco zijn goede cijfers tegen roesten,
meeldauw en bladvlekken. Henrik scoort
het best op Fusarium.
Voor vragen of advies kunt u terecht bij
de ForFarmers plantaardig voorlichters.
De actuele rassenlijsten vindt u op onze
nieuwe website www.forfarmers.eu onder
Plantaardig.
33

34
Gras goed voorbereid de winter
Het is moeilijk te voorspellen wat voor winter we krijgen. Het
ene jaar is er al sneeuw in november, het andere jaar volgt een
milde winter. Toch zijn er een aantal voorzorgsmaatregelen te
nemen om winterschade aan het gras te voorkomen of te beper-
ken. Tevens kan voorkomen worden dat bij een milde winter het
gras door blijft groeien en te lang wordt, waardoor het gras kan
verstikken en muf wordt.
Alle grasrassen die op de Nederlandse
rassenlijst staan of komen, worden beoordeeld
op wintervastheid. Hiervoor
geld een minimale norm voor toelating.
Deze norm ligt op een dusdanig hoog
niveau, dat met kwaliteitsmengsels van
ForFarmers de kans op vorstschade tot
een minimum wordt beperkt.
Graslengte
Bij de lengte van het gras is er verschil te
maken tussen maaien en beweiden. Als
het gras in het najaar beweid wordt, is
het volgende wenselijk: hoe korter hoe
beter. Beweiden kan door jongvee tot uiterlijk
medio november of door de schapen
het gras te laten afgrazen. Schapen
kunnen tot begin januari grazen. Langer
laten grazen, kan nadelig zijn voor de opbrengst
van de eerste snede van het volgende
seizoen. Het voordeel van begrazing
is dat het gras geprikkeld wordt tot
uitstoelen, waardoor de grasmat dichter
wordt. Vooral bij schapen is dit effect het
grootst.
Als gekozen wordt voor maaien is de
tweede helft oktober een goed moment.
Maai het gras op een lengte van circa 7
centimeter, zodat het gras nog een beetje
hergroei krijgt. Hergroei zorgt voor een
sapstroom in de plant, waardoor de suikerverdeling
tussen de bovengrondse- en
ondergrondse delen beter is dan zonder
hergroei. Bij vorst kan het topje van het
gras wel invriezen maar blijft de schade
beperkt.
Ontwatering
Belangrijk is dat de ontwatering goed
is. Percelen die gedraineerd zijn, dienen
gecontroleerd te worden op verstoppingen.
Goede ontwatering voorkomt plasvorming
bij veel neerslag. Hierdoor wordt
zuurstofgebrek van de graswortels voorkomen.
Bij vorst hebben mooie droge percelen
minder last van uitzetting dan natte
percelen. Het afscheuren van graswortels
wordt hiermee voorkomen. Goede ontwatering
voorkomt ook dat ‘niet gewenste
grassoorten’ als ruwbeemd in het grasland
komen.
Bodemkwaliteit
Laat regelmatig uw percelen bemonsteren
om inzicht te krijgen in de kwaliteit
van uw bodem. Grondonderzoek laat een

in
afname van het kaligetal zien, zeker bij
percelen die overwegend gemaaid worden.
Kali is een belangrijk bestanddeel
voor gras. Ook de pH-waarde is een belangrijke
indicator voor de kwaliteit van
de grond.
Algemene toestand van het gras
Als de bodemanalyse te lage gehaltes
laat zien, het aandeel goede grassen in
het perceel te laag is, bodemverdichting
een probleem is of een combinatie van
deze zich voordoet, dan is het raadzaam
om in het voorjaar herinzaai te overwegen.
Een andere mogelijkheid is het gras
te ploegen en een vroeg maisras te zaaien,
om in de herfst van volgend jaar weer
gras in te zaaien.
Winnaars kennistest
kuiltoevoegmiddel
Tijdens de Loonwerk Velddagen op 29 en 30 juni konden bezoekers
op de stand van ForFarmers meedoen aan een prijsvraag
om hun kennis over het kuiltoevoegmiddel 11GFT van Pioneer
te toetsen.
Van diegene de alle vragen goed hebben beantwoord, zijn de volgende personen cq
bedrijven de gelukkige winnaars van 5 hectare kuiltoevoegmiddel: Gert-Jan Vossebelt
te Rijssen, Maatschap Hemmink te Westerhaar en Arjan Baan te Rijssen.
Het juiste kuiltoevoegmiddel in de kuil was tijdens de Loonwerk velddagen een van de
vier stappen naar beter ruwvoer.
Waarom 11GFT
Voor de graskuilen met meer dan 30% drogestof, die onder normale omstandigheden
ingekuild zijn, geeft 11 GFT een hogere voeropname en meer productie door reductie
van verhouting, flexibeler maaien door reductie verhouting, betere conservering, minder
kans op broei en onderdrukking van schimmels.
ForFarmers voorlichter Cor Braakman reikt 0,5 ltr 11GFT uit aan Gert-Jan Vosselbelt van Loonbedrijf
Vossebelt. Loonbedrijf Vossebelt was één van de drie winnaars van het kuiltoevoegmiddel 11GFT.
35

36
speuren naar het verleden
met het oog op de toekomst
Heeft u bouwplannen, informeer dan tijdig bij de specialisten van BOMAP naar de trefkans op ar-
cheologische waarden in het plangebied. Zij adviseren u over archeologisch onderzoek en de moge-
lijke gevolgen. Daarmee voorkomt u dat u achteraf voor verrassingen komt te staan.
Bij een bestemmingsplanwijziging of een
aanvraag omgevingsvergunning worden
door gemeentes steeds vaker aanvullende
onderzoeken gevraagd, zoals akoestisch-,
bodem-, of flora- en faunaonderzoek. Ook
wordt steeds meer gekeken naar de archeologische
waarde van de grond waarop
de uitbreiding is gepland. Voor dergelijke
onderzoeken schakelt BOMAP externe
deskundigen in. Dit artikel is tot stand gekomen
in samenwerking met een van die
deskundigen, Eric van der Kuijl, directeur
en senior archeoloog bij Hamaland Advies.
Archeologische resten vormen een belangrijke
bron van informatie voor de historie
en lokale identiteit. Ieder bodemarchief,
dat zijn alle in de grond verborgen resten,
bevat namelijk een groot aantal karakteristieke
en bijzondere elementen die iets
vertellen over ons verleden. Zij vormen de
basis voor de historische en culturele identiteit
van een stad, dorp of het platteland
en haar bewoners. Ons historisch en archeologisch
erfgoed herinnert ons er aan
dat cultuur met al haar facetten en waarden
niet alleen op dit moment bestaat. Het
heeft vaak een betekenis die eeuwen terug
in de tijd gaat. Dat zijn belangrijke redenen
waarom de Rijksoverheid de laatste jaren
verschillende initiatieven heeft genomen
om cultuurhistorie via een integrale benadering
(gebouwen, structuren, aardkundige
waarden, archeologie) meer onder de aandacht
te brengen.
Archeologiewet
In oktober 2007 heeft de implementatie
van het Verdrag van Malta geleid tot de
invoering van een nieuwe archeologiewet,
de Wet op de archeologische monumentenzorg
(Wamz), onderdeel van de herziening
van de Monumentenwet 1988, waarin deze
beginselen wettelijk zijn vastgelegd. Daardoor
kan via een consequentere toepassing
van het bestaande instrumentarium op het
gebied van de ruimtelijke ordening en in
het bijzonder de milieueffectrapportages,
veel bereikt worden. De Wet op de archeologische
monumentenzorg is dientenge-
Opgraving van een kringgreppel (grafheuvel) en een boerderij uit de prehistorie op de Zelhemse Enk.
volge gekoppeld aan de Monumentenwet,
de Wet milieubeheer, de Woningwet en de
Ontgrondingenwet.
Als onderdeel van de ruimtelijke onderbouwing
van een bouw- en/of sloopplan
kan van een initiatiefnemer van een bodemverstoring
verlangd worden dat deze
een archeologisch rapport kan overleggen,
waaruit blijkt dat in het plangebied geen
behoudenswaardige archeologische resten
worden geschaad. Blijkt uit een dergelijk
rapport dat het tegendeel het geval
is, dan kan het bevoegd gezag, meestal de
gemeente waar u woonachtig of werkzaam
bent, verlangen dat de archeologische resten
professioneel gedocumenteerd worden.
Normaal agrarisch gebruik is vanzelfsprekend
uitgesloten van de verplichting tot het
doen van archeologisch onderzoek.
Hieronder vallen alle werkzaamheden die
direct verband houden met de teelt van
gewassen, maar ook het aanbrengen van
drainage, het aanleggen, verbreden en verharden
van wegen, paden, parkeergelegenheid
of andere oppervlakteverhardingen,
waarvoor niet dieper gegraven moet worden
dan 30 centimeter onder het maaiveld
(in enkele gemeenten is vrijstelling tot 40
centimeter onder het maaiveld mogelijk).
In de praktijk
Hoe verloopt het archeologietraject in de
praktijk? Meestal bestaat een initiatief
voor een bodemingreep uit een plan voor
bedrijfsuitbreiding of bedrijfsverplaatsing.
In het kader van de ruimtelijke procedure
verstrekt de betreffende gemeente waar
de ingreep gepland is meestal een lijst
met indieningvereisten. Daarbij hoort een
screening op het aspect archeologie. Deze
screening wordt door de deskundigen van
BOMAP uitgevoerd. Meestal begint dit
met een blik op de gemeentelijke archeologische
verwachtings- of beleidsadvieskaart.
Dit zijn kaarten waarop archeologische
waardevolle en minder waardevolle
gebieden staan aangegeven met een bijbe-

Archeologische waarden en verwachtingskaart Archeologische waarden en verwachtingskaart
Plangebied Past. v. Schijndelstraat te Boerdonk
horend onderzoeksregime.
Als blijkt dat uw ingreep binnen de vrijstellingsgrenzen
valt, is onderzoek niet noodzakelijk.
Is dat niet het geval, dan dient u
aan te tonen dat er geen archeologische
waarden in het plangebied aanwezig zijn.
BOMAP maakt voor dit onderzoek gebruik
van een aantal bureaus, zoals Hamaland
Advies.
Door middel van een bureauonderzoek
39391
wordt een verwachtingsmodel opgesteld,
dat vervolgens getoetst wordt door middel
van een veldonderzoek (meestal grondbo-
20356
ringen). Vooraf wordt samen met u bepaald
waar bodemingrepen gaan plaatsvinden,
wat de trefkans is (c.q. het ondernemersrisico)
en er wordt, samen met u, uitgezocht
of er in het verleden al bodemingrepen hebben
plaatsgevonden.
Foto’s uit de oude doos
Een terreinopname is een vast onderdeel
32773
in deze procedure. Het plan wordt dus niet
alleen vanuit de werkkamer bekeken. Wanneer
door middel van een bureauonderzoek
of quickscan aangetoond kan worden dat
eerder grondverzet, bouwwerkzaamheden
of egalisatiewerken geleid hebben tot
aantasting 170443 van / 395622 de oorspronkelijke (‘natuurlijke’)
bodemopbouw, hoeft er in veel gevallen
geen bodemonderzoek worden uitgevoerd.
Wel moet aangetoond worden dat er sprake
is van een verstoorde bodemopbouw.
Foto’s, oude facturen van grondverzetbedrijven
en milieurapporten zijn daarbij van
groot belang. Dus hebt u nog de spreekwoordelijke
foto’s ‘uit de oude doos’ op zolder
liggen, wees er dan zuinig op. Dit kan
namelijk leiden tot (gedeeltelijke) vrijstelling
of inperking van het onderzoeksgebied,
wat veelal een kostenbesparing oplevert.
Voorkomen beter dan genezen
Wat te doen als er toch archeologische resten
in een plangebied worden aangetroffen?
Mag u dan nog bouwen en wat kost
dat dan? Dit zijn belangrijke vragen die
soms beslissend kunnen zijn voor de daadwerkelijke
realisatie van een plan. In dat
geval wordt er, samen met u, gekeken naar
de mogelijkheden voor een planaanpassing
of bijvoorbeeld archeologievriendelijk (archeologiesparend)
te bouwen. Behoud in
situ (het laten zitten) van archeologische
resten heeft vaak de voorkeur van het bevoegd
gezag boven opgraven. Is dat niet
mogelijk, dan is vervolgonderzoek nodig.
Dat bestaat meestal uit een waarderend
Plangebied Past. v. Schijndelstraat te Boerdonk
403889
28799
33238
407472 Boerdonk
32773
29538
170443 / 395622
43931
15591
33631
39391
200008
30174
20356
403889
28799
33238
407472 Boerdonk
Archeologische waarden en verwachtingskaart.
172450 / 397629
onderzoek, dat indien noodzakelijk aangevuld
wordt met een opgraving. Een opgraving
is echter de laatste stap in het proces.
Dit kan soms relatief kostbaar zijn en de
kosten zijn voor de initiatiefnemer. Daarom
29538
43931
15591
33631
drs. E. van der Kuijl
172450 / 397629
Legenda
TOP50_CBS ((c)CBS)
IKAW
zeer lage trefkans
lage trefkans
middelhoge trefkans
hoge trefkans
lage trefkans (water)
middelhoge trefkans (water)
hoge trefkans (water)
water
200008
niet gekarteerd
PLAATSNAMEN
De spreekwoordelijke ‘pot met goud’ is meestal ver te zoeken. Soms pakt het anders uit, zoals bij deze
muntschat die aangetroffen werd bij de aanleg van een haven in Coevorden.
Foto: K. Lieben.
30174
WAARNEMINGEN
VONDSTMELDINGEN
ONDERZOEKSMELDINGEN
MONUMENTEN
PROVINCIES
14-02-2011
0 500 m
N Archis2
is voorkomen beter dan genezen. Informeer
daarom tijdig bij de specialisten van
BOMAP naar de trefkans op archeologische
waarden in het plangebied.
37

38
Productierechten
(in dit artikel staan de cijfers van 23 september vermeld)
Specialisten productierechten v.l.n.r.: Clemens Goselink, Roel Visscher en Ria Zieverink.
Koopmelk
De bemiddeling in melkquotum verloopt dit
jaar tot op heden rustig. In augustus lag de
prijs voor de bemiddelde partijen stabiel
rond de €17,75 per kg vet. Eind augustus
kwamen er berichten dat er op meerdere
melkveehouderijen een virus rond ging,
waardoor de melkproductie (tijdelijk) onder
druk kwam te staan. Dit resulteerde erin dat
de prijs half september even daalde tot net
onder de €17,00 per kg vet. Op dit moment
lijkt de melkproductie weer op een normaal
niveau te komen, waardoor er weer meer
vraag naar quotum is en de prijs ligt gestegen
is. Er wordt nu bemiddeld voor circa
€17,00. Het aanbod blijft stabiel. Er worden
continue partijen te koop aangeboden, wat
redelijk overeenkomt met de vraag.
Leasemelk
De marktontwikkeling voor de leasemelk
komt grotendeels overeen met die
van melkquotum. De leaseprijs daalde in
de eerste helft van september richting
de €0,0420 per % vet. Door de dip in de
melkproductie kwam er wat meer aanbod
vrij. De leasers waren afwachtend, wat in
eerste instantie een lagere prijs tot gevolg
had. Nu de melkproductie zich weer stabiliseert,
trekt de prijs weer aan naar circa
€0,045 per % vet. Op dit moment wordt er
in beperkte mate leasemelk aangeboden.
Varkensrechten koop
De bemiddeling van kooprechten blijft
stroef lopen. Dit heeft zeker te maken met
de onduidelijkheid betreffende de toe-
Prijsverloop koopmelk 2009-2010-2011
Prijsverloop koopmelk
prijs per % vet, excl btw
Bron: Gerealiseerde omzet ForFarmers BOMAP
Prijs in centen per prijs % vet (excl. BTW)
34
31
28
25
22
19
16
13
10
2009
2010
2011
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52
Week
bron: gerealiseerde omzet ForFarmers BOMAP
komst van de rechten. Staatssecretaris
Bleker wil binnenkort meer duidelijkheid
geven. Wat de gevolgen hiervan zijn is nog
een grote vraag. Wat zeker ook meespeelt,
is de financiële situatie in de varkenshouderij.
Velen hebben nog wel rechten nodig,
maar stellen de aankoop nog even uit naar
het eind van jaar, in de verwachting dat de
prijs van rechten onder druk komt te staan.
Indicatieprijzen voor regio Oost €92,00 tot
€95,00, afhankelijk van de partijgrootte.
De rechten in de regio’s Zuid en Overige
staan lager in prijs genoteerd.
Varkensrechten lease
De bemiddeling in leaserechten loopt geleidelijk
door. In overschotgebied Oost worden
de rechten overgedragen voor €16,00
per VE. In het gebied Overig liggen de prijzen
rond de
€15,00 en in Zuid ruim onder de €10,00.
Wat opvalt is dat veel leasers een afwachtende
houding aannemen, en het laatste
kwartaal bekijken wat ze nog exact nodig
hebben. Wij verwachten dan ook nog veel
vraag en aanbod in de laatste maanden.
Pluimveerechten
Tot op heden vinden er nog maar beperkt
overdrachten plaats van pluimveerechten.
Er wordt wel geïnformeerd door kopers en
verkopers, maar echt tot een transactie
komt men nog niet.
Wat de lease betreft verwachten de leasers,
dat de verleasers in het laatste kwartaal
gaan berekenen wat ze over hebben en
er dan voldoende rechten op de markt komen
om aan de vraag te voldoen. De prijsindicatie
voor leaserechten in Oost is op dit
moment €0,85 tot €0,90 per pluimveerecht.
Door onvoldoende overdrachten in de gebieden
Zuid en Overig is er geen goede
prijs voor pluimveerechten af te geven.
Toeslagrechten
De bemiddeling van toeslagrechten loopt
geleidelijk door. Wij hebben voldoende
vraag naar rechten. Hebt u rechten die u
zelf niet meer kunt of wilt verzilveren, neem
dan contact met ons op.
Heeft u vraag naar of aanbod van
melkquotum, varkens- en pluimveerechten
of toeslagrechten, bel dan
met BOMAP, tel +31 (0)573-288989.

Marktsituatie hooi en stro grillig
De weersomstandigheden in Europa hebben grote invloed op de oogst en beschikbaarheid van ver-
schillende producten. Vanuit Frankrijk, normaal een land dat veel stro exporteert, is geen aanvoer
te verwachten. Vanwege droogte in bepaalde streken importeert Frankrijk zelfs stro uit Engeland en
is dus onze concurrent voor wat betreft de import uit dat land. In Denemarken hebben telers vaak
verplichtingen ten aanzien van de levering van stro aan energiecentrales. De tegenvallende oogst
heeft dus direct gevolgen voor de hoeveelheid stro die voor de fourage beschikbaar is.
In het Noorden van Nederland is slechts
een beperkt deel van het stro geoogst. De
stand was al matig en een deel ligt nog ongeperst
op het land. Een ander deel is verloren
gegaan. Gezien de weersomstandigheden
is de kwaliteit van de producten nog
redelijk te noemen. De kleur en geur hebben
natuurlijk al snel wat te lijden. Ook een
natte plek in een enkele baal komt voor.
Alle telers en handelaren zijn bekend met
de marktsituatie en iedereen probeert
overal producten in te kopen. In veel gevallen
wachten telers met verkopen om zo een
hogere prijs te beuren.
Hooi beperkt beschikbaar
Weidehooi uit de Duitse Eifel is zeer beperkt
beschikbaar. Het wordt veelal in
ronde balen aangeboden; door het wisselvallige
weer is veel product in gewikkelde
balen geoogst. Grof weidehooi is beperkt
beschikbaar. FarmFeed probeert elders in
Europa hooi in te kopen.
Graszaadhooi zoals rood- en rietzwenk is
nauwelijks beschikbaar. De focus ligt op
het uitleveren van bestaande orders. Nieuwe
orders aannemen is moeilijk, omdat de
prijs onzeker is en de levertermijn lang.
Engels raaigras is redelijk beschikbaar. Het
aantal orders is groot en de levertermijn
loopt op. Veldbeemd is slechts incidenteel
beschikbaar.
Levertijd stro
Gerstestro moet uit Denemarken en Engeland
komen. De vraag naar voerkwaliteit
is groot en de beschikbaarheid slecht.
De levertijd ligt op dit moment rond een
maand, maar het heeft de neiging op te lopen.
Pick-up balen zijn niet tot nauwelijks
beschikbaar.
Tarwestro komt ook vanuit Denemarken en
Engeland. In Nederland is weinig beschikbaar
en het laatste stro is pas onlangs geperst.
Relatief gezien zijn grote balen tarwe
het gemakkelijkst te leveren. Reken ook
hier op een oplopende levertijd van enkele
weken. Kortgesneden stro is maar zeer beperkt
beschikbaar.
Koolzaadstro gewild
Koolzaadstro is in gehakselde vorm een gewilde
structuurbron. De aanvoer van koolzaadstro
naar het hakselbedrijf stagneert
momenteel. Dit, in combinatie met de toenemende
vraag, heeft er toe geleid dat de
levertijd toeneemt.
Al met al een chaotische markt met meer
onzekerheden dan zekerheden. De medewerkers
van FarmFeed bekijken van dag tot
dag hoe zij zo goed mogelijk de wensen van
de klanten kunnen inwilligen!
39

ForFarmers
Klantenservice T: +31 (0)573 28 88 11
Weekenddienst T: +31 (0)573 28 89 22
BOMAP T: +31 (0)573 28 89 89
subli paardenvoeders T: +31 (0)900 20 25 321
FarmFeed
Rundveehouderij T: +31 (0)573 40 84 50
Varkenshouderij T: +31 (0)33 246 31 32
ForFarmers verkoopleiders
Rundveehouderij Noord Wilfred Jonkman T: +31 (0)6 22 24 67 99
Rundveehouderij Midden en Vleesvee Henk van der Vegt T: +31 (0)6 51 34 43 25
Rundveehouderij Zuid en Geiten en Schapen Gertie Klein Hegeman T: +31 (0)6 53 31 35 88
Varkenshouderij Noord Richard Orriëns T: +31 (0)6 53 40 08 55
Varkenshouderij Midden Rinze Exterkate T: +31 (0)6 22 37 33 09
Varkenshouderij Brabant, Limburg, België Marleen van Sleuwen T: +31 (0)6 10 41 27 63
Pluimveehouderij Jan Tjassens T: +31 (0)6 53 40 40 46
Plantaardig Erik Schieven T: +31 (0)6 51 64 04 73
ForFarmers, Postbus 91, 7240 AB Lochem, T: +31 (0)573 28 88 00, F: +31 (0)573 28 88 99, info@forfarmers.eu, www.forfarmers.eu