fiets – bromfietstechniek - Fietstoeren

gedragen, die even talrijk zijn als de gebruikte katrollen of als de koorden, die van de eene
katrol over de andere loopen. De macht M, die aan het uiteinde van een der koorden
aangrijpt, i§^ dus gelijk aan den last, gedeeld door het getal katr_oUen.—~~——~~———
—————- -
43. ONVERANDERLIJKHEID VAN DE ARBEID
— Wij komen te zien, dat de aan te wenden kracht bij den takel gelijk is aan het gewicht
van den op te tillen last, gedeeld door het getal katrol'ien. Van een anderen kant is de
weg, afgelegd door den last L (fig. 66 en 67) gelijk aan den weg, afgelegd door de macht
M, gedeeld door het getal katrollen. Zoo is het gesteld bij het gebruik van al de werktuigen.
Een werktuig vervormt en benuttigt enkel den arbeid, waarover men beschikt, het kan
geen arbeid doen ontstaan; wat men in kracht wint, verliest men in afgelegden weg.
Anders gezegd, een werktuig wijzigt de twee factoren van den arbeid, te weten, de kracht
en den afgelegden weg (9), maar het wijzigt geenszins de waarde van het product dier
beide factoren ( l ).
(l) « De formule A==KXw laat ons toe, te begrijpen hoe, met een onveranderlijke
hoeveelheid arbeid, krachten van verschillende grootte kunnen voortgebracht worden Men
Kan inderdaad va. deze formule de kracht K en den weg w omgekeerd veranderen,
zonder hun product te wijzigen, namenlijk den arbeid. De kracht kan dus veel vergroot
worden, op voorwaarde dat de afgelegde weg in dezelfde verhouding worde verminderd.
Deze bewerking wordt in zekere machines verwezenlijkt o.a. in den hefboom die de kracht
vergroot maar niet den arbeid. Met een verbruik van één Kgm. zal men wel honderden Kg
kunnen optillen, maar wat men in kracht zal winnen, zal men in afgelegden weg verliezen
en het product K X w zal nooit l kgm. overtreffen. De kracht kan vergroot worden, maar de
hoeveelheid arbeid blijft altoos onveranderd. » (O. Lebon, L'évolution des farces.)
—76 —
Vragen. — 165. Welke is de grootte van de macht, in de figuur 66 en 67, als l^ 40 Kg.
weegt?
166. Hoeveel meters koord hebben we noodig, om een last 10 m. hoog op te heffen met
behulp van een losse katrol? Toon aan, dat de arbeid dezelfde is, als men den last op
dezelfde hoogte heft zonder een werktuig te gebruiken.
IV. Windas.
44. VERVAARDIGING. — Neem een houten cylin-der AB (fig. 68). Bevestig een langen
dunnen nagel
Fig. 68. — Vervaardiging van een windas voor het onderzoek van de wet van evenwiclit.
loodrecht in het midden van ieder eindvlak. Om de vrije uiteinden dezer nagels kan de
cylinder draaien. Vervaardig twee houten stutten I en J, waarop de nagels kunnen rusten.
Drijf in den cylinder een zeer langen nagel CC nabij het uiteinde en loodrecht op de as.
Deze nagel zal de kruk voorstellen. Maak ten laatste een koord aan het midden van den
cylinder vast.
45. WET VAN EVENWICHT. - a) Proef. - Men
hangt een bepaald gewicht L op aan het midden van de rol (fig. 68) en aan de kruk
bevestigt 'men een •/ulkdanig gewicht M, dat het windas zich noch naar den eenen, noch
den anderen kant beweegt. (Het koordje bij
— 77 —
het midden van de rol moet langs den tegengestelden kant van de kruk hangen Men meet
de lengde kruk, van het uiteinde tot aan de as van de rol Men meet ook den straal van de
rol. Dan stelt men vast, dat het gewicht L aan het midden van de rol gelijk is aan het gewicht
M van de kruk, vermenigvuldigd met het quotiënt van de lengte van de kruk door de
lengte van den straal.