fiets – bromfietstechniek - Fietstoeren

Inleiding:
A6. Fiets - bromfietstechniek.
Een velg, een naaf en (meestal) 36 spaken - daaruit bestaat een fietswiel.
Door de diverse krachten die wielen ondergaan, moeten de onderdelen optimaal op elkaar
afgestemd en gemonteerd worden. Vooral nu de samenstellende onderdelen (en
materialen) steeds lichter worden, en men steeds meer wielen machinaal gaat maken.
Laten we beginnen een bestaand fietswiel goed te bekijken.
De spaken lopen niet zoals bij een wagenwiel direct van de as naar het tegenoverliggende
punt op de velg (radiaal heet dat), maar zijn om beurten naar links of naar rechts verzet
(tangentiaal).
Bovendien zitten de spaken om beurten op de ene en op de andere naaf flens.
Als we alleen de spaken die vanuit de dichtstbijzijnde
naafflens verlopen bekijken, ziet het wiel
er ongeveer zo uit als op afb.1.
Iedere spaak kruist een aantal andere spaken op
zijn weg van de naaf naar de velg: in dit geval 3,
maar het kunnen er ook 2 of 4 zijn. Ons wiel
wordt een 3-kruis wiel genoemd, die andere
mogelijkheden leveren resp. 2-kruis gespaakt en
4-kruis gespaakt. Dat zijn allemaal tangentiaal
gespaakte wielen; een radiaal gespaakt wiel zou
je 0-kruis gespaakt kunnen noemen.
Het voordeel van de tangentiale methode is dat daarmee grotere torsiekrachten
overgebracht kunnen worden. Torsie is verwringing en komt voor als je probeert naaf en
velg t.o.v. elkaar te verdraaien. Dat gebeurt alleen bij een aangedreven wiel en bij een wiel
met naaf rem - dus altijd bij het achterwiel, maar bij een voorwiel alleen als er een
trommelrem ingebouwd is. De grootste torsiekrachten treden bij het remmen op, dus
proberen we in ieder geval het achterwiel zo te maken dat het de grootst mogelijke torsie
kan opnemen.
Dat betekent in de eerste plaats dat je zo mogelijk 4-kruis gespaakt kiest voor het
achterwiel.
Maar het betekent nog meer:
er is namelijk een verschil tussen de spaken die
van de buitenkant van de naafflens verlopen en
die spaken die van de binnenkant van de
naafflens verlopen (afb.2). De trekkende spaken
worden minder ongunstig belast, dus kiezen we ze
voor de richting die het hoogst belast wordt
(afb.3).
Bij het voorwiel doet het er allemaal niet toe - daar zijn de torsiekrachten gewoonlijk niet
zo hoog dat de spaken daardoor zullen breken. Bekijk nu je voorbeeld nog eens: is het
zoals beschreven? Zo ja, dan kun je het als voorbeeld gebruiken; zo nee, dan oriënteer je
je het beste aan de tekeningen in de tekst.
2