Grammatica niv 1 - Drenthe College

Nederlands Niveau 1-2 

Grammatica 

Wat zijn de regels? 

Naam:…………………………………………………… 

SLB groep……………………………………………… 

Cohort………………………………………………….. 

Studentnummer………………………………………. 

Grammatica Nederlands niveau 1 en 2 

Zorg Welzijn 2010-2011 1


Zorg Welzijn 2010-2011 

2

1 Woorden 

1. Werkwoord 

2. Zelfstandig naamwoord 

3. Bijvoeglijk naamwoord 

4. Woorden voor personen 

5. Verwijs woorden 

6. Dit, dat, deze, die 

2 Zinnen 

1. Woordvolgorde 

2. Hoofdzin en bijzin 

Inhoudsopgave: pagina: 

Werkwoord .................................................................................................................. 4 

Enkelvoud of meervoud .............................................................................................. 5 

Enkelvoud of meervoud .............................................................................................. 6 

Onderwerp en persoonsvorm ..................................................................................... 8 

Onderwerp en persoonsvorm ..................................................................................... 8 

Het hele werkwoord .................................................................................................. 11 

De werkwoorden hebben en zijn – ik heb, ik ben. ................................................... 12 

De voltooide tijd ........................................................................................................ 15 

De verleden tijd ......................................................................................................... 17 

Voorzetsels ............................................................................................................... 20 

Het zelfstandig naamwoord. ..................................................................................... 22 

Het lidwoord .............................................................................................................. 24 

Enkelvoud en meervoud ........................................................................................... 25 

Verkleinwoorden ....................................................................................................... 27 

Het bijvoeglijk naamwoord........................................................................................ 30 

Vervoeging ................................................................................................................ 33 

De vergelijkende en overtreffende trap. ................................................................... 34 

Goed, veel en weinig ................................................................................................ 34 

Woorden voor personen ........................................................................................... 36 

Mijn, jouw, zijn, haar ................................................................................................. 37 

Van mij, van jou ........................................................................................................ 38 

Verwijswoorden ......................................................................................................... 39 

Dit, dat, deze, die ...................................................................................................... 40 

Zinnen ....................................................................................................................... 41 

Hoe maak je een vraag? .......................................................................................... 42 

Hoofdzin en bijzin...................................................................................................... 44 



3

Werkwoord 

Woorden 

Een werkwoord geeft aan wat mensen, dieren of dingen doen. 

Bijvoorbeeld 

Lopen Ik loop Wij lopen naar school 

Komen Ik kom Wij komen op tijd 

Rennen Ik ren Wij rennen naar de bus 

Een werkwoord kan verschillende vormen aannemen: 

ik zing 

jij zingt 

jullie zingen 

ik zong 

wij zongen 

zij heeft gezongen 

Opdracht 1 

Onderstreep het werkwoord in de zin 

1 Wij lopen naar de bushalte. 

2 Niels leest het liefst de krant. 

3 Zij werken iedere weekend als vrijwilligers. 

4 Het verzorgingstehuis staat in een woonwijk. 

5 Zij koken vanavond voor de hele groep. 

6 De baby groeit goed. 

7 Kevin drinkt nooit koffie 

8 Jij bakt toch vaak een taart? 

9 De hond rent achter de bal aan 

10 Voel jij je vandaag niet lekker? 



4

Opdracht 2 

Welke woorden zijn werkwoorden? Zet een kruisje in de goede kolom 

1. eet 

2. werk 

3. leren 

4. ijzeren 

5. blauwe 

6. dans 

7. de 

8. komen 

9. fijn 

10. geen 

11. broek 

12. hoesten 

13. bel 

14. studie 

15. stage 

Werkwoord Geen werkwoord 



5

Enkelvoud of meervoud 

Werkwoorden kunnen verschillende vormen hebben. 

Als één persoon iets doet, noem je dat enkelvoud. 

Als er meer personen iets doen, noem je dat meervoud. 

Enkelvoud, bijvoorbeeld: 

Ik werk in een verzorgingshuis. 

Jij werkt in een kinderopvang. 

Hij werkt in een school. 

Opdracht 3 

Ik drink geen koffie. 

Hij drinkt wel thee. 

Het kind drinkt melk. 

Welke werkwoordvorm is goed? Streep door wat fout is. 

1 Ilse drinkt / drink het liefst appelsap. 

2 Hij werken / werkt elke zondagavond in de snackbar. 

3 Wij dansen / danst meestal samen. 

4 Ik werken / werk in de thuiszorg. 

5 Jullie danst / dansen heel goed! 

6 Mijn ouders werkt / werken allebei. 

7 De gasten drinken / drinkt veel. 

8 Jij werk / werkt veel. 

9 Het kleine kind drinken / drinkt warme melk. 

10 Ik loop / loopt naar de bushalte. 

Opdracht 4 

Welke vormen zijn enkelvoud en welke meervoud? 

1 dansen 

2 werkt 

3 drinkt 

4 drinken 

5 werken 

6 danst 

7 drink 

8 werk 

9 dans 

Enkelvoud Meervoud 



6

Opdracht 5 

Hoe maak je het werkwoord? Vul de goede vorm in. 

1 (kijken) Wij ……………… naar een tv programma over voeding. 

2 (bakken) Jij ………………. toch vaak een appeltaart? 

3 (drinken) Jullie …………… koffie tijdens de pauze? 

4 (beginnen) De nieuwe stagiaires …………….. morgen. 

5 (trouwen) In het weekend ……………… mijn begeleider. 

6 (zwemmen) Hij …………… elke dag. 

7 (dansen) De bruid ……………. met haar vader. 

8 (huilen) Het zieke kind ……………… van de oorpijn. 

9 (vertellen) Op mijn stage ……………. de zorgvragers graag over vroeger. 

10 (bellen) Jij ……………… wanneer je niet kan komen? 



7

Onderwerp en persoonsvorm 

Het onderwerp in de zin is de persoon, het dier of het ding dat iets doet. 

Ik loop naar de bushalte. 

Ilse en Niels hebben morgen een presentatie over voeding. 

De persoonsvorm veranderd bij meervoud of bij een tijd verandering en het komt 

voor aan te staan, als je de zin vragend maakt. 

De stage is begonnen. 

Is is de persoonsvorm,want: 

Is de stage begonnen? 

Als het onderwerp verandert, verander de persoonsvorm ook. 

Jij neemt de bus. Jullie nemen de bus. 

De boom staat in bloei. De bomen staan in bloei. 

Opdracht 6 

Onderstreep het onderwerp. 

1 Mijn stage is heel erg leerzaam. 

2 Ik heb nog geen oplossing gevonden voor het probleem. 

3 Morgen gaat iedereen op stage. 

4 Ilse zoekt een ander boek. 

5 De zon schijnt de hele dag. 

6 Hebben jullie al een nieuw cijfer? 

7 Is Niels al bij de docent geweest? 

8 Meestal gaat de deur om half negen open. 

9 De hond rent achter de bal aan. 

10 Kan iemand mij de handveger aangeven? 

11 Een entree kaartje voor het concert is best duur. 

12 Is Ilse al in de mediatheek geweest? 



8

Opdracht 7 

Welke woorden kunnen onderwerp zijn? Zet een kruisje in de goede kolom. 

1 de regen 

2 bijna 

3 taart 

4 klaar 

5 wij 

6 rent 

7 hond 

8 stofzuiger 

9 het gebouw 

10 plant 

11 jij 

12 fietsen 

13 gaan 

14 het menu 

15 mijn broer 

Opdracht 8 

Onderstreep de persoonsvorm 

onderwerp geen onderwerp 

1 Ilse gaat straks koken. 

2 Gaan jullie in de avonduren nog een paar uur werken? 

3 Volgend jaar ga ik stage lopen met kinderen. 

4 Is Niels bijna klaar met zijn stage? 

5 Heeft iemand zin in een kop thee? 

6 Dit verslag moet vandaag ingeleverd worden 

7 Vandaag schijnt de zon. 

8 De deur gaat om half negen open. 

9 Kan iemand de deur dicht doen? 

10 Het recept ligt in de keuken. 



9

Opdracht 9 

Vul de goede vorm van het werkwoord in 

1 De kinderen springen in het zwembad. 

Het kind …………… in het zwembad. 

2 De deelnemers rennen zo hard ze kunnen. 

De deelnemer ………………. zo hard hij kan. 

3 Het schilderij hangt aan de muur 

De schilderijen …………. aan de muur. 

4 Jullie genieten van de zelfgemaakte cake? 

Jij …………………. Van de zelfgemaakte cake? 

5 Wij schilderen de muren in felle kleuren. 

Jij ……………. de muren in de felle kleuren. 

6 We hebben goed ons best gedaan. 

Ik …………….. goed mijn best gedaan. 

7 De kinderen roepen door elkaar in de klas. 

Het kind …………………heel hard. 

8 Jij wandelt elke dag naar de stad. 

Ik ………………. elke dag naar de stad. 

9 Ilse lust geen banaan. 

Ilse en Niels …………….. geen banaan. 

10 De auto botst tegen de muur. 

De auto’s ………… tegen elkaar. 



10

Het hele werkwoord 

De meervoudsvorm van het werkwoord noemen we het hele werkwoord. 

Bijvoorbeeld: 

Wij schrijven het hele werkwoord is schrijven 

Jullie gaan het hele werkwoord is gaan 

In één zin kunnen meer werkwoorden voorkomen. De persoonsvorm heeft dan de 

vorm die bij het onderwerp hoort. 

Het tweede werkwoord kan de vorm van het hele werkwoord hebben. 

Opdracht 10 

Onderstreep de hele werkwoorden in de volgende zinnen. 

Tip: voor een heel werkwoord moet je kunnen schrijven: ik kan..... 

1 Joost is aan het voetballen op het veld. 

2 Ik zal het proberen. 

3 Wat is Jochem aan het zeuren vandaag. 

4 Wat zijn jullie aan het spelen? 

5 Ilse houdt van dansen. 

6 Zij kunnen morgen niet komen. 

7 De auto wordt over een paar maanden gekeurd. 

8 Welke fiets is van jouw opa geweest? 

9 Niels tekent de route naar zijn nieuwe stage adres 

5 Om elf uur willen wij naar de bushalte lopen. 

6 Over een paar weken gaan we vakantie vieren. 

7 De docenten lezen het stageverslag 

8 Ik groet de mensen op mijn stage. 

9 Ik snoep niet zoveel als jij. 

10 Jullie hebben de maaltijden op tijd bezorgt. 



11

De werkwoorden hebben en zijn – ik heb, ik ben. 

De werkwoorden hebben en zijn komen vaak voor in combinatie met een ander 

werkwoord. 

Bijvoorbeeld zijn + gaan --> Ik ben gegaan. 

We noemen hebben, zijn en worden ook wel hulpwerkwoorden. 



12

Hebben 

Jij hebt koorts en hij heeft de ziekteperiode al achter de rug. 

Ik heb een bijbaan. 

Jij hebt gewonnen. 

U hebt/heeft het goed gedaan. 

Zij heeft zin om naar school te gaan 

Hij heeft vandaag veel gedaan 

Het kindje heeft gedronken. 

Wij hebben alles af. 

Jullie hebben goed je best gedaan vandaag. 

Zij hebben een eigen laptop. 

Zijn 

Ik ben op tijd op school 

Jij bent altijd zo flink 

U bent toch de docent Nederlands? 

Hij is moe 

Zij is een goede voedingsassistente 

Het werkstuk is af 

Wij zijn klaar met de presentatie 

Jullie zijn op ziekenbezoek geweest. 

Zij zijn tevreden met de stageplaatsen. 

Opdracht 11 

Vul de goede vorm van hebben in. 

1 Niels ………… een goed cijfer gehaald. 

2 Ik ……………. geen tijd vandaag 

3 Het huis …………. nog geen dak 

4 Zij …………. Hoofdpijn 

5 Alle stagiares ………….. een vergoeding gekregen. 

6 De leerlingen …………… de verslagen ingeleverd. 

7 Wij ………………….. de opdracht net op tijd af. 

8 Jij …………… een nieuwe auto. 

9 Niels …………. twee verschillende taarten gebakken. 

10 Ik ……….. over 4 weken vakantie. 



13

Opdracht 12 

Vul de goede vorm van Zijn in 

1 De docent …………. aan het nakijken. 

2 Wij …………… beter in Nederlands dan in Engels. 

3 De stagiares …………….. de opdrachten aan het uitvoeren. 

4 De maaltijd ……… klaar. 

5 U ………….. bij de kapper geweest? 

6 Ilse …………. vaak te laat. 

7 Jullie ……………. niet erg geduldig. 

8 Jij …………… altijd op tijd. 

9 Zij ……………… een goede assistente. 

10 De ouders van Niels………….. aan het werk. 

Opdracht 13 

Streep het foute woord door 

1 Ik ben/heb goede resultaten gehaald. 

2 Hij is/heeft goed in het omgaan met mensen. 

3 Jullie is/zijn erg tevreden 

4 U hebt/bent de beste docent die we hebben! 

5 Niels is/bent vaak te laat voor de bus. 

6 Wij hebben/zijn trots op onze taalportfolio. 

7 Ik is/heb vorig jaar een tijdje bij een supermarkt gewerkt 

8 Ilse bent/heeft voor de groep gekookt. 

9 Die schoenen zijn/hebben geen profiel meer. 

10 De docent hebt/heeft altijd zwarte kleding aan. 

Opdracht 14 

Kies Hebben of zijn 

1 De punten ……………. nog niet bekend. 

2 Wij ……………… tevreden over stage begeleiding. 

3 Jij ……………. een eigen werkplek. 

4 Niels ……………… geen wisselgeld bij zich. 

5 U ………………. die vrouw van het journaal. 

6 Je veter ……….. los. 

7 Ilse haar computer …………. erg traag. 

8 Hij …………….. iedere maandag bijles voor Nederlands. 

9 Ik ……………. nieuwe werkkleding van mijn stage gekregen 

10 Ik………………moe van de sportdag. 



14

De voltooide tijd – ik heb gewerkt, ik heb gewoond. 

Nu vroeger 

Het regent Het heeft gisteren geregend. 

Ik stuur Ik heb vorige week gestuurd. 

Als je iets verteld over iets dat vroeger is gebeurd (gisteren, vorige week, uur 

geleden), kun je de voltooide tijd gebruiken. 

Je gebruikt dan in de zin een voltooid deelwoord en het werkwoord hebben of zijn. 

Een voltooid deelwoord begint vaak met be-, ge-, ver- of ont-. 

Een voltooid deelwoord eindigt op: 

en 

d 

t 

Als je niet weet of het voltooid deelwoord op een t of een d eindigt dan kun je het 

langer maken (in de verleden tijd). 

Dus: gerend -> rende. 

Uiteraard kun je ook 't kofschip gebruiken. 

Als de laatste letter van de stam in het 't kofschip staat -> te(n) in de verleden tijd 

Als de laatste letter van de stam niet in 't kofschip staat -->de(n) in de verleden tijd 



15

Opdracht 15 

Is het vroeger of nu. Zet een kruisje in de goede kolom 

1 Vanmorgen heeft Ilse haar stagebegeleider gebeld. 

2 Jij bent naar school geweest. 

3 Ik ben vandaag heel flink 

4 Niels heeft een nieuwe schoolagenda. 

5 Hebt u een treinkaartje gekocht? 

6 Ik ben bezig geweest met mijn beroepsprestaties. 

7 Wij hebben de tafel gedekt. 

8 Zij maakt de toets. 

9 Wij zijn blij met onze nieuwe lesrooster. 

10 Wij gaan met de trein. 

Opdracht 16 

Vul de juiste vorm in 



nu vroeger 

1 Ik ben gisteren niet thuis…………………….. (blijven). 

2 Mijn vrienden hebben me om half negen van de trein………………(Ophalen) 

3 Ze waren helemaal naar Eindhoven…………………… (fietsen) 

4 We zijn daarna naar de disco………………….(gaan) 

5 Ik heb gisteren in de disco……………..(gedanst) 

6 Ik heb mijn spullen………………….. (verhuizen) 

7 Vorige week had ik de trein kaartjes al…………………(kopen) 

8 De broodjes zijn snel……………………..(uitverkopen) 

9 Voor die nieuwe schoenen heb ik twee maanden……………… (sparen) 

10Het was veel werk, maar ik had er ook hard voor……………… (werken) 

16

De verleden tijd 

Ik werk in een kinderopvang. -> Vorig jaar werkte ik in een kinderopvang. 

Als je verteld over iets dat al eerder is gebeurd, kun je ook de verleden tijd 

gebruiken. Je kunt dan aan de persoonsvorm zien of iets nu gebeurt of al eerder is 

gebeurd. 

De verleden tijd wordt vaak gebruikt in langere teksten. Zoals een verhaal of een 

lang krantenartikel. 

In de verleden tijd eindigt de persoonsvorm vaak op –te, -ten, -de of –den. 

Onregelmatige werkwoorden 

Als de persoonsvorm in de verleden tijd staat dan kan het werkwoord zowel sterk als 

zwak zijn. De zwakke werkwoorden zijn regelmatig (rennen-rende), de sterke 

werkwoorden zijn anders dan de regel (lopen-liep). De sterke werkwoorden moet je 

'gewoon' onthouden. 

Voor de zwakke werkwoorden geldt: 

stam + te(n) 

stam + de(n) 

Eerst pak je de stam en daar zet je -te of -de achter. Daarna kijk je of het werkwoord 

in het meervoud of het enkelvoud staat, bij meervoud zet je er een 'n' achter bij 

enkelvoud niet. 

werkwoord: rennen 

stam: ren 

o ik rende 

o wij renden 



17

Opdracht 17 

Is de zin in het nu of is het in het verleden gebeurd? Zet een kruisje in de 

goede kolom 

1 Elise speelde met de kinderen op het plein 

2 Zij hoorde het bericht te laat 

3 Ik ben in gesprek met mijn begeleider. 

4 Ik haal de boodschappen wel 

5 Het regende heel hard 

6 De zorginstelling was zeer tevreden 

7 De appeltaart smaakt heerlijk 

8 We krijgen zeker een voldoende voor de taart. 

9 Gebruikte jij mijn aantekeningen? 

10 Ik kom op tijd 

Opdracht 18 

Streep de foute vorm van het werkwoord door 

Nu 

(tegenwoordige 

tijd) 



Vroeger 

(verleden tijd) 

1 Woont / woonde Niels nog steeds in Emmen? 

2 Wil / wilde jij me nu even helpen? 

3 Als je volgend jaar verder wilt / wilde studeren, moet / moest je goed je best doen. 

4 Het apparaat piept / piepte en was daarna kapot 

5 Gelukkig rennen / rende wij heel hard om op tijd te zijn voor de bus. 

6 Ik ben / was vorige week mijn boeken vergeten. 

7 Ik ergerde / erger me aan de manier waarop hij binnen kwam. 

8 Mijn Oma tekende / teken vroeger veel meer dan nu. 

9 Ben jij gisteren nog lang bleef / gebleven? 

10 Wij eten / aten gisteren heel laat omdat ik eerst moet / moest sporten. 

18

Opdracht 19 

Schrijf het hele werkwoord achter de zinnen 

Ik dronk een glas meld Drinken 

1 We aten heel laat ………………… 

2 Niels heeft de afwas gedaan ………………… 

3 Ik heb mijn werkstukken naar de docent gebracht ………………… 

4 De docent heeft de aantekeningen op het bord geschreven. ………………… 

5 Jullie vroegen naar het nieuwe rooster? ………………… 

6 Ik riep jou gisteren in het centrum ………………… 

7 Hoe lang ben jij daar nog gebleven? ………………… 

8 Vorig jaar waren er meer bezoekers op de open dag. ………………… 

9 Wij hebben vorige week ook die reader gekregen. ………………… 

10 Hebben jullie al gezwommen? ………………… 

Opdracht 20 

Zoek de juiste vorm van het voltooid deelwoord. Streep de verkeerde woord 

door. 

1 Zij heeft een nieuwe schoolagenda gekocht / koopt. 

2 De docent is op stage bezoek waren / geweest. 

3 Ik heb nog maar één hoofdstuk lees / gelezen 

4 Heb jij naar dat fragment luisteren / geluisterd? 

5 Wij hebben op die site kijken / gekeken. 

6 Gisteren zijn wij naar het park gelopen / lopen. 

7 Heb jij al een goede stageplek vinden / gevonden? 

8 Jij hebt deze opdracht goed gedaan / doen. 

9 De docent heeft de antwoorden in de klas bespreken / besproken. 

10 Wij hebben wel aan de verjaardag gedacht / denken. 



19

Voorzetsels 

Sommige werkwoorden krijgen meestal een ander woord bij zich. Dat andere woord 

is een voorzetsel. 

Voorzetsels kun je invullen op de volgende puntjes: 

...de kast (de kooi) 

...het schoolfeest (de vergadering) 

Voorbeelden: 

In de kast 

Op de kast 

Achter de kooi 

Naast de kooi 

Onder het kleed 

Tijdens het schoolfeest. 

Na het schoolfeest. 

Bij de kast. 

Let op: 

Soms heb je niet te maken met een voorzetsel maar met een scheidbaar 

werkwoord. Dan bestaat het werkwoord uit twee delen: 

Nakijken: Ik kijk het werk na. 

Opstaan: Ik sta altijd om 6 uur op. 

Na en op zijn in deze zinnen geen voorzetsels, maar ze horen gewoon bij het 

werkwoord! 



20

Opdracht 21 

Vul de voorzetsel in 

1: Ik sta elke dag ……………. 6 uur op. 

2: Morgen ga ik ……………… jou een film kijken. 

3: Ik steek altijd pas over als het licht ……………groen staat. 

4: Ik struikelde………………… de drempel. 

5: Wij wandelden gisteren …………….. het park. 

6: …………. de kast………….. de kamer staat een vaas. 

7: Het meisje maakte zichzelf op, de make-up zat……………… haar tas. 

8: Ik geef een cadeau ……………… jou. 

9: Kom je eten ……………….. mij? 

10: Of zullen we uit gaan eten …………..de stad? 

Opdracht 22 


1 Wij vertrouwen met / op jou! 

2 Ik schaam me voor / tegen die opmerking. 

3 De docent trakteert met / op gebak 

4 De ouderen denken van / aan vroeger. 

5 Wij wandelde gisteren op / naar het park. 

6 Op /van de kast op / in de kamer ligt een klein doosje. 

7 Naar / Onder dat doosje zit een briefje. 

8 Onder / Op het briefje staat een boodschap. 

9 Ik ga morgen van / naar mijn nieuwe stage 

10 Vanwege de eventuele drukte op / van de weg, ga ik er vroeg heen. 



21

Het zelfstandig naamwoord 

Het zelfstandig naamwoord is een woord voor: 

Een mens 

Een dier of een plant 

Een ding 

Een begrip 

Een naam 

Je kunt op drie manieren controleren of een woord een zelfstandig naamwoord is: 

1 Je kunt vaak meervoud maken van een zelfstandig naamwoord. 

Vissen 

2 Je kunt vaak een verkleinwoord maken van een zelfstandig naamwoord 

Visje 

3 Je kunt vaak de of het voor zelfstandig naamwoord zetten. 

De vis 



22

Opdracht 23 

Is het woord een zelfstandig naamwoord of niet? Zet een kruisje in de goede 

kolom 

1 Loempia 

2 maan 

3 water 

4 muziek 

5 lopen 

6 stageplaats 

7 blijven 

8 stoel 

9 zon 

10 boom 

Zelfstandig naamwoord 

Opdracht 24 

Onderstreep de zelfstandig naamwoord 

1 Stan vindt de opdrachten uit het boek niet zo moeilijk. 

2 Melissa en Anna hebben het huiswerk in hun agenda geschreven. 

3 Wiskunde vind ik een leuk vak. 

4 Reno en Gijs hebben les. 

5 Ik ben mijn boek en mijn schrift vergeten. 

6 De appel valt niet ver van de boom. 

7 Met een rode pen kijk ik mijn werk na. 

8 Lotte vond het boek erg mooi. 

9 Willem en Rob hadden hun huiswerk in de les al af. 

10 Gijs had een goed boekverslag geschreven. 



Geen 

zelfstandig naamwoord 

23

Het lidwoord 

Voor een zelfstandig naamwoord staat vaak een lidwoord. De drie lidwoorden in het 

Nederlands zijn 

De 

Het 

Een 

Voorbeelden: 

de kast 

het bed 

een kast, een bed 

Opdracht 25 

Onderstreep het lidwoord 

1: De man loopt. 

2: Ik ga naar de stad. 

3: Het potlood ligt op tafel. 

4: Ik ga naar 't strand. 

5: Ik lust geen ijsje, geef mij maar een frietje. 

6: Pietje en Marietje zoeken naar een hond. 

7: Op de grond lagen allerlei potloden. 

8: Het huis is blauw geverfd. 

9: Geef mij maar 'n ijsje. 

10: Lid worden is iets anders dan de lidwoorden. 

Opdracht 26 

Vul het goede lidwoord in 

1: Guitar Hero is …………. nieuwe game van Activision. 

2: Guitar Hero is …………. spel waarbij ……….. gamer ………… gitaar moet kopen. 

3: ………. game heeft natuurlijk geen echte gitaar. 

4: ………. gamers gebruiken 'n nepgitaar waarin je…………….. controler van 

……….. Wii kan stoppen. 

5: Als je al gitaar speelt, dan heb je natuurlijk wel………………. voordeel. 

6: Toch is Guitar Hero ………… lastig spel. 

7: …………. game is zowel geschikt voor kinderen als voor volwassenen. 

8: Eigenlijk denk ik dat er stiekem meer volwassenen dan kinderen zijn die ……… 

spel Guitar Hero spelen. 



24

Enkelvoud en meervoud 

De meeste zelfstandige naamwoorden (znw) hebben een enkelvoud en een 

meervoud. Er zijn ook zelfstandig naamwoorden die alleen maar in het meervoud 

voorkomen (hersenen/hersens) of alleen in het enkelvoud (zand, politie). 

De meervoudsuitgangen van de meeste zelfstandige naamwoorden zijn: 

-(e)n 

–s 

-eren 

Voorbeelden: 

paard - paarden 

beker - bekers 

ei - eieren 

Soms moet je de laatste letter van het enkelvoud verdubbelen, anders krijg je een 

verkeerde uitspraak: 

pak - pakken 

les - lessen 

pet - petten 

Soms moet je een klinker weglaten: 

paal - palen 

beer - beren 

boom - bomen 

Soms verandert de laatste letter bij de -s of de -f: 

huis - huizen 

neef - neven 

Veel zelfstandig naamwoorden zet je in het Meervoud door er –en of –s achter te 

zetten. 

In het meervoud is het lidwoord altijd de. 

Sommige woorden bestaan alleen maar in het enkelvoud. 

Het gereedschap 

Het geld 

Het vlees 

De koffie 



25

De boter 

Opdracht 27 

Zet de woorden in het meervoud 

1: woordenboek -……………….. 

2: paard - …………….. 

3: mens - …………….. 

4: ei - …………………. 

5: eend - ……………… 

6: ezel - ………………. 

7: koek - ……………… 

8: schrift -…………….. 

9: beker -……………… 

10: stift -………………… 

11: lift - ………………… 

12: tafel - ………………… 

13: hond -………………… 

14: vijg - ………………… 

15: leerling - ………………… 

Opdracht 28 

Vul –en of –s in om het meervoud te maken 

1 twee tuin………… 

2 twee vakantie…………. 

3 Twee gebouw………… 

4 Twee fiets………… 

5 Twee computer………… 

6 Twee formulier………… 

7 Twee fout………… 

8 Twee kaart………… 

9 Twee garage………… 

10 Twee vork………… 



26

Verkleinwoorden 

Als je wilt zeggen dat iets of iemand klein is, kun je –je achter het zelfstandig 

naamwoord zetten. Je maakt dan een verkleinwoord. Het lidwoord is bij een 

verkleinwoord altijd het. 

De meeste verkleinwoorden zijn eenvoudig te maken: 

bank - bankje 

film - filmpje 

tafel - tafeltje 

slang - slangetje 

Bij verkleinwoorden op een a, é, o of u wordt de klinker verdubbeld. 

auto - autootje 

café - cafeetje 

opa - opaatje 

kano - kanootje 

accu - accuutje 

Verkleinwoorden op de y, schrijf je met een apostrof. 

baby - baby'tje 

sherry - sherry'tje 

Verkleinwoorden op i krijgen ie. 

taxi - taxietje 

Verkleinwoorden van cijfer- of letterwoorden krijgen ook een apostrof. 

Onthouden: 

A4 - A4'tje 

tv - tv'tje 

machine - machientje 

aspirine - aspirientje 

jongen - jongetje 

karbonade - karbonaadje 

pudding - puddinkje 



27

Opdracht 29 

Maak het verkleinwoord 

1: bakkerij - ………………….. 

2: muis - ………………….. 

3: kabouter - ………………….. 

4: balk - ………………….. 

5: pil - ………………….. 

6: handdoek - ………………….. 

7: balkon - ………………….. 

8: kat - ………………….. 

9: tv - ………………….. 

10: krant - ………………….. 

11: bar - ………………….. 

12: accu - ………………….. 

13: tafel - ………………….. 

14: bel - ………………….. 

15: kano - ………………….. 

16: straat - ………………….. 

17: explosie - ………………….. 

18: bij - ………………….. 

19: opa - ………………….. 

20: zwaluw - ………………….. 



28

Opdracht 30 

Waarvan zijn de volgende woorden de verkleinwoorden? Vul het goede woord 

in 

1 het gebouwtje het gebouw 

2 het koninkje de…………….…. 

3 het huisje het………….…… 

4 het glaasje het………….…… 

5 het telefoontje de…………..…… 

6 het muisje de………..……… 

7 het liedje het………….…… 

8 het geheimpje het……….……… 

9 het appeltje de…………..…… 

10 het fietsje de…………..…… 

Opdracht 31 

Maak het verkleinwoord 

1 lont ……………….. 

2 huis ……………….. 

3 diploma ……………….. 

4 eten ……………….. 

5 pen ……………….. 

6 jongen ……………….. 

7 beker ……………….. 

8 school ……………….. 

9 les ……………….. 

10 toets ……………….. 



29

het bijvoeglijk naamwoord 

Een bijvoeglijk naamwoord zegt iets over een zelfstandig naamwoord. 

Het bijvoeglijk naamwoord staat vaak tussen het lidwoord en het zelfstandig 

naamwoord in. 

Het eindigt vaak op –e. 

Het bijvoeglijk naamwoord kan ook los gebruikt worden. 

Leuk De leuke docent neemt ontslag De docent is leuk 

Duur De meisjes kopen dure kleding. De kleding is duur 

Uitzondering: 

Een bijvoeglijk naamwoord krijgt geen -e als het zelfstandig naamwoord een hetwoord 

is en er 'een' voor staat. 

Het lieve meisje - een lief meisje 

Het grote raam - een groot raam 

Het kleine glas - een klein glas 

Het dikke varken - een dik varken 

Let op: Als een bnw een stof aangeeft (dus waar iets van gemaakt is) dan komt er - 

en achter. 

Voorbeelden: 

De houten lepel 

Het gouden horloge 

De leren broek 

Een wollen trui 

Een rieten dak 

Opdracht 32 

Zet een kruisje bij het bijvoeglijk naamwoord 

1 Rood 

2 Grappig 

3 Ook 

4 Verhaal 

5 Saai 

6 Woord 

7 Groot 

8 Boze 

9 Jullie 

10Koud 

11Mijn 

12 bloem 

Bijvoeglijk naamwoord 



Geen 

bijvoeglijk naamwoord 

30



31

Opdracht 33 

Vul het bijvoeglijk naamwoord in 

1: de…………….. (lief) jongen 

2: het …………….. (mooi) meisje 

3: het …………….. (groot) horloge 

4: de …………….. (zwart) kat 

5: de …………….. (dik) kater 

6: de…………….. (lekker) taart 

7: de …………….. (nieuw) computer 

8: het…………….. (rood) bord 

9: de…………….. (snel) auto 

10: het …………….. (leeg) blad 

Opdracht 34 

Onderstreep het bijvoeglijk naamwoord 

1 Daar staan de nieuwe schoenen 

2 De opleiding is interessant. 

3 De leuke docent was er gisteren niet. 

4 Onze leukste stage was in de kinderopvang 

5 Ik heb geen zin in die saaie vergadering 

6 Hoeveel witte broden moet ik bestellen? 

7 Die nieuwe stageplek is werkelijk heel leuk! 

8 De handdoek is wit. 

9 Daar rijdt een snellen auto 

10 Het water is te koud om in te zwemmen. 



32

Vervoeging 

Als je een bijvoeglijk naamwoord los gebruikt, komt het na het zelfstandig 

naamwoord. Je hoeft er dan niks aan te veranderen. Als het bijvoeglijk naamwoord 

vóór een zelfstandig naamwoord komt, eindigt het op –e als het lidwoord de of het 

is. 

Bij het lidwoord een krijg je niet altijd –e, maar bij een het-woord krijg je niks achter 

het bijvoeglijk naamwoord. 

Opdracht 35 

Vul de e in als dat nodig is 

1 Dat lied geeft ons een goed…… gevoel 

2 Mijn stagebegeleider is ontzettend stoer….. 

3 zij is een geweldig…… docent 

4 Ilse doet haar nieuw….. gymschoenen aan. 

5 In de pauze zitten we vaak op onze gezellig…….. plek. 

6 Wij hebben de aardig…… verzorgster aangenomen. 

7 De trappen op school zijn lang…… 

8 Hebben jullie zin in warm…. thee? 

9 Wat een leuk…. agenda heb jij. 

10 Gaan jullie mee naar dat nieuw…… café? 



33

De vergelijkende en overtreffende trap 

Je kunt kenmerken van mensen, dieren of dingen met elkaar vergelijken. Dit doe je 

door –er, -ere, -st of –ste achter een bijvoeglijk naamwoord te plakken. 

Klein kleiner kleinst 

Die kleine 

De kleinere 

De kleinste 

Opdracht 36 

Maak de goede vormen van de vergelijkende en overtreffende trap. 

Vul het woord in 

1 Makkelijk Ik vind opdracht 24……………. Dan opdracht 25. 

2 Gelukkig Ik ben op stage veel………….. dan op school. 

3 aardig De zorgvragers hier zijn …………..dan daar. 

4 grappig Vinden jullie Ilse ……………. dan Niels? 

5 kort De …………. route is het best. 

6 leuk Dit is een….. les dan de vorige. 

7 koud De winter is een …… seizoen dan de herfst. 

8 vreemd Dat is het …………… hoed die ik ooit gezien heb. 

9 mooi Die powerpoint is het ……… van allemaal. 

10 slecht Niels is het …………. in rekenen. 

Goed, veel en weinig 

De vergelijkende en overtreffende trappen van goed, veel en weinig zijn 

onregelmatig: 

goed goede 

beter betere 

het best beste 

Opdracht 37 


1 Niels moet nog meer / veel inhalen dan Ilse 

2 Ik moet meeste / veel voorbereiden voor mijn stage. 

3 Op school krijg je weinig / minste lichaamsbeweging. 

4 De oudere dame sprot minder / weinig dan vroeger. 

5 Ilse had het beste / goede score van de groep. 

6 Zij verdien veel / meer geld dan ik 

7 De meeste / veel mensen houden van vakantie. 

8 Hij kan beste / beter knutselen dan ik. 

9 Niels beweegt het minder / minst van de klas. 



34

10 Jij bent beter / goed in Nederlands. 



35

Woorden voor personen 

ik – me – mij, zij – hen – hun – jullie – ons. 

Als je het over een persoon hebt, kun je een zelfstandig naamwoord of een naam 

gebruiken. 

De docent staat voor de klas 

Ilse kent een zanger 

Je kunt ook verwijzen naar een persoon met worden zoals: 

Ik, me, jij , ons en zij. 

Opdracht 38 

Streep het fout woord door 

1 Heb jij je portfolio bij je / me? 

2 Zij gaan met jij / jullie naar het open leer centrum. 

3 Zij kookt warme soep voor jij / jou. 

4 Ilse ziet hem / hij. 

5 Hij gaat met haar / zij naar de bushalte. 

6 De docent geeft advies aan ons / wij. 

7 De begeleiding geeft ik / mij een compliment. 

8 Wij / ons gaan vanmiddag op tijd naar huis. 

9 Zij / haar is blij met het cijfer. 

10 Hem / hij pakt het bestek voor ons. 

Opdracht 39 

Vul het goede woord in 

1 Zijn jullie bijna klaar? Dan heb ik een nieuwe opdracht voor ………………. 

2 Wij gaan vandaag naar stage. We hebben geen schoolspullen bij ………… 

3 Ilse wil nog niet gaan werken. ……………………… gaat liever een jaar op reis. 

4 Ik vind meneer Jansen aardig. Hij is altijd vriendelijk tegen………………… 

5 Mijn ouders gaan verhuizen. Wij gaan niet ………………. mee. 

6 Ik neem mijn vriend mee naar die bioscoop. Ik betaal voor………………. 

7 Heb jij mijn boek nodig? Dan leen ik ……………… wel aan jou. 

8 Gaat u op de fiets? Zal ik even op ……………… wachten. 



36

Mijn, jouw, zijn, haar 

Als je iets wilt zeggen dat is van een persoon, dier of ding is, kun je daar ook een 

persoonswoord voor gebruiken. 

Enkelvoud Meervoud 

Mijn tas Onze tas 

Jouw tas Jullie tas 

Uw tas Hun tas 

Zijn tas 

Haar tas 

Opdracht 40 

Onderstreep het persoonswoord 

1 mijn kamer 

2 jouw huis 

3 uw tuin 

4 zijn fiets 

5 onze trouwdag 

6 jullie schuur 

7 de mijne 

8 de uwe 

9 het zijne 

10 de onze 

Opdracht 41 

Onderstreep de persoonswoord(en) in de volgende zinnen 

1 Mijn kamer is een grote bende terwijl zijn kamer erg schoon is. 

2 Van onze ouders moet ik mijn kamer schoonmaken. 

3 Jouw schrift lag in hun kamer en ons boek lag daar ook. 

4 Op het schrift stonden de woorden 'uw huis is niet het uwe'. 

5 Ik wil jouw schift houden, want jij hebt nog steeds mijn nieuwe spelcomputer. 

6 Ik heb nu de spelcomputer van jouw zusje geleend 

7 Ik wil dus snel mijn computer terug, het is ook de mijne! 

8 Een jongen uit mijn klas heeft een leuk spel, maar het is eigenlijk van zijn vader. 

9 Die vader is gek op games en alle spellen in hun huis zijn dan ook de zijne. 

10 Maar ik ga nu eindelijk die kamer poetsen met uw schoonmaakspullen. 



37

Van mij, van jou 

Je kunt ook op een andere manier zeggen dat iets van een persoon, dier of ding is. 

Je gebruikt dan het woord van. 

Opdracht 42 

Hoe kun je het anders zeggen? 

1 Zijn deze boeken van jullie? 

………………………………………………………………………………………………… 

2 Hoe is het met die kapotte rolstoel van u? 

………………………………………………………………………………………………… 

3 Die kinderen van haar eten altijd veel. 

………………………………………………………………………………………………… 

4 Dat is onze presentatie. 

………………………………………………………………………………………………… 

5 Ik ben zenuwachtig voor mijn presentatie. 

………………………………………………………………………………………………… 

6 Dat grote boek is van hem. 

……………………………………………………………………………………………… 

7 Jij hebt geluk met jouw aardige docent. 

………………………………………………………………………………………………… 

8 Haar verslag is af, dat van hem nog niet. 

………………………………………………………………………………………………… 



38

Verwijswoorden 

Met woorden zoals ik, me, jij , ons en zij verwijzen naar een persoon. 

De broer van mijn vriendin Ilse is jarig en ik ga met hem een cadeau kopen. 

Opdracht 43 

Schrijf op naar welke persoon of personen het onderstreepte woord verwijst 

1 Ilse heeft in haar cadeau. ………………………… 

2 Ik wijs de bezoekers waar ze moeten zijn. ………………………… 

3 De kinderen spelen met hun oppas tot ze moe zijn ………………………… 

4 De docent gaat vanmiddag met zijn leerlingen mee ………………………… 

5 Ik ga met Niels mee en hij wijst de weg. ………………………… 

6 Wil jij de docent even vragen wanneer ze tijd heeft? ………………………… 

7 Kunnen jullie uitleggen wat jullie bedoeling is? ………………………… 

8 Wij gaan volgende week beginnen met onze stage ………………………… 

Ook kan je naar dingen en zaken verwijzen. 

Voor enkelvoud je het of hij / hem en soms gebruik je ze / haar. 

Opdracht 44 

Vul het meest logische verwijswoord in 

1 Heb jij nog steeds last van je knie? ……………………is nog erg blauw. 

2 Waar is mijn agenda. Heb jij ………… gezien? 

3 Ik ga met Ilse de stad in. …………..weet een leuke winkel. 

4 Wij kunnen nog niet naar school. …………… is nog vakantie. 

5 Niels is gisteren geslaagd voor zijn rijbewijs. …………… gaat morgen rijden. 

6 Ik kan mijn sleutel niet vinden. Heb jij …………….. gezien? 

7 Wie heeft zich voorbereidt voor de toets? Volgens mij is …………. moeilijk. 

8 De docenten zijn in vergadering. …………………. zijn in gesprek. 



39

Dit, dat, deze, die 

Je kunt mensen, dieren of dingen duidelijk aanwijzen door speciale woorden te 

gebruiken. Met deze en dit verwijs je naar iemand of iets dichtbij, en met die en dat 

verwijs je naar iemand of iets ver weg. 

Je kunt ze vóór het zelfstandig naamwoord zetten. 

de jongen - deze / die jongen 

de avond - deze / die avond 

het meisje - dit / dat meisje 

het huis - dit / dat huis 

Bij een het-woord gebruik je altijd dat of dit. 

Bij een de-woord gebruik je altijd die of deze. 

Je kunt ze vóór het zelfstandig naamwoord zetten. 

Voor meervoud gebruik je deze (dichtbij) en die (voor ver weg) 

Opdracht 45 

Vul het juiste aanwijs woord in 

1 …………… jongen 

2: …………… meisje 

3: …………… leerling 

4: …………… leraar 

5: …………… blad 

6: …………… leuke meid 

7: …………… leuke boek 

8: …………… lastige test 

9: …………… leuke foto 

10: ……………prachtige verhaal 

Opdracht 46 

Onderstreep het aanwijs woord 

1 Ik vind deze opdracht niet moeilijk. 

2 Niet iedereen heeft naar Lingo gekeken op die avond. 

3 Uiteraard is dat programma nog te bekijken op internet. 

4 Dat lieve meisje is erg vrolijk. 

5 Ik heb het boek Chatrooms gelezen, dat boek is geschreven door Helen 

Vreeswijk. 

6 Dit boek is erg mooi en waarschuwt veel jongens en meiden. 

7 Die schrijfster heeft meer boeken geschreven. 

8 Deze week ga ik een ander boek lezen. 

9 Ik ga Sproetenliefde lezen, Maren Stoffels is de schrijfster van dat boek. 

10 Iemand had mij het boek aangeraden, die leerling had het zelf ook gelezen. 



40

Hoe maak je een zin? 

Ilse helpt haar begeleider. 

Niels gaat volgens jaar verder studeren. 

De woordvolgorde in een zin: 

Zinnen 

Onderwerp - persoonsvorm - rest van een zin. 

In een zin staan altijd een onderwerp en een persoonsvorm. Deze staan bij elkaar. 

Daarbij komen meestal ook nog andere woorden. 

Opdracht 1 

Kies de goede volgorde. Zet een kruisje voor de goede zin 

1 … Veel punten / de leerling / met zijn toets / verdient. 

... De leerling / verdient / veel punten / met zijn toets. 

2 … Iedere week / heeft de leerling / wel een opdracht / voor Nederlands. 

… Voor Nederlands / wel een opdracht / heeft de leerling / iedere week. 

3 ... Naar school / ik / met de fiets / ga 

… Ik / ga / met de fiets / naar school. 

4 … Wij / een goede baan / zoeken 

… Wij / zoeken / een goede baan. 

5 … Niels / wil / met Ilse / samen werken. 

… Met Ilse / samen werken / wil / Niels 

Opdracht 2 

Maak de zinnen af. Gebruik dezelfde woorden 

1 We gaan morgen op stage. Vandaag………………………………. 

2 Gisteren hadden we de laatste toets. Gisteren ………………………………. 

3 Je moet morgen op tijd op school zijn. Morgen………………………………… 

4 Ik moet vanmorgen een toets maken. Vanmorgen………………………….… 

5 Die film draait volgende week. Volgende week……………………..… 



41

Hoe maak je een vraag? 

Een vraag kun je maken door een vraagwoord te gebruiken. 

Hoe 

Waarom 

De woordvolgorde in een vraagzin met vraagwoord is: 

Vraagwoord - persoonsvorm - onderwerp - de rest 

In een vraag met wie is wie zelf het onderwerp. De persoonsvorm komt dan ná het 

onderwerp. 

Wie gaat er volgende week op stage? 

Opdracht 3 

Maak de zinnen vragend. Gebruik het vraagwoord 

1 Wij studeren in Emmen. 

Waar …………………………………………………………..……………? 

2 Niels tennist iedere woensdag 

Wie…………………………………………………….…………………….. 

3 Wij gaan werken aan de opdrachten. 

Welke opdrachten ……………………………………………………….. 

4 Die mevrouw moet naar het ziekenhuis. 

Wanneer …………………………………………………………………… 

5 Ilse heeft snel het alarmnummer gebeld. 

Wie…………………………………………………………………………… 



42

Je kunt ook een vraag maken door de persoonsvorm vooraan te zetten. 

De woordvolgorde in deze vragen is: 

Persoonsvorm - onderwerp - rest van de zin. 

Opracht 4 

Maak de zinnen vragend. Zet de persoonsvorm vooraan 

1 Dat team bestaat uit 6 leden. 

…………………………………………………………………………………………………. 

2 Wij lopen stage bij dezelfde zorginstelling 

…………………………………………………………………………………………………. 

3 Niels maakt mooie powerpoint presentaties 

…………………………………………………………………………………………………. 

4 Jullie waren te laat vanmorgen 

…………………………………………………………………………………………………. 

5 Die mevrouw heeft haar heup gebroken. 

…………………………………………………………………………………………………. 

6 De docent is morgen jarig 

…………………………………………………………………………………………………. 

7 Jij kan dat wel alleen 

…………………………………………………………………………………………………. 

8 De opdrachten van Nederlands zijn leuk. 

…………………………………………………………………………………………………. 



43

Hoofdzin en bijzin 

Sommige lange zinnen zijn opgebouwd uit twee kortere zinnen: 

Niels is jarig. + Ilse zal vanavond naar zijn feest gaan. 

Niels is jarig en Ilse zal vanavond naar zijn feest gaan. 

Jullie lezen heel snel. + Jullie hebben haast. 

Jullie lezen heel snel omdat jullie haast hebben. 

1) Je kunt twee hoofdzinnen aan elkaar plakken. Je gebruikt dan en, maar of want. 

Jij blijft vandaag thuis want je bent ziek. 

In een hoofdzin staan het onderwerp en de persoonsvorm altijd bij elkaar. Je kunt er 

niks tussen zetten. 

2) je kunt een hoofdzin en een bijzin aan elkaar plakken. Je gebruikt dan 

bijvoorbeeld omdat. 

Zij krijg een herkansing omdat ze de toets niet heeft gehaald. 



44

Opdracht 5 

Welk woord moet ingevuld worden? Kies uit 

Want 

Maar 

Omdat 

En 

1 Niels heeft hard geleerd…………… heeft de toets niet gehaald. 

2 Ik zal servetten bestellen………… we die nodig zijn. 

3 De opvang is open…………. er zijn nog geen kinderen. 

4 Ilse moet een extra opdracht doen…………. ze moet oefenen. 

5 Het kind eet een boterham ………. ze drinkt melk 

6 Volgende week ga ik naar stage ………… ik een afspraak heb. 

7 Wij zijn te laat in de klas…………. de schoolbel het niet deed. 

8 Mijn moeder moet tanken…………. de benzine is op. 

9 De docent heeft pauze…………….. geniet van de zon. 

10 Gisteren moest ik naar de dokter…………… ik was gevallen. 

Opdracht 6 

Maak van de hoofdzin en bijzin, één zin 

1 Ik ga naar mijn stagen. Ik word verwacht. 

……………………………………………………………………………………………….. 

2 De kinderen gaan naar bed. Ze zijn moe. 

……………………………………………………………………………………………….. 

3 Wij wassen onze handen. Deze zijn vies. 

……………………………………………………………………………………………….. 

4 Niels leert hard. Hij moet een voldoende halen. 

……………………………………………………………………………………………….. 

5 Iedereen is stil. De docent legt iets uit. 

……………………………………………………………………………………………….. 



45



46

Grammatica niv 1 - Drenthe College

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?