Opheusden, v1 - Hendrica Maria Heijungs en haar vader Henrich ...

5-5 Jager in de Betuwe
Tabaksteelt in de Betuwe
De commerciële tabaksteelt komt vanaf midden 17 de
eeuw voor in de Betuwe. Het telen van tabak was toen
iets nieuws in de landbouw. Het kon zich zo goed verbreiden
omdat de vraag naar tabak groot was. Men was
in Nederland echter sterk afhankelijk van de weersomstandigheden
tijdens de groei. Dit bepaalde mede de
hoeveelheid en de kwaliteit.
Tabak wordt in de koude grond gezaaid, meestal rond
half april. Kenmerkend voor de Nederlandse tabaksteelt
is de zware bemesting met verse paardenmest eventueel
gemengd met schapenmest en bebouwing op hetzelfde
stuk land, jaar in, jaar uit. De plant vergt veel verzorging:
bemesten, wieden, beschermen tegen uitdrogen,
aftoppen, uitlopers dieven en oogsten. Aanplant
vindt plaats op apart ingerichte velden, achter huizen en
als onderbegroeiing van boomgaarden.
Tabaksblad is rijp voor de oogst wanneer de plant bloeit.
In juni wordt de top uit de planten gebroken zodat ze niet
te hoog worden. De plant krijgt hierdoor zijscheuten die
ook worden verwijderd. Het uitbreken van zijscheuten –
ook zuigers of dieven genoemd – heet ‘dieven’. Dit werk
moet een tabaksboer de hele zomer herhalen om zo tot
de beste tabak te komen. Er groeien 12 tot 15 goede
bladeren aan de plant waarvan de onderste en de grootste
in juli en augustus worden geplukt. Het blad hogerop
aan de stengel wordt pas in september geplukt.
In de Franse tijd kent de tabaksteelt een opleving als gevolg
van stagnerende aanvoer van Amerikaanse tabak.
In het tweede en derde decennium wordt wel gemeld dat
tabaksteelt een kwijnend bestaan lijdt. Buitenlandse
tabak herovert zijn markten na het verdwijnen van het
Continentale Stelsel.
Van geplukte bladeren wordt de middennerf doorsneden
waarna de bladen te drogen worden gehangen aan spij-
huis nr. 7
Willem v. Dorland
huis nr. 6
Hendrik Weergang
len. Aanvankelijk gebeurt dat in de huizen van de tabakstelers,
in koestallen en zolders. Later worden er
speciale tabaksschuren gebouwd. Om het drogen te
versnellen stookt men een vuurtje in de schuur al is dat
wel gevaarlijk. Als de bladeren droog zijn zorgt fermentatie
ervoor dat het tabaksblad pas 'echt' tabak wordt;
het blad moet glanzend en elastisch zijn.
Al met al is de tabaksteelt arbeidsintensief. Omwille van
de mest gaat de teelt vaak samen met het houden van
schapen of ander vee. Telers kunnen er, ondanks de
risico's, goed aan verdienen. De provinciale overheid
pikt een graantje mee door het heffen van een kwartiersimpost
op de oogst, die men moet laten wegen in de publieke
tabakswaag. 28 Dat is meestal geen apart gebouwtje
maar een locale boer met een weegschaal die de
heffing van de impost heeft gepacht. Makelaars of commissionairs
kopen de oogsten. Het zijn meestal Amsterdamse
opkopers die voor eigen rekening en risico werken.
In Opheusden en omgeving zijn enkele fabrikanten
actief die ondermeer in loonwerk sigaren maken voor
landelijk bekende merken.
Waar ligt huis nr. 2?
De Lakemondsestraat is de verbindingsweg tussen Lakemond
en Opheusden. In 1832 liggen er 7 huizen langs
de straat, 6 ervan aan de noordzijde. Van ieder huis is
de eigenaar precies bekend.
De volkstellingen van 1829 en 1839 vermelden de huisnummers;
zij vertellen wie er achter de voordeur woont.
Dat hoeft niet persé de eigenaar van het huis te zijn. In
één huis kunnen zelfs meerdere gezinnen wonen, al of
niet met een eigen genummerde deur. Het kadaster van
1832 noteert de eigenaar. Dat is niet persé de bewoner.
Door de registers met elkaar te combineren blijkt dat de
nummering der huizen begint bij de grens met Lakemond
en vervolgt in de Koningsstraat. 29 Gedurende een
zekere periode kan men de huisnrs. verifiëren in akten
huis nr. 4
Blauwe Hekke
Evert Reijers
huis nr. 5
Geurt Fintelman
huis nr. 3
Willem v. Brink
huis nr. 2
Cornelis Jansen
huis nr. 1
Arend Florissen
1832. De Lakemondsestraat op de kadastrale kaart. De bouwhof het Blauwe Hekke is gearceerd. De huisnummering en de bewoners
zijn die van 1829. Na de sloop van huis nr. 2 is nr. 3 is hernummerd tot nr. 2.