Opheusden, v1 - Hendrica Maria Heijungs en haar vader Henrich ...

5-3 Jager in de Betuwe
Gijsbert Jager Kzn.
In deze omgeving komt Klaas Jager (VIIIa) in 1801 ter
wereld als zoon van Gijsbert Jager (Opheusden 1761 –
Kesteren 1809). Gijsbert is in 1793 getrouwd met Anneke
den Hartog (Opheusden 1765 – Kesteren 1855). 10
Anneke’s broer Michiel is getrouwd met Grietje Jager
(VIb,5), een zuster van Gijsbert. De families Jager en
Den Hartog zijn dus innig met elkaar verbonden.
De Den Hartog’s behoren tot de agrarische notabelen.
Door de omvang van hun bezit behoren zij tot de geërfden.
De geërfden zijn degenen die de dorpslasten
betalen en opkomen voor de instandhouding van kerk,
school en armenzorg. Zij zijn het die zich kunnen vrijmaken
voor functies in dorps- en kerkbestuur. In een klein
dorp zijn er gemakkelijk meer functies dan functionarissen.
Als gevolg daarvan komt het bestuur neer op een
beperkte groep en raken belangen verstrengeld. Alles
met het oog op het algemeen belang natuurlijk.
Gijsbert is welgesteld en mag zich scharen onder de
agrarische notabelen, al gebiedt de eerlijkheid te schrijven
dat de pecunia van de Den-Hartog-kant komt want
de Jager’s zijn van huis uit boerenarbeiders met weinig
eigen grond; hooguit met een keuterboerderij.
In de optiek van die tijd ligt het voor de hand dat iemand
als Gijsbert Jager (VIIa) commissaris voor huwelijkse
zaken wordt. 11 Mensen die willen trouwen moeten eerst
bij hem langs en dan pas naar de kerk. Hij kent de wettelijke
voorwaarden en de juiste formuleringen om de
verbintenis in een juridisch kader te plaatsen. Gijsbert
bekleedt de functie van 1798 tot 1808. Zijn commissariaat
gaat over de dorpen Kesteren, Opheusden, Leede &
Oudenwaard. Hij is de voorloper van de ambtenaar van
de burgerlijke stand. In die zin is Gijsbert een overgangsfiguur
tussen de nieuwe en de nieuwste tijd.
Er is twijfel of Gijsbert wel echt schrijfvaardig is. Hij heeft
schrijven geleerd, zoveel is wel duidelijk. Er zijn een
aantal ondertekeningen van akten bekend waarin hij niet
verder komt dan het zetten van de initialen GI of GJ. 12
Dat is wel meer dan het kruisje dat de ongeletterde
pleegt te zetten maar een handtekening is het evenmin.
Gijsbert en zijn gezin zijn ingebed in het maatschappelijk
leven van Opheusden. Men gaat naar de kerk, houdt
zich aan alle rituelen die er mee samenhangen, trouwt
er, laat er de kinderen dopen, enz. Gijsbert en Anneke
worden lidmaat van de kerk op 1 oktober 1801, in Kes-
Ca. 1930: kerk van Kesteren met links de pastorie.
teren. 13 Het huwelijk Jager - Den Hartog duurde 13 jaar
en wordt gezegend met vijf kinderen. Dat is maar weinig
als men bedenkt dat aan de verwekking van de eerste
ruim voor het huwelijk werd gewerkt. De eerste drie
overlijden jong of in hun tienerjaren.
De aangestipte ‘vroegtijdige bijslaap’ of ‘ontijdige bijslaap’
wordt in deze streek als een ernstige zonde opgevat.
Het kwam echter zo veel voor dat de kerkenraad het
er druk mee moeten hebben gehad. In deze familie Jager
kan men haast wel spreken van bijslaap-traditie
zoals verderop steeds zal blijken.
In 1797 kopen Gijsbert en Anneke de boerderij de Park
van de erfgenamen van generaal-majoor James Gordon
14 en zijn douairière Johanna Maria Heijdenrijk, een
aantal percelen boomgaard en een weiland in Kesteren.
Er worden verschillende hypotheken gevestigd. Nieuwe
percelen worden weer verkocht en leningen aangegaan.
Er ontstaat de indruk dat het bedrijf niet zo lekker loopt
of dat men bezig is percelen efficiënt bij elkaar te voegen.
In 1801 verhuist het gezin naar de Park, waarschijnlijk
omdat pas nu de laatste pachter aan het einde
van een lopend contract komt.
In deze boerderij worden de twee jongste kinderen Klaas
en Dirk geboren. Klaas is vernoemd naar de grootvader
van vaders kant Klaas Jager (VIb) 15 en Dirk naar de
andere grootvader Dirk den Hartog 16 , eigenaar van de
bouwhof de Ham.
Gijsbert overlijdt plotseling in 1809, volgens de auteur 47
jaar oud, volgens zijn doodakte 45 jaar. 17 Hij wordt begraven
in Opheusden en laat zijn vrouw met twee jonge
kinderen achter. De januaridagen zijn stervenskoud. De
vochtige klei is decimeters diep keihard bevroren en het
graf moet met houwelen uitgehakt worden. Eindelijk kan
op vrijdag 27 januari 1809 zijn kist worden neergelaten.
Drie dagen later loopt het dorp onder en kan het graf
lange tijd niet bezocht worden. Naar verwachting worden
de verse graven met ballast verzwaard om opdrijven van
kisten te vermijden.
De kinderen krijgen twee voogden uit de familie toegewezen
18 , de ooms Hendrik Jager (VIIb) 19 en Jan den
Hartog. 20 Anneke den Hartog wordt op veel te jonge
leeftijd weduwe en hertrouwt dan ook in 1810 met Cornelis
Verwoert. In 1829 wonen zij in Opheusden; de
kinderen zijn de deur uit. Ze houden er nog een dienstmeid
op na, Jacoba van den Berg 21 , waaruit af te leiden
valt dat men op stand woont. Uit dit huwelijk zijn geen
1832. Bouwhof de Park op de kadastrale kaart, op de grens
met Opheusden.