Opheusden, v1 - Hendrica Maria Heijungs en haar vader Henrich ...

Jager in de Betuwe 5-10
Marinus Jager
Marinus Jager (VIIIa,4 = IXb), vierde zoon van Klaas
Jager en Elisabeth Hermina van Dodeweerd, is in Lakemond
geboren op 3 maart 1835. 43 Zijn naam valt niet te
herleiden uit welke naamtraditie dan ook. Lakemond is
een agrarische buurtschap ten oosten van Opheusden
en behoort dan tot de gemeente Heteren. De dichtstbijzijnde
voorzieningen zijn te vinden in Randwijk, Hemmen
en Opheusden.
Marinus heeft alleen als baby in Lakemond gewoond. In
1838 woont het gezin in Opheusden. Daar heeft hij verder
zijn jeugd doorgebracht. Over die jeugd is helemaal
niets bekend. Kleinkinderen hebben hem nooit ontmoet
en verhalen zijn niet overgeleverd.
Boerenknecht of dienstknecht Marinus wordt ingeloot
voor de Nationale Militie. Hij is van de lichting 1854, zijn
lot valt op nr. 16. Hij weet geen remplacant of nummerwisselaar
te vinden, of misschien zoekt hij die niet, en
wordt ingelijfd bij het 8 ste regiment infanterie. Zijn werkelijk
diensttijd zit er in 1856 op in afwachting van zijn
grootverlof dat gedurende het jaar 1859 wordt verleend.
44
Op 4 april 1859 doet hij zijn geloofsbelijdenis, aldus de
inschrijving van de ouderlingen Gerrit den Hartog, Arien
Diederik Sipman en Anthonie Pendraat. Ook zijn broer
Arend wordt nu lidmaat. 45 Literatuur van rechtzinnige
signatuur schaart de jaren 1856-1862 onder een tijd van
geestelijke ontwaking dank zij het evangelisatiewerk van
rechtzinnige predikanten, vrome oefenaars en evangelisten
46 maar of dat voor Marinus geldt is niet bekend.
De indruk bestaat dat Marinus in Opheusden geen vast
boerenwerk kan vinden en al vroeg zijn emplooi zoekt
buiten het dorp. In 1857 (datum onbekend) wordt hij
ingeschreven in het bevolkingsregister van Opheusden
als terugkerend in het ouderlijk huis in Opheusden. Hij
komt uit Overasselt, een dorp aan de Maas ten zuiden
van Nijmegen. 47
Er is niets bekend over de ontmoeting met zijn eerste
liefde: Johanna Wevers. Maar ja, hoe gaan die dingen in
een dorp. Je kent elkaar van het schoolplein, van de
kerkgang, van de toevallige ontmoeting bij de bakker.
Opheusden met zijn handvol straten biedt natuurlijk
talloze mogelijkheden elkaar zomaar te ontmoeten. Een
geüniformeerde soldaat op verlof is bovendien een opvallende
verschijning in een dorp en zijn stoere voorkomen
kan het vrouwenhart sneller doen slaan. Eén te
lange blik en de vlam slaat over! Mogelijkheden te over
om contact te leggen.
De ongeletterde Johanna Wevers, anderhalf jaar ouder
dan Marinus, is geboren in Opheusden op 29 juni 1833.
Handtekening van Marinus Jager uit 1859. BS Kesteren
1859.
Haar vader is de timmerman Johannis Wevers, haar
moeder heet Jacomina van der Linden.
Marinus en Johanna gaan in ondertrouw op zaterdag 1
oktober 1859 48 , de wettelijk verplichte afkondigingen
volgen meteen daarna en worden “voor de deur van het
huis der gemeente gedaan”. 49
Opheusden en Kesteren zijn vóór 1818 nog afzonderlijke
gemeenten met een eigen bestuur. In 1818 worden deze
dorpen en de buurtschappen Leede en Oudenwaard
samengevoegd tot de nieuwe gemeente Kesteren. Het
gemeentebestuur wordt geconcentreerd in Kesteren. De
praktijk is eenvoudig, daar de taken van het bestuur nog
gering zijn. Het aantal functionarissen is navenant: een
burgemeester, mogelijk een secretaris of een commies
en een veldwachter.
Het gemeentebestuur vindt onderdak in het huis van de
familie Van Doorn. Willem Pieter van der Zande 50 is hier
burgemeester van 1830 tot 1880. Het gemeentelijk kantoor
kan heel goed tijdelijk bij zijn schoonfamilie ondergebracht
zijn geweest. Meer dan twee kamers zal men
niet nodig hebben gehad. Eén kamer om kantoor te
houden en één kamer die eenvoudig omgetoverd kan
worden voor vergaderingen en officiele plechtigheden. 51
In het midden van de 19 de eeuw bestaat de dorpsbebouwing
van Kesteren nog uit verspreide boerderijen met
als globaal middelpunt het kerkgebouw. Om praktische
reden moet het ‘gemeentehuis’ dus enigzins centraal
gelegen zijn geweest. 52
Een vertelling
Van der Zande roept om
Burgemeester Willem van der Zande fungeert even als
dorpsomroeper. Na de kerkdienst van zondag 2 oktober
rept hij zich uit de kerk met een snelheid en waardigheid
die past bij het moment en zijn functie. Hij gaat rechtstreeks
naar het gebouw dat is ingericht als gemeentehuis
en zoekt zijn ambtsketen. Even later, het is dan
omstreeks 11 uur zo verhaalt de akte, opent hij de voordeur
en maakt zich klaar om een afkondiging te doen.
Veldwachter Klaas Ramkema staat hem bij, verdekt
opgesteld in de hal, helemaal paraat om in te grijpen
mocht dat nodig zijn.
Van der Zande schudt alle spanningen van zich af. Hij
schraapt zijn keel en begint aan de instructie betreffende
afkondigingen om deze “met luider stemme en verstaanbaar
gedaan, onverwijld aan de deur van het huis der
gemeente te doen aanplakken”. Enkele passanten stoppen
en luisteren. De meesten lopen door, nog helemaal
verdiept in de boodschap die de dominee heeft meegegeven
Het is tenslotte zondag.
Na dit wettelijke verplichte nummer kijkt hij nog even op
alsof hij verwacht dat er vragen zijn. Een enkeling tikt
aan zijn pet als afscheidsgroet. Dan opent hij het kastje
voor gemeentelijke mededelingen naast de voordeur en
prikt een kopie van de afkondiging vast. Kastje dicht. Hij
gaat naar binnen en bergt de afkondiging en de ambtsketen
op in de versterkte kast. Het ritueel herhaalt zich
op zondag 9 oktober. Hij is benieuwd of Klaas Jager in
Opheusden woord houdt.
Zo zou het gebeurd kunnen zijn!