sep 1983 - en Heemkundige Kring van Kinrooi

*
* UIT HEDEN EN VERLEDEN VAN KINROOI
- Waarom trokken oude Limburgers naar Waasland ?
- Een gedicht over een befaamd Kessenichenaar
- Van de oudste Geistinger dichter...
- De dorpskom van Kinrooi in 1847
- Die goeie (?) ouwe tijd... (1913..1922) - vervolg
- 't Leve Heerke en 't Leve Vrouwke
- Uit het Bisschoppelijk archief te Luik.. - vervolg
- Biografie van meester Renier Tijskens
- Een Molenbeerselse dorpsfiguur: JOEP – vervolg
-
* WAAT MAAG DET IN GODSHIERENAAM BETEIKENE ?
- Gesjappeerd.... of neetINHOUD VAN D I T NUMMER

Uit heden en verleden van Kinrooi
WAAROM TROKKEN OUDE LIMBURGERS NAAR WAASLAND ?
We stonden op een hete reisdag in het koele gemeente- of stadhuis van Sint-Niklaas
met een bevoegde gids. En hij liet ons zitten in de raadzaal, waar keurig op een
rij de gemeenteraadsleden hun plaatje hadden. Daar was ook ene "Opgenhaffen" bij.
Wie zoekt nu zo'n Ittervoortse oer-Limburgse naam daar in het Waasland ("gen" is
namelijk uitsluitend in Limburg de vorm voor het A.B.N.: "de(n)"..
Maar wij herinnerden ons toch iets daarover gelezen te hebben. En hier is het dan:
een artikeltje in "De Standaard" van 9 december 1975.
We dragen het op aan ons Waaslands lid Werner Smet. En blijven ons óók de vraag
stellen: "waaróm"?
Het artikel is misschien ook nog nuttig voor "stambomers"...
De meeste Limburgers zullen het niet
weten, maar Leo Tindemans heeft bloed uit
hun "Land zonder Grenzen" in zijn aderen.
Betovergrootvader Cornelis Tindemans is
afkomstig uit Nederweert. In de laatste
jaren van de 18de eeuw vestigde hij zich in
het Land van Waas te Kruibeke, als
schaapherder. In 1791 trouwde hij een
meisje uit de streek, Maria Catharina van
Esbeke. Opa Tindemans was slechts één
van de vele Limburgers die zich in die tijd
vestigde in het Waasland.
Advokaat Willem Melis uit Sint-Niklaas
meldt ons deze eigenaardige bevinding,
op papier gezet door de heemkundige-
familiedeskundigen J. De Wael en M.
Dewulf. Zij onderzochten deze geschiedenis
samen met R. Van Gerven, en over
hun ontdekkingen schreef Dewulf een stuk
in de "Annalen van de Oudheidkundige
kring van het Land van Waas".
HERDERS
Deze onderzoekers stelden vast dat minstens
een dertigtal geslachten uit het
Waasland een Limburgse stamvader hebben,
die zich omstreeks de eeuwwisseling
van 18de en 19de eeuw vestigden als
schaapherders in het Land van Waas.
D.S.
De meeste van deze Limburgers kwamen
uit Weert en Nederweert. Anderen kwa-
men uit Heel, Heythuyzen, Roggel, Hun-
sel, Grathem: allemaal dorpen in het
huidige Nederlands-Limburg. Er kwam
er echter ook een uit Lommei en een
uit Kuringen.
Zeker uit Limburg afkomstig zijn Waas-
lande rs met namen zoals: Alofs, Ber-
ken, Bloemen, Cl ei ren, Faems, 's Hee-
ren, Hoens, Koppen, Knapen, Lambers,
Leten, Van Lierop, Matthijnssens,
Niessen, Opgenhaffen, Puynen, Saele-
mans, Schaepherder, Sonnemans, Truyens
Stevens, Stultjens, Sybers, Thyssen,
Soers, Thyssen-Feyen, Thyssen-Van
Vlierberghe, Tilman, Verheggen, Ver-
koelen, Vogels, Vossen en Vleeshouwer.
En er zijn er waarschijnlijk nog meer.
WINKELIERS
De Limburgse immigranten vestigden zich
waarschijnlijk als herders op een of andere
hofstede in het Land van Waas (en ook te
Lebbeke) en niet weinigen trouwden met de
dochter uit het gezin waarin zij
terechtkwamen. Vele nakomelingen bleven
herders., tot dat beroep verdween. Maar er
waren ook uitzonderingen: de leden van de

Familie Faems te Sint-Niklaas waren reeds
vanaf de tweede generatie schaapher-
ders .
Een aantal families zijn tot nu toe in
de volksmond "herder" blijven heten,
zoals onder andere de familie van ge-
meentesekretaris Vleeschouwers te Kal -
lo.
WAAROM ?
Waarom deze herders uit hun dorpen
wegtrokken naar het Land van Waas, is
nog niet duidelijk. Wie nam het initiatief?
Wie was hun kontaktman?
In een geschiedenis van het Land van
Weert (door Mertens en Henkens) uit 1956
staan wel gegevens over het eko- nomisch
verval in de streek na de 80-
jarige oorlog, maar geen woord over de
uitwijkende schaapherders op het einde van
de 18de eeuw.
Een veronderstelling is dat er verband zou
bestaan met een bebossing van Noord-
Limburg in die periode, waardoor de
oppervlakte beschikbaar voor weidegronden
ineens gevoelig kleiner werd. Maar die
bebossing vond pas goed plaats in de 19de
eeuw, dus na het vertrek van de herders...
In afwachting dat iemand die vraag oplost,
kunnen mensen die meer gegevens
willen over hun Limburgse afstamming in
het Waasland, zich wenden tot de
sekretaris van de Vlaamse Vereniging
voor Familiekunde, J. De Wael, Zwaluwenlaan
14 te 2700 Sint-Niklaas.
EEN GEDICHT OVER EEN BEFAAMD KESSENICHENAAR
Met de jaren wordt THEO BROUNS, geboren te Kessenich 20 november 1911, gefusil-
leerd te Hasselt in wilde naoorlogse tijden op 28 maart 1946, in boek en blad ver-
noemd. Er is schaamte gekomen om het vreselijke lot dat hem -en vele anderen- toen
te beurt viel. En het allerminste wat men er nu van zegt is, in navolging van een
Prof. Derinne en anderen, dat hij "het doodvonnis niet verdiende, dat hem het le -
ven kostte. Tot het leven kunnen wij hem helaas niet wekken, maar wel willen wij
van zijn graf de zware steen wentelen van haat en verguizing. Zijn Vlaamse volk,
dat hij met zoveel liefde gediend heeft, zal mild en rechtvaardig zijn tegenover
hem".
Nog niet lang geleden heeft P. Henkens in zijn "De geschiedenis van Kessenich"
(1979) meerdere bladzijden aan hem gewijd, ook aan zijn jeugdjaren te Kessenich,
zijn dorp.
Wij publiceerden al een gedicht "voor" Theodoor Sevens. Hier is er aan "over" Theo
Brouns, van de hand van Marcel Beerten, een bekend Limburgs dichter. Die het echt
meemaakte...
We ontleden deze indrukwekkende regels aan zijn verzamelbundel "Van zelfkant tot
overkant" (Poëtisch Erfdeel der Nederlanden, nr. 56, uitg. Heideland, Hasselt,
1967, blz. 68-71).
D.S.

BALLADE BIJ EEN FUSILLADE
voor dr. jur. Theo Brouns, + 28.3.1946
Wij hadden 't aan de rechterwand beluisterd,
hoe hij onttakeld lag in golven haat,
en 't langs verwarmingsbuizen voortgefluisterd,
wijl pijnen kerfden in 't versteend gelaat.
'k Zag de avond dreigend uit de hoeken sluipen
en op de wanden springen onzer cel,
bewakers grijnzend door het loergat gluipen
en schimmig licht ontsteken in de hel,
waar een van ons 1 t officie las der doden...
(Wist hij dat de eigen schietschijf werd gebouwd,
of bad hij tot zijn God om de aardse goden
tot inkeer te bewegen, vóór berouw
hen langzaam worgen zou in later jaren?)
Een jongen vloekte bitter binnensmonds,
wijl ik doorheen de ruit naar buiten staarde,
waar 't lied der merels rouwig was verstomd.
Mijn hart sloeg wild, toen mij een bewaker haalde
voor 't kort bezoek aan de afgeschreven vriend.
Ik slofte naar de cel der duizend kwalen,
een oude frontsoldaat, in ijs en wind
gehard, en toch te zwak om mee te laden
aan deze onmenselijke lading schroot...
Hij wachtte op ons, wat bleek, maar vastberaden,
en links van hem stond ongezien de dood,
de mond geopend en het oog geloken,
de hand in kramp op het doorschoten hart.
De vriend gaf ons een sigaret te roken
en stond meewarig voor de stomme smart
die in onze aangezichten was gesneden.
Ik leek uit rots gehouwen, toen hij vroeg
verbeten aan ons ideaal te smeden,-
toen hij zijn vaderzorg ons overdroeg.
Een man, wiens vrouw hij ginder zou ontmoeten,
gaf hem tot boodschap mee: mijn tijd loopt af.
Toen liet ook ik mijn dode vader groeten
en alle kameraden zonder graf.
Er was zoveel dat nog gezegd moest worden
en dat voorgoed onuitgesproken bleef,
als wij ontroerd ons voor het afscheid gordden
en hij voor elk zijn laatste groeten schreef.
Ik' zie nog hoe hij opstond, zich vermande,
profetisch peilend naar een ieders ziel,
ons kuste, zegenend met witte handen,-
hoe plots de dood gestorven nederviel.
Ik weet niet hoe 'k de cel heb weergevonden,
mijn vrienden.- Zwarter nog dan cel en nacht
vlekten mijn ogen, die de dood doorstonden,
sinister lachend bij deez laatste wacht.

'k Zag veel soldaten sneuvlen aan de fronten,
nog starend naar verblekend noorderlicht
of leven zuigend uit de modderklonten.
Maar geen van hen kreeg 't eigen doodsbericht
vooraf als deze vriend,.levend geketend
aan broeder Dood, toen hem de Prins gena
geweigerd had, en die in 't smartlijk weten
slechts heul vond bij de man van Golgotha.
Ik heb zijn vredesboodschap doorgegeven,
al was mijn mond met bitterheid gespoeld.
Want hij had al zijn vijanden vergeven
en met zijn liefde heel hun haat gekoeld.
Toen hield de jonge kerel op met vloeken.
Een man zei traag het onzevader voor
en zij die liepen naar een God te zoeken,
stamelden mee in 't schuchter zoemend koor,
om 't stompje kaars der hoop te helpen schutten,
dat alsmaar vlugger af te lopen stond...
Eer elk geradbraakt tobber in kon dutten
met roetsmaak in de plooien van zijn mond,
hoorde ik hoe suizelwind de struiken aaide
waarmee de wandelpaden staan omzoomd.
Was dat de haan die goedemorgen kraaide?..
Was ik bij Kajafas?... Had ik gedroomd?...
Een schuwe dageraad kroop langs de wanden;
de nacht trok in een donkre hoek terug.
Ik voelde onrust in mijn ogen branden,
zag strepen klaarte groeien in de lucht
en bette 't koortsig hoofd aan klamme muren.
-Die hadden heel deez nacht-van-rouw geweend.-
Nog was het stil... Hoelang zal nu nog duren
't geknaag der ratten aan ontzield gebeent?...
Wij hoorden links en rechts de dag beginnen
met zijn vervroegd maar alledaags gedruis,
verwachting zijig om de zielen spinnend.-
Een wachtwoord liep langs de verwarmingsbuis...
Plots gilt een schrille rinkelbel, brutaler
dan ooit, en stampen laarzen door de stilt.
't Gelaat van Doden-Hein werd smaller, valer...
Het was alsof ik levend werd gevild
toen ik de rouwstoet zonder klokken hoorde.
Het stompje kaars der hoop was opgebrand.
Een deur viel dicht... Toen zwol in volle akkoorden
het oude Prinsenlied van wand tot wand.
Want God is veilig schild en sterk betrouwen
van hem die opgaat naar zijn Golgotha.
Heer, sta hem bij, en laat het nooit berouwen
de Prins, die weiger tijd vindt voor gena.
Ik heb het "in memoriam" gesproken,
de woorden brokklend uit mijn lemen mond,
vol van de vriendschap, wonderlijke sproke,
die openbloeide in 't jeugdig eedverbond.

Wij hebben voor zijn zielerust gebeden,
ook niet-gelovenden in 't ander zijn,
in eenklank met de man die uitgestreden
zijn schreden richt naar 't exekutieplein.
Een uur verstreek, waarin de stilte beefde,
waarin de e-snaar van mijn vreugden brak.
Ik heb een onbeheerst gedicht geschreven...
Als enkle mussen tjilpen op het dak,
pas dan is de alledaagse dag begonnen.
De merels fluiten in de pruimeboom
en wij zijn, door het noodlot overwonnen,
door de uren heengekropen, zwijgend, loom,
alsof de dodenwake weken duurde.
Pas tijdens 't luchten sprak ik 't eerste woord:
een vloek, toen een bewaker naar mij gluurde.
Wij sleurden loden last als ossen voort
en strompelden de kronkel langs der paden.
-De tabak smaakte wrang naar hooi of thee.-
Een vloek barstte op mijn lippen... Kameraden,
die haat ontladen wilden, vloekten mee.
Dan brak een trotse zon de wolken open,
lei over 't dof gelaat een gouden gloed
en elk van ons begon opnieuw te hopen,
nu lente bruiste door ons jong gemoed...
Doorheen de jaren hebben wij geluisterd
naar het wegebben van de golven haat;
tot nu de zomerwind ons heeft gefluisterd:
rijk wordt de oogst van Vlaandrens offerzaad.
REPRESSIE ZONDER MAAT OF EINDE?
10.7.1949
Terugblik op de collaboratie, repressie en amnestiestrijd
door Prof. Raymond Derine (uitgave: Davidsfonds Leuven), bladzijde 148 :
"Ik aarzel ook niet de terechtstelling van Mr. Theo Brouns, VNV-gouwleider
voor Limburg, op 28 maart 1946 aan te klagen. Hij werd gefusiljeerd op bevel
van de socialistische minister Rolin, die na de val van de regering de lopen-
de zaken afhandelde...
Uit zijn dagboek treedt hij naar voor als een edel christelijk Vlaming die de
tegenterreur in Limburg heeft bestreden en ook de verplichte tewerkstelling
in Duitsland heeft tegengewerkt. De SS wilde hem zelfs laten vermoorden.
Vooraanstaande personaliteiten als staatsminister Fr. Van Cauwelaert, A. De
Schryver (toen C.V.P.-voorzitter) en C. Huysmans, Mgr. Kerkhofs (bisschop
van Luik), de gouverneur van Limburg, H. Verwilghen, Mgr. Broeckx (senator)
steunden zijn genadeverzoek. Ook Gerard Walschap draafde een week lang rond
om hem te redden. Alles zonder resultaat."

VAN DE OUDSTE GEISTINGER DICHTER.,,
.. Martinus Hubertus Rutten vonden we in de derde bundel van de "Letteroefeningen va n het
Taalminnend Genootschap, opgericht onder de leerlingen van het Klein-Se- minarie te
Sint-Truiden "Utile Dulci", uitgegeven aldaar in 1893, op bladzijde 56-57 het volgende
gedichtje dat hij blijkbaar had geschreven in 1869. Wij wensen de oorspronkelijke spelling te
bewaren.. Het gedichtje herinnert wel aan "Hoezerbrug" en de Witbeek (die toen nog., wit
was..) en die hij in zijn jeugd dagelijks zag... Het is alweer méér dan een eeuw geleden !
HET VISCHJE
't Vischje spelend in het water, Bij het
murmlen van den vliet, Of het
bruischend golfgeklater, Weet nog van
gevaren niet.
't Groet elkander als zijn broeder, 't Is
met allen even vrij, Want het kent noch
maag noch moeder, 't Leeft zoo
onbezorgd en blij !
Doch in 't spelen en in 't dartlen,
Loert het steeds op zijnen buit,
Zie, in 't midden van zijn spartlen,
Schiet het op een wormpjen uit.
't Zwemt dus spelend en al kwispelend,
Tot den groenbewassen kant, Waar het
zuiderwindje lispelend, Plooit den top der
waterplant.
Maar hier schuilt een booze jongen, Die
verstoken in het riet, Met een hebzucht
slecht bedwongen, 't Vroolijk vischje lang
bespiedt.
Om het diertje te bedriegen, Dat
gevaar noch angel ducht, Laat hij op
de golfjes wiegen, 1 t Wormpje, waar
het zo naar zucht.
Dra dan spert het ook zijn kaakje,
Want zijn etenslust ontvlamt, Maar het
voelt een ijzren haakje, Dat helaas! zijn
keel omklamt.
En nu zag 't uit 't nat zich rijten, Ploffen op
den harden grond, Waar 't tot straf van 't
roekloos bijten, Dra het eind zijns levens
vond.
Jongelingen, die als blinden, U wilt
werpen in 't vermaak, Vreest er uw
verderf te vinden... In 't lokaas toch
schuilt een haak.
M.
RUTTEN

DE DORPSKOM VAN KINROOI IN 1847
De veranderingswerken van de laatste tijd aan het Dorpsplein te Kinrooi geven het dorp
weer een nieuw uitzicht. De samenkomst van drie rijkswegen op het plein en de
verkeersdrukte die zulks meebrengt, noodzaakte deze aanpassingswerken.
In deze bijdrage kijken we echter niet naar het heden, maar wel naar het verlede n. We stellen
ons de vraag: "Hoe zag de dorpskom van Kinrooi er uit in 1847 ?"
Als grote buurtwegen had Kinrooi reeds
van onheuglijke tijden de weg naar Op-
hoven en de Maas, die eertijds een druk
ke waterweg was op Luik, de weg naar
Tongerlo alsmede de baan naar
Roermond, Bree en Antwerpen. (1)

BUURTWEGEN EN VOETWEGEN (2)
Weg nr. 1: buurtweg van Kessenich
naar Bree: Breeërweg (nu
Breeërsteenweg). De lengte
bedroeg 8.463 meter.
Van de huidige Breeërsteenweg
werd het vak Kinrooi-
Bree aangelegd in 1872 en
het vak Kinrooi-Kessenich
in 1901.
84: buurtweg van het huis
Weg nr.
"Gielissen" naar het huis
"Kwiek": Heinenstraatje.
Lengte: 155 meter.
87: Buurtweg van Kinrooi naar
Weg de wijk Hagendoren: Processieweg.
Lengte:832 m.
95: buurtweg van Kinrooi naar
nr.
Tongerlo: Simpelstraat.
Lengte: 1.836 meter.
113: buurtweg van Kinrooi naar
Weg de wijk Manestraat: Goortweg.
Lengte: 735 meter.
135: voetweg van het huis "Hansen"
naar Kinrooi: Kerknr.
weg. Lengte: 101 meter.
Weg 136: voetweg van de wijk Hagendoren
naar
Kinrooi: Hanr.
gendorenkerkweg.
Lengte:
224 meter.
EIGENAARS
Weg
Hierna volgen de eigenaars van de gebouwen.
Het beroep dat die eigenaars
nr. hadden wordt eveneens vermeld. Het
nummer
tussen haakjes betreft het perceelnummer
van het kadaster. Raadpleeg
Weg de schets bij deze bijdrage.
55 - huis: weduwe Renier Thyskens,
landbouwer (D 515)
nr. 57 - huis: Jean Geurts, landbouwer
(D 507)
60 - gebouw: Jean Peerlings, ijzerkoopman
(D 504)
62 - huis: idem (D 498)
66 - huis: Chétien Symkens, landbouwer
(D 496)
73 - huis: Godfried Joosten, landbouwer
(D 490)
74 - huis: idem (D 492)
75 - huis: Nicolas Qwikx, herbergier
(D 489)
81 - huis: Jean Symkens. 1
(C 119)
82 - gebouw: idem (D 480) andbouwer
89 - bakkerij: Jean Symkens, landbouwer
(C 119)
92 - huis: Mathieu Coolen, landbouwer
(C 126)
94 - huis: Jean Theybers, landbouwer
(C 126)
115 - huis: Jacques Peeters, timmerman
(D 442)
118 - huis: Guillaume Vrancken, wever
(D 446)
128 - huis: Pièrre Sevens, landbouwer
(D 470)
134 - huis: kerkfabriek (D 462)
135 - huis: kerkfabriek (D 463)
137 - kerk: kerkfabriek (D 459)
138 - pastorij: kerkfabriek (D 461)
141 - huis: Chrétien Symkens, landbouwer
(D 458)
143 - huis: Corneille Gal dermans, Tongerlo
(D 454)
150 - huis: Nicolas Gielissen, landbouwer
(D 512)
BRONNEN
WERNER SMET
(1) H. Janssen-Aerts: "Aantekeningen
over het verleden van Kinrooi",
Maaseik, 1953.
(2) Atlassen der Buurtwegen.

DIE GOEIE (?) OUWE TIJD... (1913... 1922)
Onder deze titel werd in het vorige nummer gestart met een reeks korte beschrijvingen
van vroegere jongensspelen. Na de "Priktol" en de "Draaitol" komen in dit nummer de
"Flitsboog" en het "Piepke verbergen" aan de beurt. We wachten intussen nog altijd op
iemand die de oude meisjesspelen beschrijft...
PIJL EN BOOG ("DE FLITSBOOG")
Mijn eerste pogingen om met de "flitsboog"
te spelen, staan me nog levendig
voor de geest. Ik moet zeven jaar zijn
geweest, want mijn herinneringen vallen
samen met het beeld van de eerste
pinhelmen (Duitse soldaten) die -1914- in
ons dorp gelegerd waren.
Voor een boog had je een stok "vers" hout
nodig van zowat 60 a 70 cm. lengte. De
schors werd eraf gehaald en aan de
uiteinden werd, op ongeveer 3 cm., een
keep ingesneden om te beletten dat de
koord kon wegglippen. Die koord, niet te
dik, maar toch sterk, knoopte je vast aan
tiet ene uiteinde, je gaf de stok de
gewenste vorm, dit wil zeggen: je spande
hem stevig in een boog en je bond dan het
touw snel en met vaste hand aan het andere
eind.
Nu had je nog pijlen nodig. Waar we de
rieten pijlen vandaan haalden, weet ik niet
goed meer. Was het in één of ander
boerderijtje waar een bergplaats tegen
wind en weer was afgeschermd met een
rieten wand ? Of waren het droge p.l anten
die we op de "Zegge" vonden ?
We sneden de pijl af boven een knoop in
het riet, duwden daar een kopnagel in om
de pijl stabieler te maken, kerfden met de
"kniep" aan het andere einde een gleufje
dat in 't touw paste en konden nu ons
primitief wapen gebruiken.
Och kom... "wapen" is veel gezegd ! Je kon
er niemand ernstig kwaad mee
berokkenen, tenzij je een kameraadje in
het gelaat raakte... en daar pasten we wel
voor op.
Wel probeerden we ooit een mus te tref
fen, wat nooit lukken wou. We schoten op
een appel en bij groot toeval s'laagden we
erin zo'n doel te raken. Bij winderig weer
kon ge met de "flits boog" niets beginnen.
De wind sleurde je rietje mee en een
zoektocht er naar was meestal nutteloos.
Soms trachtten we zo hoog mogelijk te
schieten, maar dan gebeurde het vaak dat
je pijl ergens op een dak belandde of in de
takken van een boom bleef haperen.
En dan was 't weer uitkijken naar een
nieuw riet. Maar vooruitziende vrienden
hadden enige voorraad aangelegd. Voor
een handvol knikkers of een sol-
datenknoop kon je allicht een paar nieuwe
pijlen loskrijgen.
VERSTOPPERTJE SPELEN ("PIEPKE VERBER-
GEN")
Verstoppertje spelen is zonder twijfel over
heel de wereld gekend. De Fransen
noemen het "cache-cache", de Engelsen
"hide-and-seek", de Duitsers "Ver- stecken
spielen".
Hoe de Russen en de Italianen... het ook
mogen noemen, de kleine Rusjes en
Italianen zullen het heel zeker wel kennen
en doen ook !

Een relatief stil dorp is nochtans het meest
geschikte oord om van dat spel te kunnen
genieten. Lang geleden, toen de
stadsmusjes het 's avonds moesten stellen
met een schaarse straatverlichting, konden
ze zich nog verbergen in een portiek, onder
een verlaten stootkarretje, in een
kerkportaal.. Nu zullen de stadsjongens dit
zo aangename spel helemaal vergeten zijn.
En de dorpsjongens...??
Wij beleefden er destijds de grootste
genoegens aan. Met vieren, vijven of nog
meer, kwamen we samen op een of andere
hoeve, gingen in een kring staan en er werd
afgeteld "wie der aan was", dit wil zeggen:
wie de verborgen jongens moest zoeken.
Het rijmpje dat we bij dit voorbereidend
"ritueel" gebruikten, herinner ik me niet
meer, maar het eindigde op: "dich bes ter
aan!"
Het"slachtoffer" koos een plaats uit, goed
herkenbaar voor alle anderen, bijvoorbeeld
onder een raampje in de muur van de
paardestal of van de schuur.. De plek heette
"de stok". Hij moest de gekruiste armen
tegen het voorhoofd drukken, de ogen
sluiten en met de ellebogen tegen de muur
gaan leunen. Er werd eerst afgesproken hoe
lang hij die houding moest aannemen: tot
80 of tot 100 tellen bijvoorbeeld, zodanig
dat iedereen de tijd kreeg om zich te
verbergen.
Vanzelfsprekend telde "die der aan was"
razendvlug, zodat alle medespelers
verplicht waren als de weerlicht een
schuilplaats te vinden. Je kon ook niet té
ver wegsluipen; de sluwe "zoeker" kon wel
een oogje openen en loerend onder zijn
armen door, je vlucht volgen.
Een uitstekend plekje vond je in de "schop"
(het karhuis), op "den dên" (de dorsvloer),
of achter de halve deur van de koestal, of
achter een hooischelf, of een dikke boom,
of een houtmijt ("krikkeberm")...
Ach... er waren zoveel geschikte plaatsen,
waar je rechtstaande, gehurkt, of liggend
kon "piepke verbergen".
Het was niet raadzaam 't veld in te lopen
of achter een haag te gaan liggen.
Inderdaad, degene die je kwam zoeken
moest natuurlijk zijn plaats verlaten en
zeer omzichtig het terrein verkennen. Als
hij zich te ver verwijderde van zijn "stok",
dan kon je hem te vlug af zijn en met de
platte hand "één-twee-drie" klopjes gaan
aftikken op zijn vertrekplaats., en hij was
verslagen.
Had hij je toch ergens ontdekt, of kwam je
te vroeg uit je schuilhoek, dan was hij je
natuurlijk vóór. Hij riep je naam en "ik heb
je", liep naar zijn "stok" en klopte af !
Wanneer hij alle spelers zó had beetgenomen,
herbegon het "piepke verbergen"
en was de eerste "gesnapte" nu de
"•sigaar".
Dat we er heel veel plezier aan beleefden,
kan ik me nog duidelijk voorstellen.
Ik moet er bij vertellen, dat moeder telkens
vreselijk boos was, als je met een scheur in
je kleren, of met een bloedige schram op
je hand of je wang thuis kwam.
Vader zweeg en monkelde.. Dacht hij
misschien aan zijn eigen jeugdige bra-
vourstukjes..??
(vervolgt) MAARTEN JOZEF
BOON

'T LEVE HEERKE EN 'T LEVE VROUWKE
In hun ouderwets, schilderachtig huisje aan de Leustraat nr. 3 te Ophoven, woonden lang
geleden Lambert Beckers en Anna Van Ratingen, alias '"t Leve Heerke en 't Leve
Vrouwke"..
Het huisje was zoals zijn bewoners : sober
en eenvoudig, opgetrokken deels uit
bakstenen, deels uit leem. De 1
inker-voorkant was blauw-wit gekalkt,
terwijl de rechterzijde bestond uit gewone
bakstenen. Het was duidelijk te zien dat
die kant een andere bewoner had., het was
Gonna, zuster van Lambert.
De vloer in de woonkamer was uit leem.
De binnenmuren waren blauw-wit gekalkt
en aan de onderkant zwart geteerd. Een
berenklauwstoof met koperen knoppen
zorgde voor wermte tijdens de gure
winterdagen. Brandstof voor de kachel
bestond uit "steèkdink". Dat waren
dennennaalden en dennenknoppen, die in
de herfst bijeen gescharreld werden in de
omliggende bosjes. Dit werd dan in zakken
gedaan en met de kruiwagen naar huis
gebracht.

Palend aan de leefkamer was er een
"bedkoets" met donkerrood gordijn voor.
Onder die bedkoets was er een uithol-
ling aangebracht, waarin de aardappe-
len in de winter bewaard werden.
Een paar geiten en enkele kippen moes-
ten borg staan voor de nodige proviand.
Links naast het huisje was een kleine
weide en daarachter een groententuin-
tje. Twee hoge kersenbomen brachten
ook al eens wat zaad in het bakje tij-
dens de kersentijd. Het waren kleine,
sappige, erg zwarte kersen; "spreeuw-
kersen", zegden de mensen.
'T LEVE HEERKE __________________________
Lambert Beckers -oudere mensen
noemden
hem "Het Bekkerke"- was een mager,
tamelijk groot en eenvoudig man. Een
rasechte Ophovenaar, geboren op 6 no-
vember 1854 en gehuwd met Anna Van
Ra-
tingen uit Kinrooi. Het bleef een kin-
derloos huwelijk waardoor het geslacht
Beckers uit Ophoven verdween.
Lambert werkte zo tussendoor op de
boerderij van zijn buurman Guillaume
Dirkx. Wat veel te maken had met de
mode van die tijd; de één was goed
voor de ander. Hij kon al eens beschik-
ken over het paard en tesrens als afbe-
taling van een stukje grond aan de
Beider, dat hij in pacht had van boer
Di rkx.
Men noemde hem een "voorzichtige". Dat
was ook zo. "Leve Heerke" bezat enige
boeken, onder andere van Hendrik Cons-
cience: de Leeuw van Vlaanderen, de
Loteling en zomeer.
Uitlenen dat deed hij niet, wel mocht
de aankomende jeugd bij hem thuis kot-
men lezen. Uit zijn boeken las Lambert
dikwijls voor bij de buren, tijdens de
"uchteravonden".. "De twee wezen" en
"De bedelares van Parijs" kregen daar-
bij de voorkeur.
In de tuin van 't Leve Heerke stond
een wonderbare plant: "het kostelijk
recept". Daar werd thee van gemaakt,
die goed was voor bijna alle kwalen en
heel lekker met veel suiker.
Jezus ! Maria ! Jozef!
Bid voor de ziel van zaliger MIJNHEER
LAMBERT BECKERS
echtgenoot van Mejuffrouw
Anna Vanraüngen
lid van den Bond van het H. Hart en van den
Levenden Rozenkrans geboren te Ophoven,
den 6 November 1854 en aldaar godvruchtig
in den Heer ontslapen den 6 Januari 1936,
gesterkt door de laatste H Sacramenten.
Wie God vreest, moet den dood niet vreezen.
(Eccl. II 13)
Verwerp mij niet van voor uw aanschijn, o
Heer, en neem uwen Geest van mij niet weg...
Heer, Gij zult mij den mond openen en mijne
stem zal Uwen lof verkondigen... een
vernederd en vermorzeld hart zult Gij, mijn
God, niet versmaden.
Dierbare echtgenoote, vaarwel; tot
weerziens hierboven in Gods schoonen hemel.
Genadige Jezus, geef hem de eeuwige rust.
(300 d. afl.)
Aan het spinnewiel heeft Lambert menig
uurtje doorgebracht; dat was zijn specialiteit
en het bracht ook al eens wat op
wanneer men beroep op hem deed.
Leve Heerke overleed te Ophoven op 6
januari 1936. Hij was 82 jaar.
T LEVE VROUWKE
Anna Van Ratingen (alias 't Leve Vrouw-
ke) werd geboren te Kinrooi op 11 februari
1861. Ze was 31 jaar toen ze huwde.
Een klein, flink gebouwd vrouwtje, eenvoudig,
vriendelijk en proper. Zij zorgde
voor het huishouden. Vaak ging zij ook
mee om hout te sprokkelen en "steèkdink"
verzamelen. Wanneer ze dan samen naar
de bosjes trokken zat ze meermaals op de
kruiwagen. Haar man had daar niets op
tegen, die was toch sterk genoeg en het
bleef even ver..

De winterdagen benutte ze meestal door
sokken te breien voor buren of kennissen;
het bracht ook weer een centje bij.
In hun jonge tijd bezaten ze een koe.
"Koeheujen" langs de boorden van de weg,
dat was haar werk tijdens de zomerdagen .
Later, wanneer 't Leve Vrouwke weduwe
was, werd ze af en toe eens uitgenodigd
doo>" buren op het middagmaal. Het was
geweten dat zij verslingerd was op
zuurkool. Ze kon daar zo van eten dat ze
niet meer op. kon van haar stoel. In die tijd
was dat heel normaal; de mensen gingen
toen nog om eens goed te smullen, en
zeker tijdens de kermisdagen !
Leve Vrouwke is altijd in haar huisje
gebleven tot ze stierf op 30 juli 1940. Ze
was 79 jaar.
GONNA, DE ZUSTER VAN LAMBERT
Gonna, de oudere zuster van Lambert,
bewoonde tot 1926 de rechterzijde van
het huisje. Zij is eigenlijk mijn favoriete,
mijn zorgenkind. Met haar heb ik nog het
meest last gehad om er het één en ander
van te vernemen.
De naam Gonna hoort men nu nog af en toe
noemen, zonder dat de mensen van
tegenwoordig echt goed weten wie ze
eigenlijk was.
Wanneer bijvoorbeeld de klokken luidden
met Witte Donderdag, dan zei men
soms wel eens tegen de kinderen: "De
klokken vertrekken naar Rome en Gonna
gaat mee".
Zeer oude mensen hebben haar nog gekend
en noemden haar: èen dutske of een
sukkelke of een lelijk oud vrouwke ergens
uit het Leu. Ook werd al spottend gezegd:
"Gonna met de zeven chorten".
Gonna Beckers werd geboren te Ophoven
op 14 augustus 1847. Zij is nooit getrouwd
geweest. "Kon er geen krijgen", zegden de
mensen zonder veel medelijden .
Een schoonheid is ze nooit geweest.
Daarvan was ze zelf ook wel bewust want ze
zei: "Ja, ik ben vroeger ook een net meisje
geweest, maar ik ben eens met mijn gezicht
op een kruiwagen gevallen!"
Met de hygiëne nam ze het ook niet erg
nauw., daar had ze nog nooit van gehoord.
Wassen dat was maar alleen goed voor vuile
mensen.
Eigenlijk was Gonna een erg simpel maar
goedhartig vrouwtje. Wel een beetje
mensenschuw.
Aan haar levensonderhoud stelde ze niet
veel eisen. In het huisje bezat ze een paar
kleine kamertjes, een open vuur, bed,
tafeltje, een stoel. Zo bleef het jaar in, jaar
uit, zonder verandering.
Vaak trok ze naar de bossen om hout te
verzamelen voor de open haard. Dat was

haar geliefkoosde en voornaamste bezig-
heid. Weg van de mensen, daar was ze
zich zelf en voelde ze zich gelukkig.
Het hout werd samengebonden. Indien de
'last niet te zwaar was droeg ze die op
haar rug, of wel sleepte ze de vracht
met een koord achter zich aan.
Tijdens het seizoen verkocht ze wat
kersen, stopte sokken voor mensen of
knapte ze hier of daar een klusje op
als het niet te nauwkeurig moest zijn.
Daarmee probeerde ze rond te komen.
Later, toen Gonna oud en versleten was,
is ze kinds geworden. Ze begon voor
zich uit te mompelen. Niemand kon haar
verzorgen. Ze hebben het oude vrouwtje
naar Sint-Truiden gebracht waar ze is
overleden op 27 mei 1926, 79 jaar oud.
Moest Gonna nu nog leven, ik zou haar
een boeketje bloemen brengen, met nog
wat bij... als ze mij tenminste zou
binnenlaten.
Een kort naschrift...
HOE LEVE HEERKE AAN ZIJN NAAM KWAM
Die naam zou hij te "danken" hebben aarf
pastoor Hamoir, pastoor te Ophoven tus-
sen 1912-1932.
In de twintiger jaren werd aan de "Kat-
holieken School" te Ophoven een klaslo-
kaal bijgebouwd, waar later het beruchte
maar sympathieke "Klein begienke" haar
intrek nam om de jeugd van Ophoven on-
derwijs te geven en te dresseren.
Aan het werk waren de oude Klerkx en
zoon Jan (Jeng van Gelei), met als ge-
legenheids-metsel dienaar Lambert Bec-
kers.
Het was op een mooie, warme zomerse
dag en er werd menig druppeltje zweet
gelaten. Wanneer het dan rustpauze was
en tijd om een paar boterhammen te
eten, dacht Lambert: "Ik zal maar een
jas aantrekken, om geen "klets" te
krijgen". Daar waren de mensen toen
erg beducht voor.
Moest obk lukken dat daar pastoor Hamoir
aankwam om de werkzaamheden te
bekijken.
"Zo, Lambert, is het nog niet warm genoeg,
dat gij nog uw jas aantrekt?"
Hiermee was Lambert degelijk op zijn
tenen getrapt. Zijn antwoord was dan:
ook een beetje bitsig en kortaf: "Wat
goed is voor de koude, is ook goed voor
de warmte, Mijnheer Pastoor". "Ja, ja, gij
zijt me een lieve heerke" zei de pastoor.
Van toen is het altijd "Leve Heerke"
gebleven.
En bij een "Leve Heerke" hoort ook 'n
"Leve Vrouwke", zullen de mensen toen
wel gedacht hebben !
JOS SMEETS

UIT HET BISSCHOPPELIJK ARCHIEF TE LUIK... (VERVOLG)
PAROCHIALE GEGEVENS UIT HET TWEEDE KWART VAN DE NEGEN -
TIENDE EEUW MET BETREKKING TOT GEISTINGEN, KESSENICH,
KINROOI, MOLENBEERSEL EN OPHOVEN
In deze derde bijdrage gaan we ondermeer nader in op een ongewoon aspekt van de
godsdienstbeleving in onze parochies in de periode 1789-1802. Ofschoon het chronologisch
gezien niet bij ons thema hoort, leek het interessant genoeg hiervoor een
uitzondering te maken.
Door middel van een vragenlijst, die zich
bevindt onder nummer 24 van het Fonds
de Montpellier, krijgen we voor boven
vernoemde periode een onverwacht
beeld van de gevolgen op godsdientig
gebied van de Franse revolutie: vanaf
1797 wordt er aan alle parochieherders
de eed van trouw aan de republiek ge-
eist.
Omdat de meesten dit wéigerden en de
kerken gesloten werden, was men verplicht
onder te duiken... Het bijwonen
van een H. Mis, die door een on
DE VRAGEN
dergedoken priester werd opgedragen in
een private woning, moet voor alle
deelnemers aan dergelijke vieringen, een
bijzondere emotionele ervaring geweest
zijn.
Door middel van dertien vragen krijgen we
een beeld van elke parochie in deze
periode.
Verder vindt U in dit artikel enkele losse
inlichtingen over de periode 1802-1866,
die zich eveneens onder nummer 24 van
het Fonds de Montpellier bevinden.
1. Wie was de parochieherder ?
2. Deed hij de eed?
3. Heeft er vervolging plaats gevonden?
4. Wie heeft de sacramenten bediend ?
5. Wie was de bijdrager aan het beneficium van de parochie ?
6. Wat waren de inkomsten van de kerkfabriek en van de parochie ?
7. Welke beneficiën zijn er in de kerk gesticht, wie leverde een bijdrage en welke
inkomsten had hiervan de parochieherder ?
8. Hoelang hielden de goddelijke diensten in de parochie op ?
9. Diende de kerk voor private doeleinden? Werden er vergaderingen met notabelen
(= gemeenteraad?) in gehouden? Werden er feesten van de staat (fes- ta rei
publicae) in gevierd ?
10. Werd er meubilair van de kerk in het klein verkocht ?
11. Welke geestelijken vertoefden in de parochie? Deden zij de eed tijdens de
voorbije vervolging ?
12. Bestonden er publieke bidplaatsen op het gebied van de parochie en wat was
hun lot ?
13. Bestonden er religieuze of gewijde "instituten" in de parochie? Wat was hun lot ?

GEISTINGEN
1. De rector of eeuwige vicaris van de
parochie Geystingen, die vanaf onheuglijke
tijd verbonden was met, maar nochtans
geen filiaalkerk was van, Al- deneyck, was
de Eerwaarde Heer Engel- bertus Claessens
vanaf 1792 tot 1795. Bij zijn overlijden
werd hij opgevolgd door de Eerwaarde
Heer Nicolaus Leemans, die in de maand
augustus 1797 wegens vervolging de
parochie verliet en zich verborg te
Maaseik, alwaar hij korte tijd later
godvruchtig in de Heer overleed.
De parochie had geen waarnemend rector
tot 25 mei 1801 toen de vergadering van
het Kapittel van de Kannunnikken te
Maaseik gelukkig opnieuw een rector
benoemde en installeerde voor de parochies
Aldeneyck en Geystingen, namelijk
de Eerwaarde Heer Nicolaus Ramae- kers,
die haar bestuurde tot 1809.
2. Waarvan (gemeend zijn de bovengenoemde
personen) niemand de eed deed.
3. Tijdens de "seviente" (strenge??)
vervolging, verliet hij (gemeend is pastoor
Leemans) de parochie en verborg zich bij
zijn familie te Maaseik, alwaar hij korte tijd
later overleed.
4. In zijn afwezigheid en na zijn dood
werden de sacramenten ine de parochie in
het geheim aan de gelovigen toegediend
door Eerwaarde Heer Paulinus van de orde
der Capucijnen in Maaseik en door
Eerwaarde Heer Schonken, Vicaris in
Ophoven, die deze dikwijls verdeelde in
particuliere woningen.
5. De bijdrage van de parochie Geystingen
komt ten goede/ten laste (per-
tinebat??) aan de Dekaan van het Kapittel
te Maaseik.
6. De kerk van 'Geystingen bezat in die
tijd ongeveer negen en een half boender
grond. De inkomsten van de pastoor waren
7. Er waren geen stichtingen in de kerk
8. Op bevel van het heiligschennend
bestuur werd de kerk gesloten en gedurende
de gehele tijd van de vervolging
waren de goddelijke diensten verplicht op
te houden, maar op zon- en feestdagen
kwamen toch vele gelovigen bij de
gesloten kerk bijeen om de rozenkrans te
bidden.
De meesten gingen over de Maas naar de
parochies van Dieteren en Susteren om er
de H. Mis bij te wonen en andere
sacramenten te ontvangen; weinigen
woonden uit onwetendheid de diensten bij,
die opgedragen werden in de parochie
Maaseik door Heer Fyten, beëdigd priester
en door zijn vicaris Dewez, die eveneens
beëdigd was.
9. Negatief antwoord op de drie onderdelen
van deze vraag.
10. In het zicht van tiet gevaar werd het
meubilair van de kerk door godvruchtige
inwoners van de parochie verborgen en
nadat de vervolging was opgehouden, werd
het aan de kerk teruggegeven; dit werd
gedaan opdat het hebzuchtig, goddeloze
volk niets zou vinden wat verkocht zou
worden.
11. Er verbleven geen andere geestelijken
in de parochie, behalve Eerwaarde Heer
Schonken, vicaris van Op- hoven, die een
tijd lang zich hier verborg, doch de eed niet
deed.
12. Negatief antwoord.
13. Negatief antwoord.
KESSENICH
1. Eerwaarde Heer J.G. Van der Meer
uit Maaseik, bekend om zijn godvruch-
tige leer en sterk ijverend voor de
zielen, was pastoor in Kessenich van-
af anno 1788 tot anno 1825, wanneer
hij vrijwillig ontslag nam en de pa-
rochie verliet en een tijdlang in
Maaseik woonde, alwaar hij volhardend
voor de zielen verder werkte. Dan aan-
vaardde hij, ondanks een hoge ouder-
dom, het pastoorschap in Lanklaer, al-
waar hij werkzaam was, zolang zijn

krachten het toelieten en uiteindelijk
keerde hij met veel verdiensten terug naar
zijn geboortestad, alwaar hij godvruchtig
in de Heer overleed.
Verschillende stichtingen die hij deed in
de kerk van Kessenich en in het voordeel
van de parochie, leggen jaarlijks
getuigenis af, waardoor de gedachten van
de oude parochianen beïnvloed worden,
zodat zijn gedachtenis steeds in gebeden
zal zijn.
2. Negatief antwoord.
3. Er is een heftige vervolging geweest
en wel op zulke wijze dat hij gedwongen
werd te vluchten in "Germa- niam", alwaar
hij verbleef tot de goddeloze storm
bedaard was en de vrede aan de Kerk
gegeven werd.
4. De Eerwaarde Heren Capucijnen van
het Convent te Maaseik, onder hen Eerwaarde
Heer Perpetuus uit Kessenich.
5. De illustere Dame Gravin Anna Jo-
sephina de l'Aigle, geboren de Waes.
6. De jaarlijkse inkomsten van de fabriek
bedroegen ongeveer 250 frank; die van de
parochie ongeveer 600 fr.
7. Dit ken ik helemaal niet.
8. Affirmatief, gedurende de tijd van de
afwezigheid van de pastoor.
9. Op alle onderdelen van deze vraag een
negatief antwoord.
10. Negatief antwoord.
11. Een zekere Heer Fyten, die aanwezig
was nadat hij de eed had afgelegd en die
enige tijd later in een andere parochie als
het ware als vicarus benoemd werd.
12. De kerk van Kinroy, die vóór enkele
jaren, succursaal kerk gemaakt werd.
13. Negatief antwoord.
KINROOI
Kinroy: üacobus Cremers, primus pastor
1842 (eerste parochieherder).
Wat betreft de feiten, die zich afspeelden
in Kinroy vanaf het jaar 1792 tot aan het
concordaat 1803 weet ik helemaal niets.
Indien er iets gebeurd zou zijn in Kinroye
staat het in het register van de parochie
Kessenich; hierover zal Eerwaarde Heer
Pastoor te Kessenich, indien er iets
gebeurd is, kunnen antwoorden.
Ik weet alleen dat Kinroy in die tijd een
tamelijk grote bidplaats bezat, of noem
het liever een eenvoudige kapel .
Dit getuigt, Cremers, pastor.
MOLENBEERSEL
Eigen opmerking (van de pastoor)
De bewoners van Molenbeersel gingen
lang genoeg naar andere, op een grote
afstand gelegen, parochies, toen zij,
geleid door een godvruchtige intentie, in
het jaar des Heren 1772 een kapel
begonnen te bouwen; deze werd op 10
Juli 1804 onder de parochiekerk van
Neeritter tot hulpkerk verklaard en op 3
januari 1837 werd ze onafhankelijk
gemaakt.
Toen uiteindelijk de parochie Molenbeersel
werd opgericht op 1 maart 1838
bestond de succursaal kerk uit een samenvoeging
van vier wijken, die vroeger
tot vier omliggende parochies hadden
gehoord, namelijk: Kessenich, Hun- sel,
Neeritter en Ittervoort.
1. Vanaf 1792 tot 1795 was de rector van
de kapel de Eerwaarde Heer Petrus
Vermaesen, die de Eerwaarde Heer An-
dreas Severeijns, een man van buitengewone
vroomheid, opgenomen had, die
er bleef tot het jaar 1839 wanneer hij met
vele verdiensten godvruchtig in de Heer
overleed. Na zijn dood waren

er vele stichtingen van hem (?). De
bewoners van de ganse parochie betuigden
door tranen dat zijn verdiensten voor
de parochie groot waren.
2. Negatief antwoord.
3. Negatief antwoord.
4. De Eerwaarde Heren Rektoren van de
Kapel.
5. De zeer illustere en eerbiedwaardige
Heer Bisschop van Luik.
6. De inkomsten van de kapel waren ongeveer
20,-fr.
7. Negatief antwoord.
8. Gedurende ongeveer drie jaar hielden
de goddelijke diensten fin de kapel op,
maar bij godvruchtige en getrouwe
gelovigen droeg de Rector van de kapel
Severijns, nu eens in de ene, dan weer in
een andere woning in het geheim de
eredienst op en hij onderhield zijn
uitverkoren gezelschap (letterlijk: hij
weidde zijn uitverkoren kudde) met
godvruchtige aansporingen en sacramenten
.
9. Negatief antwoord op alle onderdelen
van deze vraag.
10. Negatief antwoord.
11. Behalve de Eerwaarde
Heer Rector van de kapel verbleef geen
andere klerikaal in de parochie.
12. Onder het district van de kapel
bezaten we toen een andere kapel, toegewijd
aan de Gelukzalige Maagd Maria',
onder de benaming Onze Lieve Vrouw in
het Zand, in dewelke een beneficium
gesticht was, waarvan ik de inkomsten
werkelijk niet ken. Singulis feriis sextis (op
enkele feestdagen?) werd er een mis
gelezen ter intentie van deze stichting.
Maar het beneficium werd overgebracht
naar de parochiekerk van Neeritter door
de zeer illustere en eerbiedwaardige
Bisschop Zaeffel (Zaepfel?), ongeveer in
1806.
-------------------------------------------------------------------------------------------
13. Negatief antwoord.
OPHOVEN
1. Eerwaarde Heer G. Labaer
2. Negatief antwoord.
3. Ja en zelfs op zulke wijze dat hij
gedwongen was te vluchten.
4. De Eerwaarde Heren van het maasei-
ker Convent.
5. De zeerc il 1 ustere en eerbiedwaardige
Bisschop van Luik.
6. De inkomsten van de Kerkfabriek bedroegen
ongeveer 294,-fr.; de inkomsten
van de parochie bedroegen ongeveer
760,-fr.
7. In de parochiekerk van Ophoven bestonden
tot op heden twee beneficieën,
die aangewend worden in de parochie.
De inkomsten van deze stichtingen bedroegen
circa 400,-fr. en de Rektor
hiervan was de Eerwaarde Heer Vicaris
van deze parochie.
8. Positief antwoord.
9. Negatief antwoord op de drie delen.
10. Negatief antwoord.
11. Er vertoefden geen andere geestelijken
in de parochie.
12. Negatief antwoord.
13. Negatief antwoord.
PERIODE 1802 1864
Voor deze periode worden slechts losse
inlichtingen voor elke parochie in dit
Fonds de Montpellier bewaard.

GEISTINGEN
De parochie Geystingen is sinds onheuglijke
tijden verenigd met Aldeneyck, doch
is er geen filiaalkerk van. De bijdrage komt
alleen ten goede/ten laste (pertinebat?)
van de Dekaan van het Kapittel te Maaseik.
In het jaar 1802, ter gelegenheid van het
concordaat, werd de parochie Geystingen
onder de bevoegdheid van Ophoven
geplaatst.
In het jaar 1812 kwam hier de Eerwaarde
Heer Joannes Peters, die de parochie
bestuurde als desservitor of vicarius, onder
de jurisdictie van de eerwaarde Heer
Pastoor van Ophoven, tot het jaar 1836.
Op 18 augustus 1836 werd de vernoemde
Joannes Peters feestelijk als priester van
Geystingen ingehaald. Hij stierf in de Heer
op 15 oktober 1861. Hij leidde steeds een
godvruchtig leven; tijdens zijn pastoraat
gaf hij de volgende missies aan de
parochie: september 1845 door
redemptoristen en in mei 1851 door
dezelfde paters. Hij zorgde vanaf 1839
voor het bouwen van een nieuwe kerk, die
er nu staat.
KESSENICH
Voor Kessenich wordt in 1802 de stich-
ting van een studiebeurs ter waarde
van 400,-fr. voor de chr. leer door
Vandermeer vermei d.
In 1816 wordt de nieuwe pastorie ge-
bouwd.
In 1846 heeft men een nieuwe Kruisweg
die door de Franciscanen te Weert ge-
maakt werd.
KINROOI
De parochie Kinroy was vroeger een kapel
onder de parochie Kessenich; vanaf 1842
werd het een zelfstandige parochie. Rector J.
Cremers die vanaf 1826 rector van de kapel
was, bouwde een pastorij in 1828.
Benoemd tot parochieherder in 1842
bouwde hij een parochiekerk in gotische stijl.
Tijdens zijn pastoraat waren er twee missies
door de Redemptoristen .
Hij overleed op 3 juni 1864, op een
ouderdom van ongeveer 80 jaar. Kerkhofs,
pastor in Kinroy.
MOLENBEERSEL
Geen gegevens genoteerd.
OPHOVEN
In het jaar 1842 bouwden de godvruch-
tige echtgenoten Lambertus Rutten en
Henrica Schoolmeesters een kapelletje
ter ere van S. Philomena; het werd
door de edelachtbare Heer Dekaan
Scheffers van Maaseik, die nu overle-
den is (piae memoriae) ingezegend. Elk
jaar wordt er een gezongen Mis gecele-
breerd, met grote devotie vanwege mijn
parochianen.
In het jaar 1850 bouwde de godvruchti-
ge man Jacobus Philipkens een kapelle-
tje op een akker, algemeen honsdries
genoemd (aedificavit sacellulam in agro
vul go honsdries).
(vervolgt) HUBERT HEYMANS

BIOGRAFIE VAN MEESTER RENIER TIJSKENS
Renier Tijskens werd te Kinrooi geboren op 14 september 1851 als oudste zoon van Jan
Mathijs en Gertrudis Trui jen. Tussen 1854 en 1858 verhuisde het gezin naar Mo lenbeersel,
waar het op de "Rijvenhof" ging wonen. Renier liep er school en groei de er op.
De boerenstiel, die generaties lang, bijna
erfelijk van vader op zoon was
overgegaan, sprak hem weinig aan. Het
was zijn één jaar jongere broer, En-
gelbert (Rijven Engel), die de ouderlijke
boerderij overnam.
Bij de foto: (juist vóör de eerste
wereldoorlog) Staande van links
naar rechts:
Mathijs, Jacomina, Jaak, Engelbert, Christiaan,
Helena, Arnold Zittend van links naar rechts:
Gertrude, Renier en Wilhelmina, Leonard
In de grensstreek was sinds de onafhankelijkheid
van België een sterk opkomend
beroep: dat van douanier. En
Renier werd "kemies", zoals ze het in
Beersel zeggen.

In 1879 kwamen, mede door het
bestaan-
de kiesstelsel (1), de liberalen aan
de macht. Zij richtten een nieuw mi-
nisterie op: dat van onderwijs, het-
geen eeo verwijdering van de geeste-
lijkheid uit het onderwijs met zich
meebracht. Het ontketende een hevige
schoolstrijd.
De katholieke inwoners van Molenbeer-
sel reageerden op die "ongelukswet" en
openden hun eigen school.
Er moest een leerkracht aangesteld wor-
den. De keuze viel op Renier Tijskens
die, na een geslaagd examen voor de
Centrale Jury te Gent, in dienst trad.
Het schoolgebouw bestaat nog steeds,
met in de voorgevel een latijns op-
schrift met de betekenis: "Laat de
kinderen tot mij komen".
Als enige onderwijzer voor alle "gra-
den", was het voor Renier bijna onmo-
gelijk degelijk te onderwijzen. Daar-
om werd een der oudste leerlingen (te-
gen een kleine vergoeding), belast met
het aanleren van letters en cijfers
aan de allerjongsten.
Toen de liberalen bij de volgende ver-
kiezingen, in 1884, zware klappen kre-
gen, fusioneerden de katholieke en de
gemeenteschool. De "School van Tijs-
kens" werd opgeheven en bij deze van
meester Swennen gevoegd.
De twee leraars kweten zich terdege
van hun taak in de beste verstandhou-
ding. Bij een begrafenis of andere
plechtigheid, ging meester Swennen in
de kerk op het orgel spelen en werd
de grote poort, die de twee klassen
scheidde, geopend zodat meester Tijs-
kens les gaf aan de zes leerjaren. Dit
gebeurde altijd met tucht en bekwaam-
heid.
Ondertussen was. Renier Tijskens op 13
oktober 1884 getrouwd met Wilhelmina
Van Eygen, een dochter van Christiaan
en Jacomina Verdonck uit Stramproy,
aldaar geboren op Kerstdag 1861.
Hun eerste huwelijksjaren brachten ze
door te Molenbeersel op het "Willen-
hof" (thans feestzaal) aan de Rond-
straat.
Rond 1890 verhuisden ze naar de
Smeetsstraat van diezelfde gemeente en
betrokken er hun eigen woning. Nu is
deze bewoond door A. Tijskens-Janssen.
Er waren twaalf kinderen:
1. Jan Mathijs
o 07.12.1885 + 21.09.1949
Onderwijzer te Stokkem
2. Maria Gertrude
o 13.02.1887, stierf toen ze onge-
veer één jaar oud was.
3. Maria Jacomina
o 15.07.1888 + 13.06.1968
4. Christiaan
o 22.02.1890 + 29.07.1964
Onderwijzer te Lommei.
5. Anna Helena
o 04.08.1891 + 14.01.1960
6. Pi eter Jacobus
o 13.09.1892 + 03.05.1961 Landbouwer
te Tungelroy
7. Frans Arnold
o 20.03.1895 + 08.09.1970 Voorzitter
Kristene Ziekenkas Molenbeersel .
8. Engelbert
o 14.01.1897 + 08.02.1978 Regent te
Mechelen.
9. Jan Emiel
o 26.11.1898 - stierf jong.
10. Maria Gertrudis
o 26.11.1900 + 03.11.1980
11. LE0NARD o 22.11.1902
is nog het enig in leven zijnde kind van
meester Tijskens. Hij woont met zijn
vrouw Mathilde Weekers te Pe« pinster,
nabij Verviers, waar hij gedurende 43
jaar onderwijzer was. Begrijpelijk dat hij
nog een en ander over zijn vader wist te
vertellen. Aan zijn geestig geschreven
brieven zou men hem geen halve eeuw
verblijf in Walonië geven.

12. Pieter Joannes Hubert
o september 1905, jong overleden.
Bij geboorte-aangifte van zijn kinderen
noemde men Renier Tijskens "geadopteerd
schoolouder" of "privaat
schoolonderwijzer".
Einde vorige eeuw en in 't begin van deze
eeuw was er van kinder- en ziekengeld
geen sprake. De algemene armoede
waarvan "Nier de meister" getuige was,
deed in hem de idee rijzen een ziekenkas
op te richten. Hij is dus de stichter van
"Hoop op de toekomst" .
Verder was hij ook bestuurder van de
melkerij van Groot-Beersel: héj stelde het
vetgehalte vast van de binnengebrachte
melk, betaalde de boeren naargelang
geleverde kwaliteiten en verkocht de boter
aan boterkopers.
Meester Tijskens was ook kaarsenmaker!
Dit bijberoep vraagt een woordje uitleg.
Bij een lijkdienst gebruikte men vroeger
kaarsen om de kerk te verlichten. Er
bestonden toen twee soorten van
"lichten". Een groot licht -24 kaarsen- voor
mensen die het goed konden betalen, een
klein licht -12 kaarsenvoor minder
gefortuneerden. "De meister" fabriceerde
die kaarsen, waaraan hij dikwijls tot diep
in de nacht mee bezig was.
Dan was hij ook nog een termijn ge-
meenteraadslid en schepen. Later zaten
zijn zonen Jaak en Arnold nog in de
gemeenteraad. Renier was toen op pen-
sioen .
Zijn beroep werd door vele van zijn
nakomelingen gevolgd (zelfs door een
twaalftal van zijn 31 kleinkinderen).
Renier Tijskens overleed te Molenbeer-
sel op 25 april 1928. Zijn vrouw over-
leed er op haar 73e verjaardag, 25
december 1934.
Tenslotte vermelden we nog dat de ge-
gevens voor deze biografie voor een
deel uit het familieboek: "De Kinrooi-
er Tijskens stam" komen. De grootste
brok dokumentatie kwam van de 80-jari-
ge Leonard Tijskens uit Pepinster,
waarvoor dank !
NOOT
GUIDO TIJSKENS
(1) Tot 1.893 hadden alleen de RIJKE en
BEKWAME MANNEN stemrecht; ofwel
bezat men een studiediploma, ofwel
betaalde men van 20 tot 100 frank
aan belasting, (verschillend van
streek tot streek).

EEN MOLENBEERSELSE DORPSFIGUUR : J O E P ! ( VERVOLG)
En wat hier verteld wordt gebeurde in de
tijd dat Molenbeersel-kermis nog in haar
kinderschoenen stond, tenminste wat de
foorkramen betrof. Het hele
kermisgenoegen van de kinderen bestond
uit twee kleine kraampjes, namelijk dat van
MOPPE TRUI van Weert en dat van SJEF
van Maaseik.
Nu gebeurde het dat er in Beersel een
speciaal feest was, juist in de tijd dat de
kersen rijp waren. Moppe Trui was
gekomen, maar die van Maaseik niet. Trui
was Een helemaal zekere persoon, in haar die schik algemeen dat ze nu be- het
monopolie van de verkoop alleen voor zich
had kend die stond dag. als een man met veel geld,
gierig en vrekkig, waarvan men wel
eens zegde dat hij voor een cent een
braam over zijn blote bodem liet trek-
ken, had dat opgemerkt. Hij dacht nu
een goede kans te hebben om zijn over-
tollige kersen kwijt te raken.
Weinige tijd later kwam hij dan ook
opdagen met de kruiwagen, een mand vol
kersen, ettelijke houten paaltjes en
het deksel van een baktrog.
Hij maakte daarmee een kraampje waar
hij de kersen op legde. Een weegschaal
had hij niet, maar wel een blikken
pot, waar, naar hij beweerde, juist
een pond inging.
Een grote zwerm kinderen liep bij
Moppe Trui weg en kwam naar de kersen-
man .
De ene vroeg voor één cent, de andere
voor twee cent kersen.
"Neen, neen", zei de vrekkige kramer,
"daar kan ik niets voor geven, voor
vijf cent krijgt ge zo een volle pot".
Joep die daar ook op ronde was en Mop-
pe Trui zeer goed kende omdat ze beide
van Weert waren, ging als naar gewoon-
te altijd eens naar haar kraampje toe.
Hij kocht daar gewoonlijk wat snoep, die hij
dan aan de kinderen die er rondom
stonden uitdeelde.. Maar nu was aan Trui
haar kraam geen enkel kind te zien. Trui
was danig woedend en ging te keer als
een duivel in een wijwatervat. Zij zou de
kersenman te lijf zijn gegaan als Bert, haar
man, die veel kalmer was, het haar niet
had belet.
Joep, die Trui meer genegen was als de
kersenventer, vroeg aan Trui: "Zal ik die
gierigaard eens weg helpen?"
"Oh!", zei Trui, "als gij dat kunt, dan doet
ge mij een groot plezier! Ik geef u een goei
partij moppen!"
"Wacht maar eens even!", zei Joep, "nu
gaat ge wat beleven!" Hij ging regelrecht
naar Trui haar rivaal. "Hé man, wat kosten
die kersen?" "Een dubbeltje de kilo, vijf
cent voor een pond".
"Dat is niet te veel", zei Joep, "geef me
maar een kilo".
Er werden twee potten kersen in krantepapier
gewikkeld en aan Joep ter hand
gesteld.
Joep gaf een dubbeltje, nam het pak nogal
ruw op zodat het papier brak en de hele
kersen rond het kraampje gestrooid
werden! Onmiddellijk ontstond er een
gewoel, gegrabbel, rukken, stoten,
buitelen., en met al dat tumult werd het
kraampje door de kinderen omver
gestoten!
Joep zijn opzet was goed geslaagd. Al de
kersen waren in een ommezien naar de
zakken der kinderen verhuisd en de
verkoper droop af, vol spijt en ergernis .
Joep ging weer naar Trui, die al gereed
stond met een grote papieren zak vol
moppen!
"Wat zegt ge ervan Trui?", vroeg Joep.

"Prachtig!", zei Trui, "en hier zijn de
moppen."
"Neen neen", zei Joep, "dat wil ik niet."
"Weet ge wat ge dan doet?", zei Trui, "als
ge in Weert komt, dan gaat ge maar naar
de Trompet , ge drinkt een paar grote
Schiedammers op mijn gezondheid en zeg
maar dat ik ze betaal". "Dét sla ik niet af!",
zei Joep,"dèt zal gebeuren!" en
ondertussen liep hij al verder om nog
ergens een "kobus" te-
kunnen drinken.
* * *
* *
Zekere dag kwam Joep van Hunsel over
de grens naar Beersel gestapt. Hij had
in eerstgenoemd dorp een werk afgedaan
gekregen en had de rest van zijn te-
goed aan geld opgetrokken.
Hij was blijgezind en dacht dat hij
daar nu wel een druppeltje op mocht
drinken. In een herberg waar men in
die goede oude tijd benevens bier ook
een goede borrel kon bekomen, was hij
binnengestapt. Een zak, die heel zijn
alaam bevatte, namelijk: metsel trof-
fel, schietlood, scheerhamer, voegij-
zer en een bolletje metselkoord, had
hij langs de deur neergezet en daar-
naast een waterpaslat.
Tek. Chris Geris ('83)
Hij was nauwelijks bediend, of daar kwam
een tweede verbruiker opdagen. Deze
persoon was niemand minder als een
collega van Joep, namelijk... "Stoelmatters
Harieke". Harieke was een manneke uit
de Kempen, te oordelen althans naar zijn
spraak. Hij liep met een bussel biezen op
de rug de huizen af, om stoelmatten op te
vlechten.
Harieke was een raar manneke. Zijn tred
was loom, terwille van die bussel
meerbiezen, die hij schüin met een koord
om de schouders gebonden droeg. Die
bussel stak met de stompen boven zijn
hoofd uit en de toppen raakten bijna de
grond.
Het grootste gedeelte van zijn postuur
was bedekt door een lange jas, waaraan
behoudens een paar koperen soldaten-
knopen, ook nog plaats was voor andere
knopen !
Het stukske broekspijp dat onder die jas
uitkwam, en dat heel ge rimpel was, deed
denken aan een elleboogspijp van een
kachel, die op zijn gapende schoenen
hing.
Zijn hoofddeksel bestond uit een
schuttersgilde-klak met zwarte, stijve
blinkende klep, blauwe band en zwart
overstekende bodem. In de mond hield hij
zijn onafscheidbaar zwart gerookt aarden
pijpje...

Stoelmatters Harieke
Tekening: Chris Geris ('83)
Als hij Joep daar zag zitten achter
een borrel, zegde hij:
"Kijk, kijk! Wie ik hier tref! Ook
niet aan het werk?"
"Nee, Harie! Werken, man, daar gaan de
paarden van kapot!" "Ha! ha! ha!", lachte
Harie.. "Lach maar niet zo zot!", zei Joep.
"Wat? Gij doet me lachen Joep", zei
Harie. "Drinken en niet werken, dat is een
hele krachttoer.. Hebt gij dan geen werk
Joep?"
"Jawel Harie, ik heb werk genoeg, meer
dan ik kan gedaan krijgen.."
"Joep, ge doet me lachen, seffens gaat
ge me nog wijs maken dat ge het werken
hebt uitgevonden!!"
"Neen Harie, maar dat gij aan werken
een broerke dood hebt, dat staat vast.
Die bussel die gij meesleept, die
wordt U nog rot op de rug!"
"Hou op lelijkerd!", zei Harie kwaad.
"Wat zegt ge daar", zei Joep, "hebt
gij de laatste tijd ook nog eens in
de spiegel gekeken?"
"Dat gaat U niks aan", zei Harie.
"Ik wil anders maar zeggen,ging Joep
verder, "als gij gisteren schoon waart
dan hebt ge toch een slechte nacht
gehad!!"
De twist dreigde verder op te
laaien, maar de waard, die tot
dan toe had laten begaan, kwam
er zich mee moeien en kon op
het laatste nippertje nog
een verzoening tot stand
brengen.
Om die verzoening te be-
zegelen bestelde Harie
een rondje, en Joep
vroeg hem toen of hij er
zo goed voor zat dat het
rondje er vanaf kon...
"Ja, ja", zegde Harie, "maar toch heb ik
tegenslag gehad.." "Hoedat?", wilde Joep
weten. "Ja, 1 uister maar", zei Harie.
"Voor enkele dagen trof ik een man die
mij vroeg om bij hem een dozijn stoelen
te komen opvlechten, 's Anderendaags
trok ik er naartoe, in het gedacht: daar
kan ik mij een schone cent aan gaan
verdienen..

Maar dat is mij schromelijk tegenge-
vallen.
Tot de vrouw die de deur opendeed zei
ik: "Ik kom die stoelen repareren
"Hier is niks te repa-
reren", zei de vrouw.
"Jawel",, zegde ik, "uw
man heeft mij dat ge-
vraagd!"
"Mijn man heeft met die
stoelen niks te maken!"
"Jamaar", waagde ik ........
"Niks te jamaren, maak U
maar weg! Zuiplap ! Ge
stinkt naar de jenever!"
"Ja vrouw", zei ik, "kan ik het
helpen dat ik geen geld heb
om wijn of champagne te drinken.."
En toen had ge ze
moeten horen!!
"Maak U onder mijn
ogen uit! Schooier !
Zatlap ! Luierik ! Be-
drieger !" En zo ging
haar epistel maar verder
Ik zei: "Vrouw, ge weet niet wat ge
zegt.."
"Eruit", zei ze, "of ik laat de hond
op U los!" Toen ben ik weggegaan.
Ik waggelde op mijn benen. Ik heb nooit
kunnen gissen dat er zo wijven zijn!
Het was een feeks! Een echte helle-
vee g !"
"Ja", zegt Joep, "ge kunt nog van ge-
luk spreken!"
"Hoedat?", vraagt Harie.
"Dat ge er zelf zo geen hebt !"
Die twee drinkebroers praatten verder
over ditjes en datjes, over de goede
en slechte merken van jenever, en Ha-
rie vertelde ook nog dat hij een ver-
oordeling had opgelopen van acht dagen
gevangenis, of een geldboete, "en daar
ik niet al te goed bij kas was ben ik
maar gaan brommen.."
"Dat was heel verstandig van U, zei
Joep, "zo hebt gij er tenminste niets
op toe gezet!"
De waard, die de praat begon te verve-
len, en daarbij de laatste halfuur geen
nieuwe borrel meer had hoeven te schen-
ken, keek eens naar de klok en zegde :
"Mannen, hetiis tijd om het af te stap-
De dreigende huisvrouw
Tekening: Chris Geris ('83)
pen, het is tien uur, ik ga sluiten."
Joep en Harie, die de waard zeer goed
kenden, wisten dat zulks gemeend was en
dat er niet meer te talmen viel. Ze stonden
op en vroegen aan de waard of ze niet
voor één nacht in de schuur mochten
blijven slapen. "Absoluut niet!", zei de
waard, "ik laat hier nooit geen zatlappen
logeren! Die liggen daar met zwavelstokjes
te lichten en pijpen aan te maken, en
zodoende gevaar lopen mij de boel in
brand (te steken. Neen, neen! Dat gebeurt
niet. Gaat maar elders uw roes uitslapen!"
De twee mannen namen hun boeltje bij

elkaar en verdwenen in de donkere
nacht...
Dan hebben die twee bejaarde vrijgezellen
nog gezongen: "Als ik wat laat naar huis toe
kom begint mijn vrouw te kijven..!! Ha, ha,
ha!", lachten ze, omdat ze wisten dat ze
daar geen last van zouden hebben.
Zo zijn ze gekomen op de plaats waar
de weg in tweeën loopt, waar ze van
elkander scheidden...
Als Joep alleen was verlangde hij zich
spoedig ter ruste te kunnen leggen. Hij
keek eens rond, maar ontwaarde nergens
geen licht meer. Opeens zag hij hooioppers
staan. "0", dacht hij, "hier kan ik slapen." Hij
maakte een gat in de hooiopper en kroop er
in met de benen achteruit. Zo zou hij
tenminste niet kunnen stikken. Joep sliep
daar zijn roes uit tot 's anderendaags laat in
de voormiddag..
De boer, aan wie het hooi toebehoorde,
kwam 's morgens met paard en kar om het
op te laden.
Toen Joep gewaar werd dat de boer aansta!
te maakte om met de gaffel in het hooi
te steken, gilde hij : "Hou op! Joep woont
hier! Komt ge mij het wonen opzeggen?"
De boer schrok en grommelde: "Wat zijn
dat voor manieren! Ik had U met de gaffel in
uw kop kunnen steken. "Ja, ja", zei Joep,
"ik had de deurwaarder zo vroeg ook niet
verwacht!" De boer trok hem het hooi van
zijn jas en maande hem aan in het vervolg
wat voorzichtiger te zijn...
Joep haalde zijn gerief onder het hooi uit en
begaf zich op weg naar de plaats waar hij
een nieuw huis moest metselen. Dat huis
werd gebouwd volgens plan van de
eigenaar, die ook moest instaan voor het
ontbrekende metse- laarsgerief, zoals
steigers, planken, tobben, enz. Dit laat zich
trouwens goed begrijpen als men wist hoe
Joep er voor zat! Deze zaken waren dan
ook op voorhand door Joep en de eigenaar
geregeld geworden..
Joep ging met veel vlijt aan het werk. Toen
hij zover gevorderd was dat de
timmerlieden het gebinte konden plaatsen,
kwamen de buurmeisjes om de meitak te
zetten.
Zulk een gebeurtenis ging altijd gepaard
met lach en leute en vooral met het
afdrinken van een ton bier, die c door de
huisbaas te dier gelegenheid werd
geschonken, gewoonlijk in een naburige
herberg.
Vaak wordt bij zulk een gelegenheid te diep
in het glas gekeken, en dit was ook met
Joep het geval geweest. Daar Joep een
niet te versmaden klant was, liet de
cafébaas hem die nacht in een zetel in het
café zijn roes uitslapen, wat men anders
zeer zelden toestond.
Het toeval wilde dat juist die nacht de vrouw
des huizes ziek werd. In de vroege morgen
werd er om de doktoor gegaan. Toen deze
enige tijd het café binnenstapte, zag hij
dadelijk Joep daar in de zetel liggen, in een
erbarmelijke toestand. Denkende dat het de
zieke was, trad hij op Joep toe en zegde:
"Trek uw jas eens uit" "Wat belieft ü?",
vroeg Joep.. "Jas uitdoen", klink het kort.
"Dat heb ik genen wil", antwoordt Joep. "Zijt
gij dan niet ziek?" "Goddank niet", zei
Joep..
De huisgenoten, die allen in de ziekenkamer
waren, hadden iemand horen spreken
en kwamen de café binnen. "0, mijnheer
de doktoor, goed dat ge zo vlug
gekomen zijt, kom maar mee, moeder is
ziek.."
De dokter deed zijn zaak en zegde dat het
toch niet zo heel ernstig was. Nu wilde hij
weten wat er met die persoon in de café
aan de hand was. Toen ze hem dat
allemaal omstandig verhaald hadden,
proestte hij het uit van het lachen, en zei:
"Nu begrijp ik" Hij ging terug het café
binnen en bestelde een borrel. Zich tot
Joep wendend vroeg hij: "Drinkt ge er ook
een?" "Neen, dank U dokter", zei Joep, "ik
heb nog voorraad van gisterenavond!" De
dokter lachte eens hartelijk..
(vervolgt) + NAARDJE LAVEAUX

Waat maag dét in godshiêrenaam beteikene
GESJAPPEERD OF NEET…….
iets over wat wij er met woorden van maken bij ziekte, leven/ dood
HET BEGINT GEWOONLIJK NIET ZO
ERG: MEN KAN BIJ VOORBEELD:
- mét get op de kneuk zitten: een ziekte
onder de leden hebben.
- ne mónd höbben wiej en huuske: slechte
smaak in de mond.
- geine mei mie höbben: zich niet meer
laten horen. Vermoedelijk van "zich
mellen" = zich melden; b.v. bij het
kaartspel - alleszins dus: stil zijjn.
- honkelen = mank lopen.
- sjrankelen: ongemakkelijk, lam lopen.
- ne bróbbel höbben: een puist of gezwel
(zeer algemeen).
- zweitpateekes kriegen: zweetvoeten
(pate = deeg, brij).
- 'n sjèêligheid mankeren: 'n (soms
voorgewende) kleinigheid.
- versnóftj zeen: kopvalling hebben.
- pupsen in de ougen höbben: kaantje in
de ooghoeken.
Vandaar: "pupsezöndig" in de kruishe-
renkerk van Maaseik op de zondag onder
het oktaaf van de H. Odilia.
- van zene sus gaon: flauw vallen.
- van ze stekske gaon: bezwijmen. Die
"sus" is verre van duidelijk wat de
oorsprong betreft. Vermoedelijk heeft het
iets te maken met het "sus- ke" dat ook
voorkomt in de (spel)uit- drukking: "veur
suske" = voor niets. Ene "sus" betekent
overigens: een onnozelaar, naieveling: det
is mich ouch eine sus! (Sus = Franciskus).
Dat stekske komt van het pluimvee, dat
graag op stok gaat.
- spits of smaal kieken: er ziek uitzien,
niks te missen höbben.
- riejeren van de kors of: wiej ene
kwakkert : rillen.
- gein klitse wèèrd zeen: niets waard
zijn.
- de kriêmer in de rög höbben: lumbago
Waarschijnlijk vanwege de houding van
een rondtrekkende kramer of kremer:
reizende koopman, die met zwaarbeladen
rugzak of botti gewoonlijk ver
voorover liep.
- gei knepke wéérd zeen: niets of toch
bijna niets: een knab is 10 centiemen o'f
vijf cent; e knepke is 5 centiemen.
- geinen euversjoot höbben
;,.. MAAR HET KAN ERGER WORDEN
EN DAN
MOET MEN NAAR...
- den dokter
- de piskieker
- de pillendreijer
- den euverlèèzer
- de wiesvrouw = wijsvrouw = wijze
vrouw = vroedvrouw.
Vroed = wijs: "de vroede vaderen", de
vroedschap = schepenen.
- het zeekenhoes of het krankenhoes:
dit laatste is ouder(wetser) en familie van
het duitse Krankenhaus.
..EN DAN IS HET NIET MEER GEWOON..
- men belandt er: es e krank heünke. Al
opgemerkt HOE ziek en beklagenswaardig
zo'n zieke kip of vogel er uitziet ?
- het is geine kattepis of kattendrek mie:
niets alledaags.
- het zuut neet good mét hum oêt!

- misschien: "brultj de man om pen en
ink.." - In Biesel "kaaktj" ter dén..
Een zeer beeldende uitdrukking, want
het betekent: om die spullen vragen
om er zijn testament of laatste wils-
beschikking mee te (laten) noteren..
- men veultj naatigheid.
- men kan bloojen es e rintj: een rund
In zo'n koebeest ZIT veel bloed!
- ter oetzeen wiej ene gestruipdje ka-
ter.
- ter oetzeen wiej ne gekruusdje lee-
venhier.
- ter neet weids oetzeen.
- ter sjeppetig oetzeen = berooid,
armzalig. Duits = schclbich = schamel.
- hiel nao de klitse (kloête) zeen.
Wat ruw als gezegde, maar voor ieder-
een overduidelijk!
- gein piêp toebak wèérd zeen: wat men
iedereen als goedkope gift aanbiedt.
- neet mie van zich aaf kónnen pissen:
zeer zwak zijn.
- ze mèst neet miê kónnen maken: we-
gens ingewandsstoornissen.
- ze water neet miê kónnen maken.
... HET KAN GOED AFLOPEN EN
EINDIGEN MET...
- ene bezumpdje kop. Zumpen = klagelijk
koeiengeloei, dus: wat geween en gekerm
- weer vlokker wééren, kieken. Vlokker
= "vlug", levendig. Let op het woord: ene
"vltig" = vlokker iemand.
- weer opkiêken": weer belang stellen in
het leven.
- gesjappeertj zeen: Frans: èchapper =
ontsnappen (aan de dood).
- een dikke kèès mogen aanstèéken:
van geluk mogen spreken.
- weer biêjteikenen: weer langer in
dienst gaan = leven. Beroepssoldaten
"tekenen bij".
- weer vinken: vrolijker worden, geïnteresseerd
aan het leven.
Dit wat geheimzinnig aandoend woord
komt van "aanvinken" = bij iemand anders
"vuur pakken" voor de pijp of de
sigaret. Dat "vink" is wat vervormd: vonk.
...MAAR.. 'T LOOPT OOK SLECHT AF...
- 't hólp zoeveul es bloos mich eine in me
gaat...
Een nietswaardige remedie dus.. Ik kan
het geloven!
- de moolj stuit klaor: de moolj is de
baktrog en vanwege de vorm wordt dat
ook met een beetje bittere spot ge- brufikt
voor: lijkkist.
- héé ruuktj nao de sjöp: die van de
grafmaker...
- héé is de piêp oêt: overleden = weg (uit
zijn pijp)
Ofwel: vervorming van :
- de piêp is hum oet (gegangen)
- de bein van zich aafstèéken
- zen vot toedoon, toepitsen
- zen vol zakes gehad hübben = bedeent
j zeen = berecht = voorzien
van de laatste heilige sacramenten.
- ze zeen mét de zeven mééchtjes aan 't
gaon: hij/zij is stervende.
Een alleszins te Ophoven en te Geis-
tingen tot rond de tweede wereldoorlog
bestaan hebbend schoon gebruik, dat,
als iemand "op 't leste laag" zeven
meisjes uit de buurt al biddend over de
straat liepen: ze begonnen met één,
twee en gaandeweg werd dat aantal opgevoerd
tot zeven, niet meer en niet mi
n de r.
Dat ZEVEN hield zeker verband met het
"heilig getal".
Het is afgeschaft omdat het niet meer
"werkte". Pastoor Aerts van Ophoven
vertelde mij dat er ten slotte meer
gelachen werd dan wat anders, waardoor
het zeer "heilige" van deze ritus verloren
ging en hij het stopzette... Er zullen ook
wèl niet zoveel (boere) meisjes meer thuis
hebben gezeten. Het was een oproep om
voor die mens te bidden. Zeer zinvol.
- 't lake motten léggen: sterven. Het heeft
te maken met het "doodslaken".
- op 1 t sjouf liggen: dood zijn. Eigenlijk:
op het "sjouf-struö": met de vlegel
gedorsen: een "verzorgd" leger van stro.
De overledene had trouwens tijdens zijn
aards bestaan ook niet
in het dons gelegen, maar op de "strozak"..

- boven éèrd liggen: de tijd tussen
overlijden en begrafenis.
Een zeer zinnige uitdrukking voor een
gelovige (en dat waren ze vroeger allemaal):
de MENS is "vertrokken": wat
van hem rest is nog even "hier" = boven
de aarde en zo seffens eronder.
- ze zeen met 'm op Peries aan = op dit
ogenblik is de lijkdienst bezig.. De
kerkelijke dienst besluit met "in
paradisum" als men de kist naar buiten
draagt, richting kerkhof en graf. Het
betekent: "ten paradijze geleiden U de
engelen" = uitgeleide-wens maar wat
verstond de "gewone mens" daarvan?
Vandaar de vreemd klinkende
uitdrukking.
- zene poepert toedoon.
- ze krutus is al omgevalle: als men al,
vroeger, een houten kruisje meekreeg,
dan kwam een tijd dat dit verrot was: men
was dan al "even" = enkele jaren dood.
- dèé is al aan 't terögkómmen: die is al
lang dood: dus veel méér dan "vertrokken"
.
- vertrocht zeen.
..EN LATEN WE ALS KRISTELIJKE
MENSEN NU MAAR HOPEN, VOOR U
EN VOOR MIJ..
- det oosleevenhier höm/heur maag gèè-
ven woê der/ziej 't nao gemaakt heet!!
- vroeger bad men in de familierozenkrans
"veur al diej in de doés zitten" Dat
was de (schoen)doos met doêds- beeldjes
van de "vertrochte"..
Dit is een greep uit zoveel wat uw en
mijn "uitersten" raakt..
Stuur graag AANVULLINGEN in !!!
Men raakt het laatste en diepste zijn
Het mag ons niet verwonderen, dat 't
ooit wat IVauw" klinkt.. Boeremensen
waren daarin, geleerd door de seizoe-
nen, nogal realistisch: het zaaien en
maaien; het komen en gaan..
Bovendien vooral vroeger niet "te"
sentimenteel: de grote kindersterfte
bij voorbeeld was een "erkend feit"!
Ook het helaas veelvuldig sterven van
jonge moeders "in het kinderbed".
En van alle tijden komt daarbij: waar
de mens machteloos is, daar weert hij
zich nog een beetje in spot en gela-
tenheid.. .
Dat blijft zo, wees grust !!!
FILOLOGUS