feb 2013 - Koninklijke Vlaamse Academie van België voor ...

CONSORORES & CONFRATERS 2:
Dominique Willems interviewt Michel Buylen
Ze kennen elkaar sinds lang. “Van ‘71
al”, weet Michel Buylen. “Toen was ik
student bij Dominique.” “Maar dat is
maar context”, repliceert Dominique Willems,
met een gebaar dat duidelijk maakt dat de
wederzijdse appreciatie veel verder gaat dan een
concreet aanknopingspunt uit het verleden. Wat
ze delen is namelijk een liefde voor kunst. Een
wetenschappelijke achtergrond ook. Een dubbele
vorming dus, wat meteen ook de toon zet voor
hun gesprek: Wat is de relatie tussen wetenschap,
kunst en techniek? En wat vindt Michel
Buylen ervan dat de Koninklijke Vlaamse Academie,
in tegenstelling tot andere academies, een
eigen Klasse Kunsten heeft, die los van de Klasse
Menswetenschappen functioneert?
Michel B.: “In de Klasse Kunsten zijn zowel kunstwetenschappers
als scheppend kunstenaars
vertegenwoordigd. Van de kunstwetenschappers
zou je nog kunnen aannemen dat zij bij de menswetenschappen
kunnen aansluiten. Maar kunstenaars
zijn toch echt anders. Niet dat ze niet
denken. Maar ze denken anders.”
“De oorsprong van alle disciplines is de verwondering.
De nieuwsgierigheid. Exacte wetenschappers
zoeken daarbij antwoorden die misschien
tijdelijk, maar toch liefst vast en definitief zijn. De
menswetenschappers, daarentegen, vinden soms
wel eens een definitief antwoord, maar meer
waarschijnlijk alleen een tijdelijk geldend
antwoord. En het antwoord van de kunstenaar,
dan weer, is per definitie nooit definitief. Kunst is
gewoon in bepaalde contexten of gemeenschappen
handig, omdat het onder meer existentiële
angsten verlicht door bijvoorbeeld seksualiteit
een plaats te geven.”
Dominique W.: “Zou je durven stellen dat elk
kunstwerk voortkomt uit een vraag?”
Michel B.: “Niet uit zo’n concrete vraag, maar uit
de verwondering van de kunstenaar. Kunst is
filosoferen buiten het woord.”
Dominique W.: “En dat vertaalt zich dan ook in
het maken van een kunstwerk….”
Michel B.: “Toch zeker in de mate
waarin dubbelzinnigheid een plaats
krijgt. In tegenstelling tot een
verkeersteken, of een nationale vlag,
die beide ook plastisch zijn, is bij een
kunstwerk niet alleen het teken zelf
van belang, maar ook hoe het gemaakt is. De
kwaliteit van het textiel is van geen belang in het
incarneren van een natie door een vlag, maar de
toets en geste maakt het verschil tussen een goed
of een slecht schilderij. Het kiezen van een deel
van het zintuiglijke continuüm en het hertalen
ervan in verf is de essentie van de plastische
kunsten.”
“Polysemie is eigen aan elk kunstwerk. De hedendaagse
kijker kent bijvoorbeeld niet genoeg
scholastiek om het Lam Gods van Van Eyck te
ontcijferen zoals geleerde tijdgenoten dat deden.
Maar de gemiddelde Japanner, die niets van het
Thomisme kent, blijft toch geboeid kijken.
De polyptiek heeft vele lagen. Onderzoekers aan
het VLAC hebben een nieuw licht op Van Eyck
laten schijnen. Die antwoorden laten de geïnformeerde
kijker op een andere manier zien. Het
neemt het eigene van het kunstwerk, namelijk de
polysemie, nooit weg.”
Dominique W.: “Als je het hebt over het belang
van de materie waarin plastische kunst vorm
krijgt, zou je dan stellen dat kunst en techniek
dichter bij elkaar staan dan kunst en wetenschap?”
Michel B.: “Dat is zoals het lichaam en de ziel.
Onze westerse geest splijt graag een gedicht in
vorm en inhoud. Neen dus! Dat geloof ben ik
kwijt. Kunst gebruikt techniek. Het ene kan niet
zonder het andere. Neem nu de camera obscura.
Die bestond al heel lang. En dat albumine zwart
wordt door de inval van licht moet ook bekend
zijn geweest. Dus in principe had men al eeuwen
foto’s kunnen maken, terwijl het toch tot de
Romantiek en de ontdekking van het individu
duurde vooraleer de eerste foto werd genomen.
De kunstenaar die zichzelf als persoon uitdrukt,
en sociologische mutaties zoals de nieuwe affectiviteit
binnen de familie, waren noodzakelijke
ingrediënten om van deze bestaande technieken
kunst te maken en ze op de spits te drijven. Zo
leidt kleurenfilm naar het Amerikaans hyperrealisme,
dat op zijn beurt Kodak ertoe aanzet een
nieuwe kleurenfilm op de markt te brengen die
Michel B.: “Antwoorden van de wetenschap
helpen. Maar ze nemen niets
weg. Ze laten de kijker alleen anders
kijken”.
11
3