Onderzoeksgericht Denken - CMD-Stud

Onderzoeksgericht Denken! L Braspenning 

! Onderzoeksgericht denken 

Onderzoek wordt gelinkt met wetenschap 

! - rigide vs creatief? 

Belang en rol van onderzoek in design 

1. Wetenschap: Beeld en perspectieven 

a. Verbeelding van wetenschap 

! > welke beelden bestaan er van wetenschap? Wat zijn gevlgen? 

! > imago van wetenschp uit populaire media, vb: 

! ! • wetenschap is BETER, waarheid en kennis 

! ! • gekke/geniale/gevaarlijke wetenschapper -> rampscenarios 

! ! (koude oorlog, atoombom, frankenstein) 

! -> wetenschap/technologie socialiseren: kijken hoe technologie gebruikt wordt en gezien door 

! publiek, al sterk van toepassing in design 

! >Paradox van wetenschap vandaag: naast oude onzekerheden zoals natuurrampen en ziektes, 

! onzekerheid over wetenschap (privacy, genetica) 

b. Verbeelding voor wetenschap 

! > verbeelding + creativiteit belangrijk in wetenschap voor ontdekkingen en overbrengen kennis 

! ! • gebruik metaforen: Human genome project:Boek vh leven 

! ! • genetisch gemanipul. voedsel: frankenstein food vs Golden rice (altijd een motivatie bij) 

! ! • iconen (Einstein) als voor intiuitie en verbeelding in wetenschap 

c. Hoe betenschap bestuderen 

Kan uit versch perspectieven: 

! > Kwantitatief: Laatste jaren veel vooruitgang, groot aantal wetenschappers vnaf jaren 60 

! > Sociaal-historisch: in bepaalde tijdsgeest en met persoonlijke motieven 

! (opeisen ontdekking ipv groepserkenning) 

! > Ethisch: wetenschappelijk correct wil niet meer zeggen juist: ethiek (prisoner experiment) 

! > Perspectief wetenschapsleer: Bekeken vanuit filosofie, sociologie, geschiedenis, economie,... 

! om vragen op te lossen (wat is wetenschap, kenis en hoe zeker is wetenschappelijke kenis?) 

2. Wetenschap: ontstaan en begrenzing 

Ontstaan van moderne wetenschap, definitie van wetenschap en demarcatiecriteria om wetenschap en 

pseudo-wetenschap te scheiden 

1. De ontwikkeling van moderne wetenschap 

! > ontstaan rond 1600 in wetenschappelijke revolutie (Copernicus, Vessalius, Kepler, Gallilei) 

! met ideeën die al langer bestonden 

! > nmlijk al uit klassieke oudheid in Griekenland, Midden Oosten, China, ... 

! ! • bv ingenieus Hero uit 1ste eeuw (wetenschap voor vermaak en verbazen) 

! > MAAR: Geen wetenschappelijke revolutie zoals later in Europa omdat:!! 

! ! • Ethiek: natuur mocht niet beinvloed en veranderd worden, enkel nadenken, 

! ! niet uitvoeren/testen (vb: Da Vinci duikboot concept te gevaarlijk voor oorlogen) 

! > Rond 1600 mogelijk gemaakt door: 

! ! • Mechanisering van wereldbeeld: universum-> klok, alles meten en beheersbaar 

! ! klassieke almacht van natuur waar alles verklaard door goden. 

! ! Organisch -> mechanische 

! ! • Nu zijn experimenten mogelijk! 

! ! • drukpers: delen van info ipv beschermen: communicatie in homogene wetenschappelijke ! 

! ! gemeenschap -> insitutionalisering (universiteiten) en professionalisering 

! ! (interne regels en externe erkenning-> 'peer review') 

! ! • humanisme, protestantisme, decimale getalstelsel, burgerij 

! > kunstenaars zoals da Vinci als eerste wetenschappers 

Wetenschap->technologie->ambachtslieden->wetenschap


2. Het demarcatiecriterium 

a. Definitie van wetenschap 

Wetenschap staat voor de verschillende disciplines, gehelen van samenhangende problemen en oplossingspogingen, 

die zich minstens sinds de Renaissance (16de E) autonoom ontwikkelden om nieuwe 

kennis te verwerven. Wetenschap is een sociale constructie en een sociaal-historische activiteit met een 

graad van wetenschappelijkheid. 

! > "Verschillende disciplines, geheel van problemen en oplossingspogingen." 

! ! • systematisch registreren en verklaren -> voorspelbaar en controleerbaar 

! ! • onderzoek mbv een plan. Plan bepaalt of wetenschap is, afhankelijk van demarcatiecriteria 

! > "Om nieuwe kennis te verwerven" 

! ! • Fundamenteel (verdiepen, uitbreiden kennis, vb theoretische biologie) en toegepast 

! ! (praktische doel, vb AI) wetenschappelijk onderzoek 

! ! • adhv hypthesen en theoriën 

! > "Een sociale constructie"/"Sociaal-historische activiteit" 

! ! • wetenschap is menselijk, plaats binnen een bepaalde samenleving en tijd 

! ! • taboes bepalen wat kan onderzocht worden (homofilie genen of brein?) 

! > "Graad van wetenschappelijkheid" 

! ! • Wat wetenschappelijk is verschuift in geschiedenis 

! ! • wetenschappelijk of niet kan sociale gevolgen hebben 

! ! (onderrichten intelligent design of niet) 

! ! • scheiden van wetenschap en niet met demarcatiecriterium 

b. Het demarcatiecriterium 

Tracht wetenschap af te grenzen van pseudo-wetenschap = intellectuele hygiëne 

! > kennis als waar aangenomen wil niet zeggen dat ze dat is 

! > wetenschappelijkheid bewezen door aantonen dat de kennis juist verworven is. MAAR: Hoe is 

juist? Wat is DE methode? 

3. Deductivisme, inductivisme, logisch empirisme 

Inductie en deductie zijn twee vormen van logisch redeneren die beide essentieel zijn voor wetenschap 

maar ook hun tekortkomingen hebben. In moderne wetenschap is er een spanningsverhouding tussen 

inductie en deductie. 

1. Deductivisme 

Vertrekt van rationalisering. Voorbeeld René Descartes 

! > helder en duidelijk, logisch nadenken als waarborg voor waarheid 

! > Van het algemene (een ware uitspraak) naar het bijzondere (een concreet geval) 

! > iets is waar omdat het een speciaal geval is van een regel die algemeen geldig is. 

! Het uitgangspunt moet waar zijn 

! > vb Socratesredenering: 'Alle mensen zijn stefelijk (algemene), Socrates is een mens (uitzondering) 

! dus Socrates is sterfelijk (conclusie). 

! > Beperking: deductie is goed om controleren of redenering rationeel is maar hypothese kan ook ! 

! fout zijn: 

! ! • vb 'Varkens hebben vleugels (algemene) en varkens zijn lekker om te eten(uitzondering) ! 

! ! dus sommige gevleugelde dieren zijn lekker(conclusie). 

! ! • Gevleugelde dieren zijn inderdaad lekker maar de conclusie is afkomstig van een foutieve ! 

! ! hypothese! 

-> Logisch geldig: als logisch opgebouwd 

-> Formeel geldig: als uitgangspunt waar is (dicteert waarheid van conclusie)


2. Inductivisme 

Vertrekt van empirisme. Voorbeeld Francis Bacon en Locke 

! > Door observaties en proeven verzamelde gegevens leiden tot algemene generalisatie -> uitspraak ! 

! met een zekere raad van waarschijnlijkheid 

! > Conclusie voor hele populatie adhv observaties deel van populatie 

! > vb: Bruine, zwarte, witte, gevlekte hond hebben allemaal 4 poten (observatoes), dus alle honden ! 

! hebben vier poten (generalisatie) 

3. Logisch Empirisme (of positivisme) 

Lang standaardmodel voor wetenschappelijk onderzoek. Wiener Kreis 

Vertrekt van empirisme (alle kennis is gebaseerd op zintuiglijke waarnemingen) 

! > Observatie + inductivisme = bron alle ware kennis 

! > Zuiveren van het denken van pseudo wetenschappen: logisch empirisme als demarcatiecriterium ! 

! het verificatieprincipe= hypotheses moeten verifieerbaar zijn! 

! > Betekenisvolle wetenschap is empitisch verifieerbaar 

! >Wiskunde? Ook wetenschap omdat het analyse is die tot logica te herleiden is. 

! Wiskunde is als logica tautologisch dus altijd waar 

! > Wetenschap in verifieerbare en analytische uitspraken. 

4. Kritiek op logisch empirisme 

Goede basis en doel van wereld met enkel wetenschappelijke wereldopvattingen in tijden van facisme is 

te begrijpen. MAAR: 

! > Inductivisme wil naakte feiten maar is een uptopie, vooroordelen en voorkennis en hypthese 

! beïnvloeden waarnemingen 

! > inductieprobleem: er is geen zuiver rationele methode om van observaties naar theorie te gaan. ! 

! Altijd een 'logische sprong' (Kékulé en structuur van benzeen door droom slang die eigen staart bijt) 

! > Vergissingen en geluk in wetenschap ->serendipiteit = iets bij toeval ontdekken zonder er naar op ! 

! zoek te zijn + opmerken en toepassen /verklaren. 

! > Verificatiebeginsel is zelf niet verifieerbaar of analytisch 

-> beter is combinatie inductie, logisch empirisme en deductie in Rad van wetenschappelijke methodes


4. Popper’s Kritisch Rationalisme 

Karl Popper: wetenschapsfilosoof van de 20ste eeuw 

Kritisch rationalisme: ontwijkt problemen van inductivisme, steunt op deductie en falsificatieprincipe 

Anti-inductivisme en anti-fundamentalisme in wetenschapsleer 

1. Kritisch Rationalisme 

! > mens is feilbaar. Door kritisch na denken kunnen we onze fouten op het spoor komen en er 

! uit leren 

! > Wetenschap begint met deductie, niet inductie -> geen probleem van utopische naakte feiten 

! > Hypothetisch Deductief: probleemstelling -> oplossing in hypothese (gok) 

! > Van een bijzonderheid (witte zwanen) een juiste theorie afleiden is onmogelijk. Zijn vermoedens! 

! > niet bewijzen van hypothesen maar wel onwaarheid aantonen -> falsificatie = demarcatiemethode 

! > alle goede theorieën hebben wetten 

! (geven aan expliciet of impliciet aan waar ontkracht kunnen worden) 

! > scepticisme: nooit absolute waarheid 

! > optimisme: wel waarheidsgelijkenis + groei van kennis 

2. Pseudowetenschap volgens Popper (vb Psychoanalyse) 

! > zoekt bevestiging 

! > duld geen kritiek 

! > negeert mislukt onderzoek 

! > theoriën zijn verzamelingen uitspraken, geen geheel 

3. Groei van kennis door trial and error 

! > voordurend theoriën toetsen 

! > falsificatie is goed, zet aan tot nieuwe ontdekkingen 

! > corroboratiegraad = mate waarin een theorie getoets is en heeft doorstaan 

! (uiteindelijk bijna altijd ontkracht 

4. Kritiek op Popper 

! a. Principe van vasthoudendheid 

! ! • Soms is het nodig vast te houden aan een hypothese, anders elke nieuwe theorie 

! ! onmiddelijk ontkracht 

! b. Duhem-Quinestelling 

! ! • hele theorie verwerpen door een negatieve test kan niet, enkel één hypothese 

! ! (empirische hypotheses kunnen niet appart gefalsificeerd worden) 

! c. Probleem van grenzen aan mogelijke kritiek 

! ! • Wetenschappers zijn nooit volledig objectief (vb consensus binnen een wetenschap) 

! d. Sociaal historische inbedding 

! ! • wetenschap is altijd deel van een socio-historische context -> niet volledig rationeel 

! ! (vb valse IQ onderzoek resultaten voor roem)


5. Kuhn: Wetenschappelijke paradigma’s en revoluties 

Thomas Kuhn relativeert iedee van 'ideale wetenschap' 

Popper blijft binnen logisch empirisme (ratio en logica) 

! -> Kuhn kijkt naar geschiedenis + focus op groei/dynamiek van wetenschappelijke kenis 

1. Structure of Scientific Revolutions 

! > 2 sooren wetenschappelijke bezigheid: normale en revolutionaire 

! ! • Periodes van stabieliteit (normaal) en instabilititeit (revolutie) 

! ! • Meeste onderzoek is 'normaal' -> steunend op paradigma's 

! ! • Normaal onderzoek is creatief en cumulatief (verrijkt paradigma 

! > Maar: soms anomaliën in stabiel onderzoek die kunnen leiden naar nieuw ontdekkingen 

! ! • die probeert men in paradigma in te voegen 

! ! • Als dat niet lukt en steeds nieuwe anomaliën -> crisis 

! > Crisis: nieuwe paradigma's ontstaan uit anomaliën 

! ! • niet normaal onderzoek wordt gedaan (buiten paradigma's) 

! ! • normen en regels worden ter discussie gesteld 

! ! • kan leiden tot schoolvorming 

! > Uiteindelijk worden nieuwe paradigma gevormd en ontstaan nieuwe insituties 

! ! • Als het nieuw paradigma succesvoller is verdwijnt het oude 

! ! • Nieuwe normen en methoden ontstaan 

! ! • vb: heliocentrisme Copernicus (na Aristoteles' geocentrisme) 

! > demarcatiecriterium: wetenschappelijke gemeenschap 

Cirkel van revoluties: 

Normal Science -> anomalie -> crisis -> nieuw wereldbeeld -> pre-paradigma fase -> nieuw paradigma 

vb: Drift der continenten 

! Whig history: schijn dat er continue groei is door herinpassing paradigmas 

2. Kuhn als oplossing problemen Popper 

! a. Vasthoudendheid: wanneer anomalien blijven opduiken -> crisis -> onderzoek buite paradigmas 

! b. Duhem-Quine stelling: theorie is samenhang van hypothese 

! c. Wetenschappers niet grenzeloos kritisch maar werken binnen paradigma 

! d. sociale historisch inbedding in paradigmas, bij crisis een machtsstrijd tussen niet rationele 

! elementen. 

3. Relativisme en anti-realisme 

! a. Relativisme 

! ! • paradigma's zo revolutionair dat niet te vergelijken zijn 

! ! • rationaliteit en waarheid zijn niet absoluut maar relatief tov paradigma 

! ! • Volgens Lakatos: te grote realtivering -> slecht voor rationele imago wetenschap 

! b. Anti-realisme 

! ! • Kuhn: realiteit is niet te kennen omdat alle observaties afhankelijk zijn van en bepaald door 

! ! paradigma's 

! ! • Wetenschappelijk realisme: bestaan van werkelijkheid, onafhankelijk van mens en 

! ! kenniswerving 

4. Besluit: Kuhn stelt dat 

! > een keuze tussen theorieën niet mogelijk is, paradigma's nemen elkaars plaats in 

! > groei van kennis niet aangetoond is 

! > demarcatiecriterium is niet nodig voor groei van kennis, niemand neemt die regels serieus 

! > Wetenschap in vraag gesteld als enige waardevolle vorm van kenniswerving

Onderzoeksgericht Denken - CMD-Stud

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?