jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 22
Met dit antwoord op de vraag ‘Wat is klassiek?’ valt beter te werken, ook als het
om de Anansiverhalen gaat. Maar voordat we hier verder op in gaan, kijken we
eerst naar de verhaalfiguur Anansi zelf.
Wie is Anansi?
De slimme bosspin Anansi is de hoofd per soon uit de gelijknamige Afro-
Caribische verha len. Het is een schelmfiguur, afkomstig uit de orale literatuur
van het Ashantivolk in Ghana, die qua karakter overeen komst vertoont met
de in West-Europa bekende Reynaert de Vos. Anansi is een hondsbrutale
vlegel, een intrigant die zonder blikken of blozen taboes doorbreekt om op
een gemakkelijke manier zijn buikje vol te krijgen, een lepe schurk, vermetel,
egoïstisch, wellustig, ondankbaar en immoreel. Zelfs deinst hij er niet voor terug
zijn mededieren te doden als hem dat een lekker maaltje oplevert. Zonder een
greintje gewetenswroe ging.
Maar Anansi is ook een levenskunstenaar. Soms komt hij door zijn onbedwingbare
vraatzucht in benarde situaties terecht, maar steeds weet hij het hoofd koel
te houden en zich met stijl uit de penarie te redden. Anansi wordt vaak geslagen,
maar nooit verslagen.
En tenslotte is Anansi een anarchistische underdog die bij voorkeur de groten
en machtigen van het dierenrijk in hun hemd zet vanuit het principe ‘wie niet
sterk is, moet slim zijn’. Zo neemt hij het op voor ‘de kleine man’ onder de dieren.
Onbedoeld, want goed-zijn, dat spéélt Anansi alleen maar, en wel om er zijn
voordeel mee te doen.
Anansi heet in het Twi, de taal van de Ashanti’s, Kwaku Ananse, en de verhalen
over Anansi heten in die taal Anansesem (spreek uit: Anansesèm), dat betekent:
‘verhalen van Ananse’. Die verhalen waren van oudsher ter lering en vermaak; ze
vormden de inleiding bij uitstek tot de normen en waarden van de samenleving en
gaven de grenzen aan van wat moreel gesproken kon en wat niet kon. Mede door
de vele raadsels, spreek woorden en gezegden die erin voorkwa men waren ze een
bron van mythisch-religieuze wijsheid en een training in taalvaardig heid.
Priesters en dominees maken nog steeds gebruik van de Anansesem bij het christelijk
godsdienstonderricht. Soms geven ze er een opgelegde moralistische draai
aan, om de kinderen gehoorzaam heid, eerlijkheid of menslievendheid bij te bren-
~ 98 ~