jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

~ 93 ~
Tiecelijn 22
De bril is rond 1299 uitgevonden (mogelijk in Venetië). Uilenspiegel, gestorven
in 1350, was misschien een van de eerste brillendragers van Europa, zoniet
de eerste, en werd daarom bespot en van een bijnaam voorzien. De bril gaf zijn
gezicht het aanzien van een uil; en de ogen werden in die tijd als de spiegel van
de ziel beschouwd. Uil+spiegel is volgens Slim een spotnaam voor de eerste
brildrager (zeker in een tijd dat de gewone man meestal geen echte achternaam
had). Daarom zou hij verhalen in epische concentratie hebben aangetrokken:
omdat hij er anders uitzag! Vandaar wellicht die boertige biografie, misschien
wel ontstaan 150 jaar vóór zijn anekdoten gebundeld werden door Herman
Bote, die mogelijkerwijs niet meer wist waarom die hoofdpersoon Uilenspiegel
heette.
Misschien is daar toch nog één spoor van in de S1515. In een historie doet
Ulenspiegel zich namelijk voor als brillenmaker, die het ambacht in Brabant (!)
geleerd heeft, omdat die provincie een centrum van brilslijperij was. En toevallig
of niet, in 1514 publiceert Johann Reuchlin een traktaat dat hij Augenspiegel
noemt, met op de titelpagina een soort pince-nez. 15 Niets is zeker. Maar het
komt erg dicht in de buurt...
Fictie of non fictie?
www.paulverhuyck.com
Noten
1 De basiseditie van de Franse fabliaux is die van Noomen & van den Boogaard, NRCF, zie
bibliografie.
2 Later nog door Molière in een klucht gebruikt, namelijk in Le Médecin malgré lui (1666).
3 Maar: cfr. merrie, nachtmerrie, nightmare.
4 Ulenspiegel, Historie 30; cfr. H 35, 41, 50, 61, 90.
5 Enig exemplaar Londen, British Library.
6 In 1493 zou Bote uit ballingschap teruggekeerd zijn.
7 Dat meende hij o.a. vanwege de acrosticha, die soms, maar niet altijd, een Nederduits woord
vergden.
8 Voor -ote is er op het laatst immers geen plaats meer, want de laatste historiën gaan over
dood en begrafenis van Ulenspiegel: daar kan niets zijn weggevallen.
9 Waarschijnlijk 1848 volgens J. Hanse, dé uitgever van de Ulenspiegel van Charles de Coster
(1979); in elk geval tussen 1848 en 1865, toen Isabelle van Paemel als drukker actief was (cfr.