jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 22
Kwelgeest
Het succes van Ulenspiegel is te groot om hier te memoreren. Het is waarschijnlijk
ook te bekend: boeken, kinderboeken, prentenboeken, standbeelden,
schilderijen, etsen, glas-in-lood, toneelstukken, liederen, opera’s (Richard
Strauss!), films… om van volksdansgroepen en sigarenmerken niet te spreken.
Hij blijft fascineren, hij blijft teksten genereren. In 2008 publiceerden Corine
Kisling en ondergetekende een roman, Kwelgeest, bij de Arbeiderspers. De titel
is dubbelzinnig: allereerst is Ulenspiegel natuurlijk een kwelgeest in de lijn
van Loki, maar rondom Leiden liggen allerlei plaatsen die, zoals Oegstgeest en
Poelgeest, eindigen op ‘geest’, een bodemaanduiding voor zandgrond tussen duin
en polder. Daarbij hebben we ‘kwel’ als bron (Quelle) bedacht, en een plaatsje
Kwelgeest bij Leiden verzonnen, waar een tennisclub en een psychiatrische
inrichting gevestigd zouden zijn, die in het verhaal een grote rol spelen.
Het verhaal van Kwelgeest speelt zich af in het hedendaagse Leiden, aan de universiteit,
nu. De plot van deze campus novel wordt gevoed door academische haat
en nijd tussen wetenschappers, die elkaar naar het leven staan. Geheel fictioneel,
uiteraard. Geen sleutelroman. Maar aan de basis ligt een Ulenspiegeliaanse cold
case: een Duitse onderzoeker, Waldemar Isfeld, heeft de oudste Ulenspiegeldruk,
uit 1508, gekocht, maar weigert hem te publiceren. Een Leidse docent,
Job Deerlijk, wordt daardoor in zijn onderzoek belemmerd, en gaat bij Isfeld
thuis verhaal halen. Laat nu die Isfeld in Leiden benoemd worden in plaats van
Deerlijk…
Toch zal Deerlijk een Ulenspiegelvondst doen, die veel fundamenteler is dan
het boekje van Isfeld. Wat precies kan ik hier niet verklappen, maar het heeft
zowel met het Nederlandse koningshuis als met de geschiedenis van het tennis
te maken. En met de letter h vlak voor ermanb…
Maar er is nog meer voer voor Ulenspiegelogen. Job Deerlijk heeft een assistent,
Slim Bensoussan, een Nederlander van Marokkaanse afkomst. Slim doet ook
nog een Ulenspiegelvondst, die ik hier wel kan verklappen, omdat ze ook buiten
de roman wel eens een denkpiste voor verder onderzoek zou kunnen aangeven.
Slim deed onderzoek naar de vraag waarom nu juist een zekere Uilenspiegel
voorwerp van epische concentratie is geworden. Waarom trekt juist deze figuur
zoveel verhalen aan? Op een gegeven moment wordt Slim, die een bril draagt,
door een racist voor uilensmoel en brillenjood uitgemaakt. Dat geeft hem de
Aha-Erlebnis van zijn leven.
~ 92 ~