jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 22
ratuurhistoricus. Hij was een Zwitsers jurist en bibliofiel. Hij had een paar jaar
eerder een oude druk uit 1580 gekocht, bevattende een Latijnse vertaling van
Reineke Fuchs.
Bij het losmaken van het voorzetblad van de boekband kwam het bovenste
blad van een oude Ulenspiegeldruk te voorschijn. De boekbinder had dus, zoals
toen vaker gebeurde, voor de kaft wat oud papier van een vroegere misdruk
gebruikt. Het waren in totaal zestien vellen, in min of meer goede staat. Bij
nadere bestudering bleek het een Ulenspiegeldruk te zijn uit het atelier van…
Johannes Grüninger, dezelfde drukker uit Straatsburg. Maar het was een andere
druk, ouder dan die uit 1515. Honegger had een druk uit 1510-1511. Kortweg
S1510/1. Honegger kon de druk dateren dankzij de paleotypie: de drukletters
van de Ulenspiegeldruk kwamen overeen met de types die Johannes Grüninger
in 1510-1511 gebruikt had.
Dat was op zich al wereldnieuws. Helaas had Honegger niet de hele Ulenspiegeldruk
uit 1510, doch slechts iets minder dan een kwart. In zijn boek bezorgt
hij een facsimile van dat fragment. Men wist nu zeker dat S1515 (zoals al vermoed
werd) niet de oudste Ulenspiegeldruk was…
Maar Honegger had nog meer te melden. Hij had ook de auteur gevonden!
De auteur-compilator van Ulenspiegel in 94 Historien (hoewel er in de titel ten
onrechte 96 worden aangekondigd).
Honegger probeerde namelijk de Historien in een logischer volgorde te schikken,
die beter overeenkwam met de chronologie, de topografie van Ulenspiegels
reizen, en met de thematiek. Veel hoefde hij overigens niet te doen: hij moest
slechts twaalf histories verplaatsen (en twee histories in twee delen, waardoor
hij weer op de 96 aangekondigde Historien terecht kwam).
En toen bleek er iets ongelooflijks. De eerste letter van de proloog was een A,
de eerste letter van de eerste historie was een B; historie 3 klopt niet; daarna
begonnen de verhalen met een D, E, F, G, etc. De beginletters vormden bijna vier
keer achtereen het alfabet – een alfabet van 23 letters, want de i en de j waren
één letter, alsook de u en de v – en de x deed niet mee, want te moeilijk. Hier en
daar moest er wat gesleuteld worden aan de beginletters, maar het totaalplaatje
was en is indrukwekkend. En daarna, na die vier alfabetten, begonnen de laatste
verhalen met de letters ermanb.
Ermanb stond er al! Om die beginletters te vinden, hoefde Honegger niets te
veranderen: ze stonden daar, sinds eeuwen, voor iedereen zichtbaar en niemand
had ze gezien. Een alfabet via de beginletters noemt men een alfabetisch acros-
~ 86 ~