jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 22
als een argument wordt beschouwd om de homoseksuele interpretatie van deze
passage te onderstrepen. Er zijn suggesties gedaan o.a. door F. Buitenrust Hettema
en J.W. Muller, die hier een variant menen te bespeuren op de uitdrukking
‘iemand burgemeester maken’ of ‘iemand tot monnik maken’, wat ‘lubben’ of castreren
kan betekenen (Buitenrust Hettema en Van den Bosch 1909, p. 10; Muller
1942, p. 28). Hellinga beweert dat ‘iemand kapelaan maken’ een uitdrukking is
voor masturberen (Hellinga 1958-1959, p. 353-373). De dubbelzinnige betekenissen
zijn echter tot nu toe niet aangetroffen in Middelnederlandse teksten.
Volgens Buitenrust-Hettema kunnen wij de betekenis van deze passage ook
zoeken in een satirische verwijzing naar het lage peil van de opleiding van de geestelijkheid
in de twaalfde en dertiende eeuw (1909, p. 9-10). Ook Wackers meent
dat ‘het kapelaan maken’ als ‘spot met de geestelijkheid’ moet worden opgevat: ‘je
bent al kapelaan als je het credo kunt opzeggen’ (Wackers 1993, p. 198-199). Voor
deze interpretatie is veel te zeggen. Het is bekend dat de lagere geestelijkheid uit
arme en weinig beschaafde milieus voortkwam (Hamans, 1986, p. 51; Post 1963,
p. 272). Aan de opleiding en vorming van priesters werd in de twaalfde en dertiende
eeuw weinig aandacht besteed en er werden minimale eisen aan gesteld. Een
aankomend priester, die na de wijding zijn loopbaan begon als kapelaan, moest
minstens in de volkstaal kunnen lezen en schrijven. Het peil van de ontwikkeling
van de clerus was over het algemeen laag en vaak onderwerp van spot voor satiredichters
(Hamans 1986, p. 61-63; Post 1963, p. 272-273 en 284). 9
(1) Reynaert wordt niet door Cuwaert bedreigd. De vos wordt pas bedreigd
wanneer de haas bij de koning geroepen wordt om hem te vertellen waar Kriekeputte
zich bevindt. De van angst sidderende haas flapt er meer uit dan Reynaert
lief is. Valsmunterij en toespelingen op sodomie maken het verhaal van de vos
over de vermeende schat er niet geloofwaardiger op. (2) Van een vleiende begroeting
bij het credo leren is geen sprake. (3) Reynaert belooft Cuwaert kapelaan
te maken (de verborgen verleider). De gretigheid waarmee Cuwaert ingaat
op het voorstel van Reynaert is begrijpelijk, als we bedenken dat veel priesters
in de twaalfde en dertiende eeuw het priesterambt zien als een beroep met een
vast inkomen en rechtszekerheid (Post 1963, p. 272-273). (4) Als tegenprestatie
neemt Cuwaert plaats tussen de achterpoten van de vos. (5) Samen zingen zij
het credo. (6) Reynaert krijgt Cuwaert niet te pakken, want de bever voorkomt
dat de strot van de haas doorgebeten wordt. Het doden van de haas voltrekt
zich aan het eind van het verhaal. Wanneer Reynaert het hof als pelgrim verlaat,
om zogenaamd naar het Heilige Land te vertrekken, wil hij eerst nog afscheid
~ 66 ~