jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

~ 49 ~
Tiecelijn 22
hoort, wordt hij ongerust. Hij gaat zijn geld terughalen, maar de hodja beweert
bij hoog en bij laag dat de zak door Allah geschonken is. Dat pikt de buurman
niet en ze trekken samen naar de rechtbank. Omdat de hodja zijn buurman een
lesje wil leren, vraagt hij hem een paard en een mantel te leen. In zijn oude plunje
kan hij toch onmogelijk in het gerechtshof verschijnen. Eens bij de rechter, moet
de hodja zijn verhaal doen. Hij vertelt over de zak met goudstukken die Allah
hem geschonken heeft. Hij vertelt erbij dat zijn buurman straks nog zal beweren
dat ook het paard en de mantel van hem zijn. Natuurlijk begint de buurman te
roepen dat dit inderdaad zo is. De rechter besluit dan maar dat het geld voor
de hodja is. De buurman gaat misnoegd naar huis. De volgende dag brengt de
hodja het geld, het paard en de mantel terug. Hij geeft als boodschap mee dat
de buurman in het vervolg zijn neus niet in andersmans zaken moet steken, en
dat hij zich zeker niet moet mengen in zaken die enkel de hodja en Allah aanbelangen.
De vele namen van de hodja
De oudste geschreven bron waarin Nasreddin Hodja wordt vermeld, de Saltukname,
dateert uit 1480. Het is een bundel over volksverhalen en legenden,
geschreven door Ebülhayr Rumi, waarin onder meer hodjaverhalen zijn opgenomen.
Zoals dat gaat met mondelinge overlevering, zijn er door de eeuwen
heen diverse soorten anekdotes, moppen en verhalen verzameld, opgetekend,
herschreven en uiteindelijk samengesmolten tot een wereldwijde hodjaverhalenbank.
Nasreddin Hodja duikt op in het hele Midden-Oosten. Hij heet er wisselend
‘hoca’, ‘djoha’, ‘djiha’, ‘djuha’, ‘dschuha’, ‘affandi’ en ‘effendi’ of in het Arabisch ‘molla’
en ‘moela’, soms in combinatie met Nasr Eddin, Nasroeddin of Nasrettin, wat
betekent: ‘de overwinning van het vertrouwen of het geloof ’.
De verhalen en anekdotes zijn in vele talen vertaald en hertaald. De ruime verspreiding
van de hodjaverhalen heeft ongetwijfeld ook te maken met de nabijheid
van enkele drukke handelsroutes, zoals de zijderoute die onder meer langs
Istanbul en Konya (Turkije) loopt. De karavanen die op deze weg langskwamen,
hielden onderweg halt in ‘karavanserais’. Deze doorgangsplaatsen werden in de
twaalfde en dertiende eeuw onder de heerschappij van de Seltsjoeken gebouwd.
Ze lagen telkens op een dagreis van elkaar en boden aan reizigers en handelaars