jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 22
Er wordt beweerd dat Nasreddin Hodja naast een favoriet verhalenpersonage
ook een echte historische figuur moet zijn geweest, die in de dertiende eeuw in
Klein-Azië (in het huidige Turkije) leefde. Reeds tijdens zijn leven zou de hodja
een ware legende geweest zijn, altijd te vinden voor een subtiele grap. Hij zag in
1208 het levenslicht, als zoon van Sidika Hatun en Abdullah Efendi. Zijn vader
was de imam van Hortu, een gehucht bij Sivrihisar, een dorp ongeveer halverwege
Bursa en Ankara op de hoogvlakte van Anatolië. De jonge Nasreddin wordt
omschreven als erg intelligent, waardoor hij de kans krijgt om een opleiding te
volgen en in de voetsporen van zijn vader te treden. Later trekt hij naar Aksehir
en verder naar Konya, het religieuze centrum van Turkije, waar hij in 1284 zou
zijn overleden.
Gezien de voorname plaats die de hodja in de Turkse verhalentraditie inneemt,
is het ook niet verwonderlijk dat er in Turkije van deze held vele sporen te vinden
zijn. Er zijn onder meer standbeelden in Hortu en in Aksehir, waar de hodja
een eigen park heeft waarin zijn mausoleum prijkt. Aan deze tombe zit trouwens
een verhaal vast. Ze wordt gezien als laatste hodjagrap. De graftombe staat
achter een vergrendeld hek, begrensd door zes pilaren. Omdat er voor de rest
geen zijwanden zijn aangebracht, kan iedereen toch zonder problemen vrij in en
uit lopen. Zoals elke grap of anekdote is ook dit een doordenkertje. Een manier
om even stil te staan bij het waarom van de dingen. Waarom zou je een poort
vergrendelen als er geen wanden zijn in het gebouw?
Ook elders in Turkije is de figuur van de hodja bekend en wordt hij gevierd.
Istanbul bijvoorbeeld organiseert voor haar volksheld jaarlijks een cartoonfestival,
The International Nasreddin Hodja Cartoon Contest. In augustus 2009
vond de negenentwintigste editie plaats. In 1996 gaf Turkije een speciaal Nasreddin
Hoca muntstuk uit van 750.000 lira. Datzelfde jaar werd overigens
uitgeroepen tot het International Nassredin Hoca Year door de unesco. Die
erkenning is uiteraard niet enkel de verdienste van Turkije. Ze gaat terug op de
wereldwijde reputatie van Nasreddin Hodja als humorist.
Met een eigen muntstuk zou de hodja vast ingestemd hebben. In meer dan één
verhaal staat geld centraal. Zo is er het verhaal waarin Nasreddin Hodja Allah
smeekt om een zak met 100 goudstukken. Als het er 99 zouden zijn, dan zou de
hodja daar niet mee kunnen instemmen. Een rijke buurman die de smeekbede
van de hodja hoort en een grap wil uithalen, gooit een zak met 99 munten door
de schoorsteen. Wel wetende dat de zak van de buurman komt, roept de hodja:
‘Als Allah er 99 geeft, dan zal hij er ook wel 100 geven.’ Als de buurman dit
~ 48 ~