jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

his neck. (...) He fell for five-and-thirty feet. There was a sudden jerk, a terrific
convulsion of the limbs; and there he hung, with the open knife clenched in his
stiffening hand’. 16
De allerbelangrijkste literaire referenties zijn natuurlijk de twaalf
cursief afgedrukte hoofdstukken, naar het in Straatsburg uitgegeven
Uilenspiegelverhaal, dat bekend staat als de S1515. Ze worden in vrije vertaling
aangeboden en voorzien van een afdruk van de oorspronkelijke houtsneden.
Ze zijn stuk voor stuk hoogst vermakelijk en interfereren mooi met het
daarop volgende hoofdstuk van Kwelgeest. Alleen al het feit dat de roman de
volledige tekst biedt van een door Job Deerlijk ontcijferde ‘onbekende historie
van Herman Bote, eigenhandig door de auteur op perkament geschreven’
(p. 321), maakt van deze roman een onwaarschijnlijk boeiende, lichtlopende
intertekst. Hoe die onbekende historie er precies uitziet, blijft hier natuurlijk
onuitgesproken. Daar wil de lezer namelijk zelf achter komen, want daar is
het de auteurs onder meer ook om te doen. Wie zich in het boek verdiept, zal
op de koop toe ontdekken dat het profiel van Uilenspiegel, in de mond gelegd
van Clara, in hoge mate met dat van Reynaert overeenkomt: ‘Een kwelgeest,
een kwaadaardige genius. Hij is helemaal niet de romantische held van de
verworpenen der aarde, maar een ergerlijk pedante snoeshaan zonder enige
consideratie met een medemens, die uitsluitend aan zichzef denkt, en een
ander welbewust schade berokkent’ (p. 71). Wie zich in deze benadering niet
zou kunnen vinden, zal het hopelijk wel eens zijn met de slotzin van het boek:
‘En Uilenspiegel had een zoon, en zijn nazaten bewandelen de wereld, maar
niemand weet wie het zijn’ (p. 356).
Noten
1 Cyriel Buysse, Verzameld Werk, deel 7, Brussel, Manteau, 1982, bijvoorbeeld in het stukje
‘De algemene wereldtaal’, p. 486 (‘De Uilenspiegelachtige Belg sprak vooral met zijn handen’)
en het stukje ‘Het bezoek’, p. 737 (‘En weer lachte zij, met de eigen lach waarmee Uilenspiegel,
onder de wreedste druk nog altijd goed geluimd, de beulen van zijn vaderland zo heerlijk
en zo gaarne voor de gek hield’).
2 Zie bijvoorbeeld de bibliografie in: Het volksboek van Ulenspieghel. Naar de oudste, bewaard
gebleven druk van Michiel Hillen van Hoochstraten te Antwerpen uit de eerste helft van de 16de
eeuw. Vertaald, ingeleid en van aantekeningen voorzien door dr. Loek Geeraedts, Kapellen,
De Nederlandsche Boekhandel/Pelckmans, 1986, p. 85-89.
3 Paul Verhuyck, Ulenspiegel, in: Tiecelijn 22. Jaarboek 2 van het Reynaertgenootschap, 2009,
p. 78-95.
~ 458 ~