jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

universiteit blijkbaar vereist, of bij iemand als Job Deerlijk, die keer op keer
zwicht voor te hoge ‘academische’ druk, maar zich tegelijk laat kennen als een
mens met een hoogstaand moreel besef. Het heeft er alle schijn van dat Kisling
& Verhuyck de vermeende ruimdenkendheid van het universitaire milieu zwaar
op de korrel nemen. Wie het tijdelijk voor het zeggen heeft, zoals Cobbe, lijkt
voornamelijk uit te munten in kleinheid, afgunst en laaghartige berekening.
Grote professoren blijken bij nader inzien kleine mensen te zijn, die zoals de
hoofdstukken over de Leidse (carnavals)feesten van 3 oktober te zien geven, niet
te onderscheiden zijn van de zachtzinnige zwakzinnigen die zich in Kwelgeest
ophouden. Het ochtendfeest voor de ‘verstandelijk gehandicapte jeugd’ ziet
er zo uit: ‘De massa gezichten die door de Leidse straten trok, geschminkt,
bezweet, verkrampt, opgeblazen, streng, levenloos, was een tafereel dat James
Ensor zeker had geschilderd als hij op dat moment ter plekke was geweest’
(p. 323). En verder naar aanleiding van de jaarlijkse tentoonstelling: ‘De
zalen stonden vol academisch en psychiatrisch personeel, plus feestvierende
Leienaars van allerlei pluimage, zodat dronkenschap, geleerdheid en waanzin
dooreenliepen’ (p. 353). Tijdens de feesten wordt de schijnwereld die de
universitaire gemeente is, en zich niet toevallig bevindt omheen een gebouw
dat bekend staat als de Grote Centrale Leegte (zie onder meer p. 34-35 en
p. 331), tot haar ware proporties teruggebracht. De verheven wereld die zij
denkt te zijn, verkeert dan onder het gewone volk, dat verknipt, stijlloos en
onaanzienlijk mag heten, maar in wezen niet half zo gek is als de academische
wereld die zich graag laat voorstaan op zijn exclusiviteit. Op 3 oktober wordt
deze ‘mundus inversus’ voor schut gezet en ontmaskerd, zoals Uilenspiegel in
alle ons bekende 96 historiën de schijnwereld van de hele standenmaatschappij
– van hoog tot laag – voor schut zet en genadeloos ontmaskert.
Het zou te ver voeren het boek te lezen als een zuivere parodie op het
academische leven. 9 Daarvoor lijken de personages te levensvatbaar en
gecompliceerd, al valt niet te ontkennen dat namen als Watergeus, Job
Deerlijk, Cobbe, Falings en Krumm een paar connotaties oproepen die niet
noodzakelijk positief van inslag zijn. Bovendien is het onmiskenbaar dat deze
universitaire docenten vooral tot de mannelijke kunne behoren: de wereld van
de geleerden geeft blijk van verregaande discriminatie en is in wezen seksistisch
van aard. Die bedenking heeft overigens niet alleen fictieve relevantie, maar is
in aanzienlijke mate ook van toepassing op de niet-fictieve werkelijkheid en
zou voor een ‘modern antropoloog’ als Cobbe een aardige, al dan niet door
hem zelf uitgevoerde studieopdracht kunnen opleveren. Hiermee is meteen
~ 454 ~