jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 22
jewelste. Getallen vatten vuur, de schrijver gaat uit z’n dak. De rekening die
overdag moet kloppen, wordt ’s nachts vergeefs aangeboden. Ik zou het hele
holderdebolderse gedicht willen citeren, maar beperk me noodgedwongen
tot deze enkele verzen: ‘Eén been grendelt nu de nacht / Protheses zoeken
hun getal / Blauwe ribben bollen op / Een belastingplichtige vat vuur / Een
pennenlikker danst op de nok / Hamers slaan met vreemde tongen / ‘De
rekening meneer’ / Het licht verhardt zich in mijn glas’ (p. 24). De dichter
droomt een werkelijkheid die de werkelijkheid overstijgt en de droom van een
ander zou kunnen zijn. De tegenstelling tussen droom / slaap en werkelijkheid/
leven kenmerkt deze gedichten, zoals ze de schrijfsels van Pessoa kenmerkt. Ik
herlees De Beules gedichten met de volgende aantekening van Pessoa in het
achterhoofd: ‘De relatie tussen slaap en het leven is dezelfde als die tussen wat
wij leven noemen en wat wij de dood noemen. Wij slapen en dit leven is een
droom, niet in overdrachtelijke of dichterlijke betekenis, maar in de ware zin
des woords’ (Bernardo Soares, p. 231-232).
9
De Beule kwetst zich vol overgave aan een werkelijkheid die onherbergzaam
is en daarom nogal te denken geeft. Wat de werkelijkheid heet, lijkt vaak zo
onvoorstelbaar dat wie erdoorheen loopt een onwerkelijke ervaring opdoet. Dat
overkomt de ik-figuur in een gedicht dat behalve aan Pessoa, ook wel aan Van
Ostaijen doet denken. ‘Ik loop door de stad als wie door de eeuwigheid loopt /
Verregend en vergeeld oudedamesondergoed / hoeveel wasbeurten ooit gehad /
ligt leeggeschud op een parkeermeter / verwrongen onschuld / Uitgezonderd
voor bewoners / met kaart uit zone / Vervolg als dader nu mijn weg’ (p. 16).
Wie ‘denkend’ (bewust) door de werkelijkheid wandelt, wordt zonder meer
schuldig bevonden. Hoe ver staat Kafka nog af van deze gedachte? Hoe dichtbij
is hij geslopen? De labyrintische en irrationele constructie van de werkelijkheid
produceert een onophoudelijke stroom van ironie, van hilariteit. In een tekst
die een logisch vervolg breit aan een soort hold-upverhaal doet De Beule verslag
van ‘menselijke’ gerechtigheid. ‘De executie was om 0.00 uur gepland / (…) /
Brecheen, veroordeeld voor moord / op een bejaarde vrouw / werd onmiddellijk
vanuit de gevangenis / naar een ziekenhuis gebracht / Daar pompten artsen zijn
maag leeg / (…) / Brecheen kreeg dan ook drie dodelijke stoffen / toegediend via
een injectie / twee uur later dan de bedoeling was’(p. 30). De werkelijkheid als
een groteske, een door Van Ostaijen virtuoos beoefend genre. In zijn dagboek
~ 444 ~