jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

~ 443 ~
Tiecelijn 22
loopt men op straat, altijd zit men voor het kasboek, ook al verblijft men in het
buitenland, altijd is er de baas, ook al is men in de eeuwigheid. […] Wij houden
boek en verliezen; we maken de balans op en het onzichtbare saldo is altijd in
ons nadeel’ (in de vertaling van Harrie Lemmens). (Op 11 juli 2009 stond ik
voor de artisanale bakkerij ‘Le pain quotidien’, op een boogscheut van Passa
Porta, de befaamde Brusselse boekhandel, waar ik iets later door de gedichten
van Pessoa bladerde.)
7
Iets wat me bij herlezing is opgevallen: het aantal valstrikken, klemmen, houdgrepen
waar de ik-figuur, de haas, wie dan ook in vast komt te zitten. Ik neem
aan dat elke verwijzing naar zo’n beknelling ook een verwijzing is naar het noodlot,
naar de dood of ‘het dode punt’ dat de wereld is (zie p. 24, 31, 32). Het lot
heeft De Beule de gave om te dromen geschonken, om zich te verzinken in het
schrijverschap: ‘het gaat goed met mij / en mijn schrijverschap / Elke keer als ik
mijn rug draai / pleegt iemand zelfmoord // en elke keer als ik mij over het blad
buig / legt een hoofd zich op het kapblok’ (p. 4). Een sierlijk verwoorde gruwelgedachte,
die mede voorvloeit uit de volgende losse aantekening in Pessoa’s dagboek:
‘Twee dingen slechts heeft het noodlot mij gegeven: kasboeken en de gave
om te dromen’ (p. 304). En dus danst de dichter plaatsvervangend ter plekke,
zonder zich te bewegen: ‘De dichter aan de kant danst met alle tantes / Hazenlip,
halsstrik, voetklem / de dichter is minder dood dan alle anderen’ (p. 27). De
dans als een metafoor voor het leven? ‘Wie in de balzaal aan de kant staat danst
met alle dansers. […] Ik dans dus als ik zie dansen’ (Bernardo Soares, p. 266).
8
In hetzelfde gedicht waarin De Beule Pessoa’s vraag om meer wijn onderstreept,
staat ook: ‘Het fragment is het geheel / Sterker dan het geheel’ (p. 28). De Beules
gedichten zijn opgetrokken uit fragmenten die op zichzelf kunnen staan, als
scherven spiegelglas waarin fracties van het leven worden teruggekaatst. Als in
de glazen van Pessoa’s onafscheidelijke bril. Het spiegelbeeld is ‘echter’ dan de
gespiegelde werkelijkheid, de dichter ‘echter’ dan de boekhouder. De overgang
van boekhouder naar dichter evoceert De Beule in een apocalyptisch gedicht
waarin een soort Walpurgisnacht wordt opgeroepen. Een pandemonium van