jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

~ 437 ~
Tiecelijn 22
daaropvolgende gedicht: ‘Hij wilde wit worden die dag. Dus zweeg hij / tot
een stem om zijn lichaam kroop. (…) // Nog nooit had hij zo lang iets gezegd’
(p. 49).
Welluidende zwijgzaamheid kenmerkt de schutterige figuren die in deze
gedichten tot spreken/zingen worden verleid. De poëticale inslag ervan is
onmiskenbaar. Net als haar personages, ‘spreekt’ Lies van Gasse zelf ‘in
tussenruimtes’ (p. 28), ‘zoekt’ zij ‘een zin die weegt / in een schaduwgebied
van letters’ (p. 46), ‘ruisen’ haar verzen ‘als ingehouden handgeklap’ (p. 53),
klinken haar teksten laagstemmig als ‘hoekig, ritmisch gefluister’ (p. 60). De
laatste reeks van de bundel, ‘Verdrinken tussen kopjes thee’, verwijst letterlijk
naar het slotvers van het eerste gedicht en verwoordt ondubbelzinnig waar het
de dichteres om te doen is: om ‘de hunkering naar tekst, / de rammelende
ribbenkast van taal’ (p. 60). Om dichterlijke taal als een vorm van lichamelijkheid
die zich uiteindelijk niet laat schrijven.
Dat lyrische (on)vermogen – of het besef ervan – wordt onder meer treffend
uitgedrukt in Van Gasses voorkeur voor sensitieve beelden: gedicht na gedicht
worden alledaagse dingen (allitererend) tot leven gewekt. Zo heeft zij het
over ‘letters, vrij van oog of huid, / verzen nog te vrolijk voor een plek in taal’
(p. 17). Wil ze ‘in de kast een luide lepel rapen. / Zien hoe zelfs de honing huilt’
(p. 21). Of ziet ze een ‘wij’ ‘drijvend, alsof twee zwaartes / elkaar voor die
seconde opheffen. / Wij van glas, de lucht van steen’ (p. 29). De cyclus ‘Een
klaaglied en een appelboom’, geïnspireerd door ‘lied 44’ van de mystieke
dichteres Hadewych, eindigt als volgt: ‘Takken knikken zwijgend. / Alleen de
minnaar hongert’ (p. 55).
Hetzelfde gedicht steeds weer is bovendien een zorgvuldig gecomponeerde
bundel waarin het lyrische subject zichzelf zoveel mogelijk objectiveert. De
meeste gedichten vertonen een derde-persoonsperspectief, lopen als het ware
met een boogje om het eigen ik heen, en doen wat dat betreft soms denken
aan Gerrit Kouwenaar. Ook al gaat het telkens weer om broze gevoelens en
kantelmomenten (‘ochtend’, ‘middag’, ‘avond’), de hoge mate waarin expliciete
bespiegelingen over een/het ‘ik’ afwezig zijn, verleent deze poëzie een
afstandelijk, bijna onpersoonlijk karakter. Die afstandelijkheid is mede het
gevolg van de graag gebruikte passieve vorm (‘Er wordt in alle ernst bewogen’,
p. 25), talrijke elliptische zinnen (‘Parken, zonlicht, vleugelgeklapper’, p. 28) en
de in lyrische gedichten meestal ongebruikelijke (voltooid) verleden tijd.