jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

~ 431 ~
Tiecelijn 22
een dode vos voorkomt die alle denkbare vitaliteit uitstraalt, en uit Salman
Rushdie’s Shalimar the Clown (2005), dat een labyrintisch droomverhaal bevat
waarin, behalve een man met een jakhalskop en een man met een hondskop,
ook iemand ‘with the head of a fox’ verschijnt. Wie erin slaagt de ‘fox-man’s
tricks’ te ontwijken, komt terecht in ‘the room of power’. Een interessant beeld
om deze beschouwing mee te besluiten, al is het maar omdat het parallel spoort
met het meerduidige vossenbeeld in Morrisons roman, dat de lezer er langdurig
aan herinnert hoe onbetrouwbaar, zelfzuchtig en vilein de mens kan zijn. De
mens is een vos is een mens is een vos. Ad infinitum.
Blake Morrison, Ten zuiden van de rivier, Nieuw Amsterdam Uitgevers, Amsterdam,
2008, ISBN 978 90 468 0355 4. De oorspronkelijke titel is South of
the River, Chatto & Windus, Londen, 2007.
Noten
1 D.J. Taylor noemt de openingsscène heel treffend een klassieke ‘curtain raiser’, in: The
Guardian, 07.04.2007. Maar hij wijst er verder op dat de verwachtingen van de lezer voor ‘at
least 90%’ worden ingelost.
2 Het gaat hier om een procédé dat nader onderzoek verdient. Ik verwijs in dit verband
graag naar de openingstekst van Paul de Wispelaeres Het verkoolde alfabet. Dagboek 1990-
1991 (1992), waarin het vertellende ik naar zijn vroegere ik (‘hem’) kijkt door het ‘schuine
dakraam van zijn werkkamer’ (p. 9). Anne Marie Musschoot verbindt die focalisatie met
Maurice Gilliams’ journaal De man voor het venster (1932-1940), in het opstel ‘Schrijven als
een vorm van literaire archeologie. Over Paul de Wispelaeres Het verkoolde alfabet’, in: Erik
Spinoy (inl. en samenst.), Mythe en geschiedenis. De wereld van Paul de Wispelaere, Brussel,
VUBPRESS, 2003, p. 34-35. Een andere, langdurige, van inwendig commentaar vergezelde
raamfocalisatie – waarin een vuurtoren alle aandacht opeist – is die in het eerste deel van
Virginia Woolfs roman To the Lighthouse (1927). Een even bekende opening is die van George
Orwells Nineteen Eighty-Four (1949), waarin Winston Smith door zijn kamerraam kijkt en
de verteller een selectief overzicht geeft van de weinig opwekkende wereld die Smiths appartement
omgeeft.
3 René Appel & Charles den Tex, ‘Familievete? De misdaadroman versus de literaire
roman’, in: Jos van Cann & Henri-Floris Jespers (red.), Thriller versus roman, Antwerpen/
Apeldoorn, Garant, 2008, p. 22.
4 Ook in dit opzicht zijn andere auteurs Blake Morrison voorgegaan of met hem te vergelijken.
Ik herinner even aan het werk van William Faulkner, Virginia Woolf, Lawrence