jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

~ 429 ~
Tiecelijn 22
het hoofdverhaal dooradert? Zijn ze op zich een soort ‘subtekst’ waar het
vijfvoudige hoofdverhaal in onderbroken orde over heen schuift? Ongetwijfeld,
maar tegelijk ben ik van mening dat de ingebedde/toegevoegde vossenverhalen
en het hoofdverhaal elkaar niet alleen formeel maar ook thematisch schragen.
Wie iets van de mens wil begrijpen, heeft de omweg nodig die naar de vos
leidt, en omgekeerd. Het boek kan, behalve als stadsroman, politieke, sociale of
psychologische roman, ook gelezen worden als een ‘beast analogy’ (p. 479), als
een spiegel waarin de mens zijn eigen vossengestalte en, omgekeerd, de vos zijn
mensengestalte aanschouwt, zoals ook letterlijk – of symbolisch? – gebeurt
op het einde van het eerder aangehaalde muziekspotje waarin ‘de jongen
naar de vos (kijkt)’ en ‘de vos naar de jongen’ (p. 157). Het aantal schijnbaar
terloopse verwijzingen naar wat mens en vos met elkaar gemeen hebben, is
ongemeen opvallend. Een bedenking van Harry, net voor hij een vosdocbestand
aanmaakt: ‘Soms was het of Londen meer vossen dan mensen telde.
En of de helft van de mensen vossen waren bovendien: gluiperig, gemene ogen,
nachtbrakers’ (p. 77). De overtuiging van een publicitair agent: ‘ Mensen
identificeren zich met de vos. Ruige staart, heldere ogen, intelligent, geboren
survivor, zou winnaar worden van elke realityshow op tv. Kinderen zijn dol op
ze. Volwassenen ook’ (p. 156). Harry, die gedreven wordt door een zeldzaam
gevoel voor gerechtigheid, geeft toe dat journalisten ‘worden betaald om een
vos te zijn’ en blijk geven van ‘ordinaire geslepenheid’ (p. 374). Anthea noemt
zichzelf ‘het nakomertje’ (p. 461) of ‘the runt’ (p. 384), zoals ze ook Errol als
een ‘Kid Runt’ beschouwt, helemaal parallel met de verbrande vossenwelp, die
waarschijnlijk werd geslachtofferd omdat hij – ook een runt – niet alert genoeg
reageerde. Zelfs ‘de jongens van New Labour’ gaan er prat op ‘sluw als een vos
en mager’ te zijn (p. 449), oftewel ‘lean and vulpine’ (p. 374). Niets menselijks
is de vos vreemd, maar het omgekeerde geldt blijkbaar evenzeer.
Deze veelkantige ‘sage’ 14 is, precies omdat de vos zich zo nadrukkelijk
manifesteert, ook te lezen als een allegorie die te denken geeft, zoals de
inspiratiebron, The History of Reynard the Fox, nog altijd te denken geeft.
Het beeld dat de spiegel naar de mens terugstuurt, is weinig opwekkend.
De mens is een wreedaardig en, in moreel opzicht, weinig verheven wezen,
dat liegt, bedriegt en verraad pleegt met een natuurlijk gemak dat terecht
mag verbazen. 15 De manier waarop hij vossen in brand steekt, zowel in een
Bijbelse als niet-Bijbelse context, zoals Samson en Anthea’s vader doen,
de manier waarop de nietsontziende brutaliteit van de vossenjacht wordt
gerechtvaardigd en politiek geëxploiteerd, siert de mens allerminst. Wanneer