jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 22
voor het gerechtshof (zie vertaling, p. 171-172). Bovendien heeft Gutenberg
iets met vossen. Hij observeert ze graag, bijvoorbeeld wanneer ze bij het krieken
van de dag uit de wijngaard tevoorschijn sluipen.
Datzelfde beeld van een personage dat vanuit een raam een ochtendlijke
vos gadeslaat, vormt de intrigerende openingsscène 1 van Morrisons South of
the River (2007), vertaald als Ten zuiden van de rivier, verschenen bij Nieuw
Amsterdam (2008). Een zekere Libby herinnert zich later het volgende: ‘Het
was een grote, brutale vos en ondanks een lichte kreupelheid verschrikkelijk
robuust. […] Een mannetje waarschijnlijk, te groot voor een moer; ook te groot
voor een vos eigenlijk. […] De vos draaide zijn kop om en beantwoordde haar
blik: sodemieter op, dame, ik doe toch wat ik wil. […] Het zou vandaag een
moeilijke dag worden. En de vos leek een slecht voorteken’ (p. 11). Hiermee
is de toon gezet van het boek, dat in de vertaling van Ronald Cohen meer dan
zeshonderd bladzijden beslaat (de door mij gebruikte Vintage-uitgave van 2008
telt er 516). De vos verschijnt meteen als bedreigend, vrijpostig, ongenaakbaar
en omineus, als ‘a bad omen’ (zie Engelse tekst, p. 3). Uit het citaat blijkt ook dat
Libby niet bepaald een heldenstatus wordt toegedicht. Het voorin opgenomen
motto, dat de auteur geplukt heeft uit Reynaerts historie, of preciezer, The
History of Reynard the Fox, in de beroemde vertaling van William Caxton
(1481), herinnert de lezer eraan dat er veel vossen schuilen onder de mensen:
‘There are many, and also the most part, that creep after his way and his hole …
Though they have no red beards, yet there are found more foxes now than ever
were therefore. The righteous people are lost… I wot not what end shall come
to us thereof…’. In de Nederlandse versie is deze tekst twee keer opgenomen,
één keer in het Middelnederlands (Reynaert historie) en één keer in gerijmde
vertaling. Het veertiende-eeuwse citaat luidt als volgt: ‘Ist geestelic off weerlic
staet, / Aen Reynaert sluut men alden raet. / Sy crupen al in Reynaerts hol.
/ Aen sijn baen is al die sol. […] Van Reynaert is een groot zaet / Gebleven,
dat dair nu zeer op gaet, / Want men vijnt nu meer Reynaert / - Al en hebben
sy geen rode baerd - / Dan men ye dede hier te voren. / Gerechticheit blijft al
verloren. / […] Ic en weet wat eynd hier of sel naken’. De lezer is dus meer dan
gewaarschuwd: ‘un lecteur averti en vaut deux’.
Die lezer krijgt met dit boek een open kans op zoek te gaan naar de
mogelijkheden van het genre, waarbij na honderden jaren ‘vernieuwing’
traditie en experiment hand in hand gaan. Een aantal procédés is, hoewel in
de vorige eeuw vooral kenmerkend voor de zogeheten (post)moderne roman,
~ 416 ~