jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 22
De castratie van de paap door Tibeert
Een goede graadmeter van de (zelf)censuur van de vertaler of de uitgever is
natuurlijk nog steeds de passage waarin Tibeert de kater de pastoor tussen
zijn benen springt en hem op onfortuinlijke wijze beschadigt. Ik kan de lezer
geruststellen. Posthuma windt er geen doekjes om, er is geen woord Frans bij.
Met zichtbaar genoegen vertaalt hij deze beruchte passage als volgt: ‘Tybeert
gaf zich rekenschap / van het dodelijke gevaar / en schraapte al zijn moed bij
elkaar / en maakte de pastoor te schande / met zijn klauwen en zijn tanden /
en sprong, als een kat in nood, / de pastoor recht naar zijn kloot / en beet van
‘t beursje zonder naad / waar een man de klok mee slaat / de helft af en die
plofte neer!’
De verantwoording en aantekeningen
Het boek sluit af met aantekeningen in het hoofdstuk Bij deze vertaling. Allereerst
gaat Posthuma wat uitgebreider in op zijn bronnen. Met name de editie
van Lulofs was voor hem een bron van inspiratie. De aantekeningen beslaan
nog geen zes pagina’s en bevatten 38 toelichtingen op onduidelijke passages of
Latijnse zinsneden uit de oorspronkelijke tekst.
Bij de aantekening over de Roman de Renart schrijft Posthuma ten onrechte
dat de branches geschreven zijn in het laatste kwart van de twaalfde eeuw. De
laatste branches werden tussen 1205 en 1250 geschreven. 26 Opmerkelijk is dat
Posthuma bij de aantekening over de fabel van de kikkers en de ooievaar zich
plotseling licht ergert aan de kennis van Lulofs, wiens editie hij even daarvoor
juist zo bewonderde. Posthuma valt tegen hem uit als hij schrijft: ‘Lulofs, die
altijd precies weet wat er in de hoofden van de dieren omgaat, meent dat Reynaert
die verandering heeft aangebracht omdat koning Nobel gekwetst zou
kunnen zijn als het koningschap met een slang geassocieerd zou worden.’ Vergeet
Posthuma dat Lulofs hier exegetische commentaar levert?
Een kanttekening wil ik nog maken bij ‘trappistenbier’. In A staat op deze
plaats ‘Hem langhet omme cloester bier’ (v. 1955). Posthuma vertaalt deze zin
als: ‘Hij dorst al naar trappistenbier’. Een aardige vondst, ware het niet dat het
bereiden van ‘cloesterbier’ in de middeleeuwen een negatieve connotatie had.
Het betreft hier ‘een metaforische aanduiding voor het bereiden van lichame-
~ 408 ~