jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

~ 403 ~
Tiecelijn 22
heden ten dage ontoelaatbaar is, aan dat de Reynaert toentertijd als satire op
de clerus nog volop werkte. Deze constatering van Posthuma is op zichzelf
juist maar de persoonsverandering vindt al vanaf 1564 plaats. Wordt vrauwe
Julocke in de handschriften en de incunabelen (Leeu 1479, Van der Meer 1485)
nog ‘de vrouw van de paap’ genoemd, in de uitgave van Plantijn uit 1564 heet
zij al ‘De vrouwe van de man vanden huyse’. Deze benaming wordt tot in de
negentiende eeuw steeds gebezigd. Pas in de vertaling van Willems wordt zij’
‘s kosters huiswyf, vrouw Julocjen’ genoemd. Jan Goossens heeft twee scènes uit
de Reynaert onderzocht, de castratie van de paap en het duel tussen de Isegrim
en Reynaert. 12 Goossens geeft ruime aandacht aan de persoonsverandering van
de paap ten gevolge van de (zelf)censuur door de eeuwen heen van bewerkers
en/of uitgevers. Geleidelijk aan keert Julocke als de vrouw van de paap/pastoor
weer terug in de twintigste eeuw. 13
In de paragraaf Rijm en ritmiek licht Posthuma zijn verstechniek toe. De
losheid van de middeleeuwse Vlaams- en Duitstalige dichters bevalt hem
goed. Posthuma past het Germaanse heffingsvers toe, maar houdt zich daar
niet altijd even strak aan, wat de flexibele versvorm ten goede komt. 14 Net als
Willem veroorlooft Posthuma zich in de ritmiek vrijheden. Ook vergelijkt hij
hier zijn vertaling met die van Van Altena. Van Altena past soms dubbelrijm
toe. Voorbeelden zijn ‘slagwaard / gedagvaard’ en ‘bloot stond / schootwond’.
Dit, zo schrijft Posthuma, zou een middeleeuwse dichter nooit doen.
In de zesde paragraaf, Een oeroude stamvader, gaat Posthuma in op de dubieuze
reputatie van Reynaert, die volgens hem zo oud is als de mensheid zelf.
Hij bespreekt de voor insiders bekende dertien kleitabletten uit Mesopotamië
waarop fragmenten staan van het in Akkadisch geschreven Verhaal van de
vos. 15 Posthuma dateert dit verhaal ‘enkele duizenden jaren voor onze jaartelling’.
Volgens Jozef Janssens stammen deze fragmenten echter uit de tweede
helft van het tweede millennium vóór Christus. 16 Dat is dus ‘slechts’ 1500 jaar
voor onze jaartelling.
In de paragrafen 8 tot en met 10 legt Posthuma het verhaal uit. Hij doet dit
vanuit het perspectief van een strafrechtelijke procesgang. Veel zal Posthuma
overgenomen hebben uit de door hem bewonderde editie van Lulofs, die in
zijn aantekeningen de procesgang in de Reynaert vergelijkt met de rechtsgang
in de middeleeuwen. 17 Lulofs ontleent veel kennis van het middeleeuws recht
aan de beschrijvingen van het strafrecht en strafrechtprocessen door R.C. van
Caenegem. 18