jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

~ 397 ~
Tiecelijn 22
paard, De ezel en de hond, De kat en de vos en tot slot De wolf en de kraanvogel.
Ze zijn terug te vinden op de rand van een geheimzinnige en miraculeuze
spiegel die Reynaert uitvoerig beschrijft om zo de gunst van de koning
terug te winnen. Drie van deze vier fabels komen ook voor in de dertiendeeeuwse
Middelnederlandse Esopet van Calstaff en Noydekijn (die op hun
beurt inspiratie putten in de Romulus, de meest verspreide fabelcollectie in de
middeleeuwen). Tekstdetails die deze verwantschap bewijzen zijn er volgens
Joris Reynaert genoeg. Reinaerts historie bevat echter nog heel wat meer details
die concreter en levendiger ingaan op de materiële en psychologische aspecten
van de vertelde situaties en de sociale verwikkelingen die plaatsgrijpen als
gevolg van de moralisaties. Visie en stijl zijn daarbij analoog. Reynaert wil
een nieuwe kijk op die fabels creëren door ook vergelijkend in te gaan op drie
van de vier fabels in het Dit d’Ysopet van Marie de France. Ook zij verruimde
de Romulusfabels. Reynaert bestudeert de elementen die de twee teksten
verbinden. Hij beantwoordt de vraag welke de oorzaken kunnen zijn van de
analogieën en de ‘hernemingen’. Het gaat hier om directe intertekstualiteit,
een soort Vlaamse ‘receptie’ van de fabels van Marie in de vijftiende eeuw.
Even verhelderend is het artikel van Paul Wackers over Gheraert Leeu (Gheraert
Leeu as printer of fables and animal stories, p. 128-152). Ingaand op de
door Leeu gepubliceerde boeken met dieren als protagonisten toont Wackers
aan dat Leeu experimenteerde met inhoud en lay-out gedurende zijn gehele
carrière. Naast het traditionele lezerspubliek (o.a. predikers) probeerde hij
nieuwe lezers aan te trekken. Hij maakte zijn product toegankelijk voor nietspecialisten.
Daarom voegde hij illustraties toe die zeer bepalend zouden blijken
voor de illustratietraditie van het Reynaertverhaal in West-Europa. Leeu
probeerde tevens voortdurend de productiekosten te verminderen zonder aan
de kwaliteit te raken, o.a. door typografische aanpassingen. Hij bleek ook een
goede zakenman te zijn die nauwkeurig zijn doelgroepen afbakende. Voor zijn
dierenboeken reserveerde hij een soort ‘basic format’: een beginzin als titel die
meteen fungeerde als ‘advertentie’, waarin de publicatie werd aangeprezen als
nuttig en plezant. Daarna volgden een proloog met de nodige informatie en
een inhoudtafel. Elke publicatie is tevens voorzien van een colofon. Wackers
analyseert Leeus drukken met veel zin voor het detail. Na een biografie van
Gheraert Leeu volgt een chronologisch overzicht van diens dierboeken: Historie
van Reynaert die vos uit 1479, de ‘West-Europese bestseller’ Dialogus creaturum
uit 1480 en de vertaling ervan, de Twespraec der creaturen, de Historiën
ende fabulen van Esopus’ uit 1485 van Julien Macho, twee fabelverzamelingen