jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 22
gen zoals ‘ergher puten sone!’ (v. 919), maar het is niet te vergelijken met alle ‘fil
a putains’ die in sommige ‘branches’ geregeld voorkomen. In Lokasenna (Loki’s
scheldpartij) in de Poëtische Edda, laat de noordse plaaggeest de vrije loop aan
zijn agressiviteit en opstandigheid. In de Arturliteratuur krijgt Kay (Keye),
hofmaarschalk aan Koning Arturs hof, dezelfde soort woedeaanvallen. Hij is
gewelddadig, spottend en hij scheldt zijn omgeving meermaals uit.
Reynaert heeft er plezier in om zijn tegenstanders in pijnlijke situaties te brengen
en te vernederen. Zij worden vaak ook verminkt, alhoewel niet door de vos
zelf. Reynaerts kwaadwilligheid krijgt soms een seksueel karakter. Hersinde
wordt min of meer verkracht en de kleine wolfjes worden bezoedeld met urine.
In de Roman de Renart wordt uitdrukkelijk vermeld dat Renart een paar keer
gemeenschap heeft met Gente, de koningin. In branche Ib, Le siège de Maupertuis
(de belegering van Maupertuis), gaat het werkelijk om een verkrachting. In
het Vlaamse dierenepos wordt die echter slechts geïnsinueerd. Men kan zich
ook afvragen waar Reynaert en de haas Cuwaert eigenlijk mee bezig zijn, wanneer
zij zogenaamd het credo samen zingen en betrapt worden door Pancer de
bever (v. 142-148). Wordt de haas misbruikt? 19
Loki wordt gekenmerkt door een soort van vernielzucht: hij verwondt bijvoorbeeld
één van de bokken die de wagen van Thor trekken en knipt de haren van
Sif, Thors echtgenote. Hij bezit ook een tomeloze seksuele drift. In het gedicht
Lokasenna (Loki’s scheldpartij) beweert hij dat hij relaties heeft gehad met verschillende
echtgenotes van de goden. Loki is bovendien seksueel ambigu, typisch
voor de primitieve trickster-figuur. Hij heeft namelijk zelf kinderen gebaard. De
Griekse god en cultuurheld Hermes is biseksueel en de mythologie schrijft hem
vele seksuele avontuurtjes toe, met zowel vrouwelijke als mannelijke wezens. 20
De trickster is dus seksueel erg actief en belichaamt zowel de mannelijke als
de vrouwelijke geslachtsdrift. C.G. Jung heeft het belang van deze karaktertrek
onderstreept in het psychologische portret van de trickster:
Zelfs zijn geslacht is facultatief, ondanks het feit dat hij fallische eigenschappen
heeft: hij kan zich veranderen in een vrouw en kinderen
baren. 21
Odin verwijt Loki deze seksuele verdorvenheid in de Lokasenna en noemt het
‘args aðal’, dat wil zeggen ‘een onmannelijke eigenschap’, ‘een verwijfde aard’. 22 In
Gylfaginning in de Proza-Edda, komt een bijzonder burlesk verhaal voor. Loki
~ 38 ~