jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

~ 341 ~
Tiecelijn 22
komen we de herhaaldelijk de wolfsmonnik tegen (Ziolkowski 1993, p. 207-
208).
Het beeld van de wolf als monnik is voornamelijk ontleend aan enkele
passages uit het Nieuwe Testament, met name Johannes, 10, 11-16 (‘Ik ben de
goede herder. Een goede herder geeft zijn leven voor de schapen. Een huurling,
iemand die geen herder is, en die niet de eigenaar van de schapen is, laat de
schapen in de steek en slaat op de vlucht zodra hij een wolf ziet aankomen.
De wolf valt de kudde aan en jaagt de schapen uiteen; de man is een huurling
en de schapen kunnen hem niets schelen. Ik ben de goede herder. Ik ken mijn
schapen, en mijn schapen kennen mij, zoals de Vader mij kent en ik de Vader
ken. Ik geef mijn leven voor de schapen. Maar ik heb ook nog andere schapen,
die niet uit deze schaapskooi komen. Ook die moet ik hoeden; ook zij zullen
naar mijn stem luisteren: dan zal er één kudde zijn, met één herder.’) en Matteüs,
7, 15 (‘Pas op voor valse profeten, die in schaapskleren op jullie afkomen maar
eigenlijk roofzuchtige wolven zijn.’). De wolfsmonnik is niet een goede herder
voor zijn kudde, maar een roofdier in schaapskleren, met een spreekwoordelijke
vraatzucht: ‘De natuur heeft een ieder in haar greep: de wolfsmonnik wordt
een rondzwervende rover zoals voorheen’ (Ziolkowski 1993, 207). Dit is de
boodschap van De Wolf, en ook van Tibeert in het klooster: een roofdier kan wel
een pij aantrekken, maar zijn ware aard verloochent zich uiteindelijk niet.
Is De wolf in vele manuscripten overgeleverd, met betrekking tot Tibeert
in het klooster (De Tiberto mistico) noemt Voigt slechts één handschrift, een
Engels handschrift uit de dertiende eeuw (Voigt 1878, p. 35). Het gedicht zou
geschreven zijn omstreeks 1200 in een Engels benedictijns milieu, als we ervan
uitgaan dat de zwarte pij die Tibeert in het klooster draagt naar de pij van de
benedictijner orde verwijst, meer bepaald een Engelse abdij, omdat de verteller
ons meedeelt dat Parijs (en Athene) overzee liggen.
De biecht van de wolf, de vos en de ezel is mijn titel voor het gedicht dat Voigt
in zijn teksteditie aanduidt als Brunellus, Bruintje, de naam van de ezel, zoals
Bruun (Brun) dat is in de matière renardienne. In de handschriften is de tekst
ook wel opgenomen onder de titel Poenitentiarius en Poenitentionarius, wat
vertaald zou kunnen worden als De boetelingen.
Wat de herkomst van De biecht van de wolf, de vos en de ezel betreft, wijst Voigt
naar het zuiden van Vlaanderen, waar de tekst omstreeks 1200 zou zijn ontstaan
(Voigt 1878, p. 34). Mombello merkt op dat de handschriftelijke overlevering
vrijwel geheel in Germaans gebied heeft plaatsgevonden (Mombello 1998,