jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

~ 315 ~
Tiecelijn 22
hij is nooit naar school gegaan, en dat bovendien het veulen niet voor hemzelf is,
maar voor Isegrim, die in de verte staat te wachten. ‘Laat hem dan zelf komen,’
zegt de merrie en Reynaert gaat naar de wolf en vertelt hem dat als hij kan lezen,
hij naar de merrie kan gaan en de koop kan afsluiten. Isegrim is verontwaardigd.
Natuurlijk kan hij lezen. Hij beheerst Frans, Nederlands en Latijn en hij heeft
een graad in de rechten (4029-4045). Hij zal dit wel even regelen. En terzijde
bespot hij Reynaert: ‘Jij bent ook nergens goed voor omdat je niet kunt lezen en
schrijven’ (4050-4051). Isegrim gaat naar de merrie, vraagt of hij de prijs mag
zien, wordt bewusteloos geschopt en de merrie en haar veulen ontsnappen. Als
de wolf weer bijgekomen is, vraagt Reynaert of hij Frans of Latijn moest lezen
(4080-4081) en waarom de wolf niet een beetje van het veulen voor Reynaert
heeft overgelaten. Die is immers boodschapper voor de wolf geweest. De wolf
vraagt de vos om op te houden met zijn spot. Onder de voet van de merrie
stonden geen lettertekens. Daar waren alleen hoefnagels zichtbaar. De wolf
heeft niet gegeten, maar is zwaar gewond geraakt. Reynaert doet alsof hij hoogst
verbaasd is. Hij dacht dat Isegrim een van de meest geleerde personages ter
wereld was. Maar hij begrijpt nu wel dat het waar is wat anderen hem hebben
verteld en voorgelezen uit boeken, namelijk dat de grootste geleerden niet altijd
de verstandigste mensen zijn. Omdat die geleerden zo opgaan in de subtiliteiten
van hun kennis, kunnen leken ze soms te slim af zijn. In het origineel wordt dat
zo uitgedrukt:
Nu hoor ic wel dat men my heeft
Wel eer geseit ende oec gelesen
In boeken, dat wel wair mach wesen,
Dats dat die beste clercke fijn
Dicwijl die wijste lude niet en sijn.
Die leken vervroeden se by wilen.
Dat doet dat sy so versubtilen
In kunsten, dat sy dair in verdwalen (4100-4107)
Dit is een opmerkelijke scène. Natuurlijk is er geen echte tegenstelling tussen
het gedrag van de vos hier en zijn optreden in andere dierenverhalen. Hij wint
vrijwel altijd door slim te zijn. Hier is hij slim door de domme, of wellicht beter:
de onopgeleide, te spelen. Toch blijft het bijzonder dat de vos buiten deze scène
zo zelden die rol gebruikt.
En er is meer. Wat deze scène echt bijzonder maakt, althans voor mij, is de
manier waarop hier de geleerde, schriftelijke traditie wordt opgeroepen en op
het eind belachelijk gemaakt. Zowel de wolf als de vos speelt zijn rol met verve.