jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

Conclusie
~ 305 ~
Tiecelijn 22
Geen van de argumenten die aangedragen zijn voor een negatieve interpretatie
van het slot van de Reynaert kan aangemerkt worden als dwingend om de pays
te zien als een schijnvrede. Noch de overlevering van Belijn aan de wraak van
Bruun en Isegrim, noch het ontbreken van een proces zijn daarvoor voldoende
bewijs. Integendeel, de vrede wordt hersteld op een manier die in de middeleeuwen
niet ongewoon was. Een nauwkeurige lezing van het slot leert dat koning
Nobel zijn eer daarbij ook niet verliest.
De idee dat de Reynaert geplaatst moet worden in een heilshistorisch verband
is een interpretatie die te hemelbestormend is. Om in het slot van de Reynaert
een omkering te zien van het Jesajaanse vredesvisioen moet van een zondige
ram een onschuldig lam gemaakt worden. Belijn is beslist geen onnozel lam. Als
kapelaan heeft hij meermalen de geboden overtreden waaraan een priester zich
moest onderwerpen. Het begrip pays wordt in het slot in een beperkte, technische
betekenis gebruikt van ‘het herstel van vriendschap tussen twee partijen’.
Het is Firapeel die de koning verzoent met zijn baronnen Bruun en Isegrim
door de huid van Belijn aan te bieden als compensatie voor hun verwondingen.
Van den vos Reynaerde eindigt misschien niet precies zoals het begon, er
ontbreken een paar dieren, maar een finaal karakter heeft de tekst zeker niet.
Door het verdrijven van Reynaert en Belijn is het hof gelouterd. De schalken
en de onwaardige geestelijken waren, naar de stellige overtuiging van Willem,
een bedreiging voor de harmonie, de vrede aan het hof. Het is een boodschap
die uitgedragen kon worden door een cisterciënzer convers aan het hof van
Margaretha.
Een dergelijke interpretatie van het slot van de Reynaert past niet alleen bij wat
bekend is over de historische context, maar sluit ook aan bij de proloog én blijft
dicht bij de tekst. Het slot van de tekst is gericht op mensen die de eer willen
betrachten door hoofs te leven. Vanuit dat hoofse perspectief is het niet nodig
om het slot als een cynisch einde te lezen. Een literair meesterwerk hoeft geen
dubbele bodems te hebben die alleen maar begrepen kunnen worden door literaire
fijnproevers. Voor zo’n klein publiek schreef een groot schrijver als Willem
niet. Hij had een boodschap voor iedereen die naar pays streefde.