jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

~ 301 ~
Tiecelijn 22
het begrip vrede in middeleeuwse opvattingen een veel concretere betekenis had
dan dat het nu heeft:
Peace in most medieval thinking is not an abstract condition but a
state of social relations, to follow the exposition of Otto Brunner, it
is the equivalent of ‘friendship’, the opposite of enmity or (loosely) of
feud. It can therefore not simply be imposed or transmitted from above;
it requires action and collaboration on the part of individuals or
groups, a process of arbitration or reconciliation in which jurisdiction
commonly exists. 46
Vrede en pays zijn dus geen abstracte, normatieve concepten, maar ze worden
op een actieve manier gebruikt om de situatie te definiëren. Steeds staan vrede
en pays in combinatie met een werkwoord. Er wordt pays gemaakt, vrede
geboden en de koning geraakt in een vete met zijn baronnen. Vete, vrede en pays
kunnen beschouwd worden als de aggregatietoestanden van de middeleeuwse
maatschappij, zoals vast, vloeibaar en gas die van stoffen zijn. De overgang van de
ene naar de andere fase is zowel bij stoffen als in de middeleeuwse samenleving
duidelijk zichtbaar. Stoffen veranderen van toestand door stolling, smelting of
verdamping, in de middeleeuwen werden de overgangen tussen vete, vrede en
pays gemarkeerd door rituelen: het opzeggen van trouw of een vlag op de toren
bij een vete, een handdruk bij een vrede en een zoen op de mond bij het maken
van pays. 47
Om het slot van de Reynaert als een schijnvrede te kunnen interpreteren, moet
het begrip pays op een moderne, abstracte manier begrepen worden. Niet alleen
is dat weinig waarschijnlijk, ook blijkt uit de context dat het in het slot specifiek
gaat om een verzoening tussen twee partijen en niet om de afkondiging in een
bepaald gebied.
De oplossing is Belijn
Het slot van de Reynaert is op zichzelf een literair hoogstandje. Aan het
einde van het verhaal ontwart Firapeel de gordiaanse knoop die gelegd is door
Reynaert. De zoen die de luipaard voorstelt is een ingenieuze oplossing voor
een delicaat probleem. Voor het bedenken van zo’n oplossing is heel wat fantasie
nodig. De oplossing is Belijn. Belijn lijkt zwaar gestraft te worden voor iets wat