jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 22
In het artikel Vrede en Pays in Van den vos Reynaerde heb ik vanuit dit hoofse
perspectief aannemelijk proberen te maken dat het slot letterlijk gelezen kan
worden. Van Daeles argumenten om het slot te lezen als ontmaskering van
de hoofse illusie, zijn voor mij niet overtuigend. Naast het karakter van de
luipaard Firapeel, bleken ook het eerverlies van koning Nobel en de overlevering
van Belijn aan de beer en de wolf anders geïnterpreteerd te kunnen worden. 34
De overlevering van Belijn speelt nog steeds een rol in de discussie over de
interpretatie van het slot. Jef Janssens noemt hem het slachtoffer van de zoen.
Paul Wackers vraagt zich in een mail aan mij af: ‘vinden middeleeuwers het
terecht dat Bellijn wordt geofferd, zo ja waarom dan en wat zegt dat over hun
mentaliteit?’ Voor die vraag beantwoord kan worden, moet eerst aan de orde
komen of de rechtsgang in overeenstemming is met de regels.
Koning Nobel is in een vete geraakt met zijn baronnen Bruun en Isegrim, nadat
Reynaert hen heeft beschuldigd van een samenzwering tegen de koning. Door
de bemiddeling van de luipaard Firapeel komt aan deze vete een einde. Koning
Nobel en zijn baronnen verzoenen zich met elkaar. Omstreeks 1400 is de tekst
lichtjes bewerkt en voorzien van een vervolg. Die tekst kennen we als Reynaerts
historie. Daarin wordt na de verzoening de hofdag voortgezet. Een vervolg was
niet mogelijk geweest als het rijk van koning Nobel was opgehouden te bestaan.
De laatste regel van de Reynaert ‘ende maecten pays van allen dinghen’ (A 3469),
bleek dus geen cynisch slot te zijn. De hoofse wereld maakte geen plaats voor
chaos. De allesvernietigende vete die het rijk van koning Nobel dreigde ten
onder te brengen was bezworen met een zoen. Door het maken van een zoen
konden beide partijen hun eer bewaren.
Koning Nobel vreesde dat hij zijn eer en zijn leven zou verliezen in de vete
met Bruun en Isegrim. Met de zin: ‘ic mine eere hebbe verloren’ (A 3403-3404)
wordt bedoeld dat het onvermijdelijk is dat hij zijn eer zou verliezen, zoals blijkt
uit de daaropvolgende zin: ‘dat het gaen sal an mine eere ende an mijn leven’
(A 3410). 35 Door het koene optreden van Firapeel heeft de koning zijn eer kunnen
bewaren. De tekst maakt er dus geen melding van dat de koning imagoschade
opgelopen heeft doordat hij geloof hechtte aan het leugenverhaal van
Reynaert.
De genade die de vorst Reynaert verleend had, was namelijk niet onconditioneel.
Het was een verzoening waarbij als voorwaarde was gesteld, dat Reynaert
zich trouw aan de koning moest betonen. Als hij dat niet deed, dan zou
de wraak van de koning over hem komen. Dat is dan ook wat er gebeurt aan
~ 298 ~