jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 22
en zelfs worden bedreigd met excommunicatie. 26 Het is duidelijk dat Belijn het
ambt van kapelaan onwaardig is.
Later in het verhaal weerstaat hij niet aan de druk van koning Nobel om
de geëxcommuniceerde Reynaert toch de sacramenten toe te dienen. Belijns
handelen is te vergelijken met wat paus Paschalis II in 1111 deed toen de Duitse
keizer Hendrik V Rome had veroverd. Na pressie van de keizer droeg hij een
mis op voor de geëxcommuniceerden. Leidende geestelijken, waaronder de
abt van Cluny, vonden dat hij niet had mogen zwichten voor een wereldlijke
machthebber, maar bereid moest zijn voor zijn geloof te sterven. 27 Als Belijn
zich vervolgens associeert met Reynaert zal hij nog verder in zonde vervallen.
Zoals hieronder duidelijk zal worden, is hij ook niet het onschuldig slachtoffer
van de pays die Firapeel maakte. Belijn kan dus niet beschouwd worden als een
zondebok. Daarvoor heeft hij te veel op zijn geweten. De tekst gaat niet over de
teloorgang van een paradijselijke vrede maar is in essentie gericht op het hier en
nu.
De rechtsgang in het slot
Voor Van Daele en Bouwman is de Reynaert in de eerste plaats een literair werk
dat autonoom functioneert. Bouwman stelt zelfs dat het historisch perspectief
soms misleidend kan zijn. 28 Deze onderzoekers hebben de juridica verbannen
naar de marge van het onderzoek. Dat is te betreuren, want de overtuigingskracht
van het verhaal voor het middeleeuwse publiek moet juist in de herkenbaarheid
gelegen hebben. Het is een tekst geschreven voor een samenleving waar
iedereen (of beter: iedereen met macht) betrokken was bij de rechtsuitoefening
en vredeshandhaving. Tot in het kleinste dorp waren schepenbanken waarin de
gevolgde rechtsgang in hoofdlijnen overeenstemde met die in de Reynaert. Om
te begrijpen hoe het middeleeuwse publiek het verhaal begrepen heeft, kan er
niet voorbij gegaan worden aan de juridische aspecten van het verhaal. In de
middeleeuwen was iedereen immers even bekend met het recht als wij nu op
de hoogte zijn van de werking van de politiek. Politiek en recht waren nog niet
twee gescheiden domeinen. Politieke beslissingen werden in de middeleeuwen
op dezelfde manier genomen als een vonnis werd geveld. Na gemaand te zijn
door de voorzitter, de vorst of zijn vertegenwoordiger, sprak een college een oordeel
uit. 29
~ 296 ~