jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 22
Belijn, een onschuldig lam?
De visie die Bouwman in zijn dissertatie ontwikkeld heeft, is in een Nederlandstalige
en inmiddels ook in een Engelstalige editie vastgelegd. Die edities
zijn de basis voor het Reynaertonderzoek. Vandaar dat die visie het vertrekpunt
is voor een nadere beschouwing van het slot. De pays die de luipaard Firapeel
maakt tussen koning Nobel en zijn baronnen Bruun en Isegrim, zou gezien
moeten worden als een omkering van het Jesajaanse vredesvisioen. Bouwman
en Besamusca sluiten zelfs de mogelijkheid niet uit dat Belijn functioneert als
zondebok. 17 Deze visie heeft haar wortels in bijdragen van Heeroma en King.
Voor Heeroma verkeert de paradijsvrede die koning Nobel geboden had in zijn
tegendeel. De vrede die koning Nobel afgekondigd had, bleek niets te betekenen.
King verbond in 1977 als eerste het Jesajaanse vredesvisioen met het slot
van de Reynaert. 18 In de Bijbelvertaling van 1360 luiden de verzen uit Jesaja, 11,
6-7, als volgt:
Die wolf sel wandelen mitten lamme ende die lupaert mitten hoekenen,
ende dat calf selre mede leggen, ende die liebaert ende dat scaep
sellen te gader woenen, ende een cleine kijnt selse driven. 19
De overeenkomsten tussen deze passage en het slot van de Reynaert liggen
niet direct voor de hand. Het gaat in het slot niet over een kalf en een schaap,
of lammeren en bokjes. Lammeren en bokjes komen wel elders in het verhaal
voor (A 2075-2085). In plaats van een lam en een schaap is er sprake van een
ram.
Het mannetjesdier heeft in de middeleeuwse bestiaria een heel ander karakter
dan het schaap. In Der naturen bloeme contrasteert Maerlant het zachtaardige
schaap met de agressieve ram. Van alle dieren die er zijn is het schaap ‘dat sochtste
dat men vint’. Het zoetste, dus het meest vredelievende. De ram daarentegen
heeft een worm in zijn kop die hem gram maakt. Die worm zorgt ervoor dat
hij zijn soortgenoten op de hoorns neemt. Met de koppen tegen elkaar zien
we rammen ook afgebeeld op miniaturen. 20 De ram heeft in de bestiaria zeker
niet het imago van een vreedzaam dier. De associatie van het slot met het
Jesajaanse vredesvisioen kan dus niet onderbouwd worden met een beroep op
de middeleeuwse bestiaria.
~ 294 ~