jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

~ 291 ~
Tiecelijn 22
Hun mening hebben de auteurs herhaald in hun nieuwe Engelse editie van
de Reynaert. 4 Het is opmerkelijk dat zij daarbij niet vermeld hebben dat de
interpretatie van het slot ter discussie staat. Frits van Oostrom heeft een meer
gedempte verklaring voorgesteld. Hij gelooft niet dat de laatste regel van het
verhaal, ‘ende maecten pays van allen dinghen’ (A 3469), 5 zwanger zou zijn van
onheil. Een dergelijke interpretatie van neutrale regels lijkt hem te modern. De
Reynaert eindigt niet in chaos. Firapeel herstelt de orde aan het hof, maar niet
de legitimiteit van de macht. ‘Het [verhaal] moet voor de in gezagsgetrouwheid
gestaalde middeleeuwers tot de grens zijn gegaan van wat men uit een boek
mocht halen’, schrijft Van Oostrom. 6 Die visie was voor een deel gebaseerd
op mijn artikel Vrede en pays in Van den vos Reynaerde. Een lezing van het slot
tegen de achtergrond van de hoofse opvattingen. 7 Hierin betoogde ik dat er geen
dwingende redenen zijn om het einde van de Reynaert te lezen als de ondergang
van het rijk van koning Nobel.
Vorig jaar heeft Jef Janssens zich in het debat gemengd over de interpretatie
van de laatste tachtig verzen van de Reynaert. Reynaerts historie is óók voor hem
het bewijs dat het rijk van koning Nobel niet instort. Aan de vete tussen koning
Nobel en zijn baronnen kwam een einde door het maken van pays. Janssens
meent dat de literaire fijnproevers onder het geïntendeerde publiek de laatste
regel op een ‘moderne’, ironische manier hebben begrepen. Zij interpreteerden
dat de afgesloten pays enkel en alleen op het eerste gezicht geruststellend was,
maar in werkelijkheid een schijnvrede bleek te zijn. Het hof is er niet beter op
geworden. De edelen aan het hof hebben zich laten kennen als beesten, Grimbeert
en zijn verwanten zijn gevlucht voor de schande, van Cuwaert is enkel de
kop aanwezig en Belijn en de zijnen zijn het slachtoffer geworden van de zoen
tussen de koning en zijn baronnen. 8 Grimbeert en Cuwaert spelen geen rol meer
in het slot. Cruciaal voor de interpretatie van het slot is het lot van Belijn, de
hofkapelaan van koning Nobel. Zijn lot is voor Janssens het ‘bewijs’ dat het slot
dubbelzinnig ironisch gelezen werd door het primaire publiek.
Naar mijn mening zijn er te weinig argumenten naar voren gebracht om het
slot dubbelzinnig te lezen. Het slot van een literair meesterwerk hoeft niet polyinterpretabel
te zijn. De Max Havelaar is een voorbeeld van literair werk waarvan
het slot een ondubbelzinnige betekenis heeft. Dat het laatste vers van de
Reynaert dubbelzinnig, ironisch gelezen moet worden, bevreemdt me. Het is
namelijk de auctoriale verteller die de laatste woorden zegt. De uitspraken van
de verteller zijn doorgaans bedoeld om de situatie te doorzien, zo heeft Paul