jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

~ 287 ~
Tiecelijn 22
niet alleen in de vele, uiteenlopende technieken die hij aanwendt, maar ook in
de beheerste, subtiele wijze waarop hij ze toepast. Hier ordent hij zijn verzen
op een welluidende, symmetrische wijze, daar schildert hij een personage met
een aanschouwelijk detail. Nergens wordt Willems stijl te veel van het goede
en overdadig. Nooit verwordt het gebruik van een techniek of stijlfiguur tot een
maniertje.
Speelsheid zie je in de manier waarop hij de mogelijkheden van taal uitbuit.
Willem manipuleert en stileert de taal met een zeker gemak en plezier, zo lijkt
het vaak, en soms op een welhaast plagerige wijze. Op allerlei manieren zie je die
speelse houding, bijvoorbeeld in de herhalingseffecten en in het gesprek tussen
Tibeert en Reynaert. Ook zie je het in het acrostichon ‘Bi Willeme’ waarmee
de Reynaert wordt afgesloten en in de vele dubbelzinnige, obscene uitspraken
– zoals capelaen maken en het credo leren – waar Willem patent op lijkt te
hebben. Ten slotte wijs ik op de dialoog tussen Reynaert en zijn oom Grimbeert
de das, waarin de vos (en met hem de auteur Willem) tonen hoezeer zij geboeid
zijn door de manipulatie van taal. De vos parodieert de biechtformule confiteor,
pater, peccavi, door toevoeging van mater:
‘Nu hoert, Grimbeert, ende verstaet:
Confiteor pater, mater,
Dat ic den otter ende den cater
Ende alle dieren hebbe mesdaen.
Daer af willic mi in biechten dwaen.’ (1452-1456)
Het is een verminking die Grimbeert niet doorheeft. Hij ziet het Latijn aan
voor Frans: ‘Oem, walschedi?’, zo luidt zijn tekenende reactie. 20
Samenvattend kan je stellen dat Willem een werk heeft geschreven met een
zeldzame stilistische verfijning: verzen vol ritme en muzikaliteit worden gecombineerd
met een uiterst levendige en beeldrijke stijl. Juist door het beheerste,
soms vileine spel dat de auteur voortdurend speelt met de taal kan je de stilistische
kwaliteit van het werk eigenlijk niet onder één noemer brengen. De kunst
van Willem heeft iets ongrijpbaars, eigenlijk zoals ook de vos zelf zich niet laat
vangen. Wellicht is dat ook de bedoeling geweest.