jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

~ 285 ~
Tiecelijn 22
af te staan aan de wolf. Het gekrakeel rondom Nobels hof wordt door Willem
flitsend en aanschouwelijk weergegeven. Een echt, geanimeerd gesprek wordt
hier gevoerd. Zo’n gesprek is zeldzaam in de Middelnederlandse verhalende
poëzie. Veel dichters daarvan geven de woorden van hun personages niet zo
delicaat weer als Willem hier doet, met oog en oor voor de individuele sprekers,
maar vaker bijvoorbeeld in zogenaamde ‘koorredes’, waarbij ze verscheidene
personages in één stem laten spreken. 17
Soms laat Willem het ene personage de woorden van de ander herhalen. Het
resultaat is een manier van praten die heel natuurlijk en ongedwongen aandoet.
‘Eene vette muus…,’ zo herhaalt Reynaert de uitspraak van de kater. Je hoort als
het ware Reynaert nadenken over die vette muis, hoe hij het dier in de mond
proeft en daarmee ongetwijfeld Tibeerts vraatzucht nog meer heeft geprikkeld.
De kater doet iets soortgelijks met de woorden van de vos: ‘Sat, Reynaert? Dat
ware vele!’, een uitroep waarmee Willem fijntjes de hoogmoed van Tibeert aanzet.
Eenzelfde effect bereikt hij elders in zijn verhaal, als de vos met zijn verhaal
over een verzonnen schat Nobel om de tuin heeft geleid (2200-2202): ‘Reynaert,
sechstu mi waer?’ vraagt de koning. ‘Waer?’ vraagt Reynaert. ‘Vraechdi mi
des? Ja, ne weet ghi wel hoet met mi es?’
Het gekeuvel tussen Tibeert en Reynaert had door Willem veel bondiger gestileerd
kunnen worden, door de herhalingen en reacties te schrappen. Twintig
verzen had hij kunnen weglaten, vanaf het moment dat de vos de kater onthult
dat in een boerderij verderop muizen zitten (1128) tot het moment dat Tibeert
al zijn twijfel en wantrouwen laat varen (1148). Dan zou deze dialoog echter
veel minder levendig zijn geweest. Overigens heeft het gesprek natuurlijk een
dubbele bodem (wat niet in de Reynaert?), want achter de gemoedelijke kletspraat
gaat een groot gevaar schuil. Juist door ontspannen te leuteren over muizen
schept Reynaert hier een sfeer van intimiteit waarin zijn slachtoffer hem
blindelings vertrouwt. De kater loopt in de val, daarheen door Reynaert virtuoos
gedirigeerd met woorden, niet met fysiek geweld.
Het is niet vanzelfsprekend dat personages in middeleeuwse verhalen zo realistisch
en ongedwongen met elkaar spreken. Een voorbeeld van hoe het anders
kan, biedt wederom Floris ende Blancefloer. Op een gegeven moment bespreken
hierin Floris’ ouders met bezorgdheid de liefde tussen beide titelhelden. Floris
vertoont neigingen tot zelfmoord, omdat hij in de veronderstelling verkeert dat
Blancefloer is overleden. Het overleg tussen beide ouders is dan ook ernstig.