jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 22
Slechts weinig Middelnederlandse schrijvers van epische gedichten zijn zo
bedreven in het aanbrengen van zulke overtuigende finesses. Je treft ze wel aan
in andere werken, zoals de Ferguut of de Reis van Sint Brandaan, zo blijkt uit
vergelijkend onderzoek, maar toch in veel mindere mate. 13 In de Reynaert lijkt
elk beeld, elke beschrijving wel pregnant geformuleerd en vergezeld te gaan van
een prikkelende, humoristische of weerzinwekkende observatie. Nergens schiet
de auteur daarin overigens door; altijd lijkt hij kwaliteit te verkiezen boven
kwantiteit.
Wie Willems manier van beschrijvingen contrasteert met die van bijvoorbeeld
zijn tijdgenoot Diederic van Assenede, de auteur van de liefdesroman Floris ende
Blancefloer, ziet dan ook een wereld van verschil. Diederics uitbeelding van het
graf van Blancefloer neemt honderden verzen (895-1130) in beslag, waarbij hij
zich verlustigt in het vermelden van allerlei bijzonderheden. Deze beschrijving
is wellicht geïnspireerd door de traditie van de descriptio, waar de middeleeuwse
literatuur beroemd maar ook berucht om is: uitgesponnen, gedetailleerde beschrijvingen
van het uiterlijk van personages of materiële zaken. Zoiets is absoluut
niets voor Willem. Ook in de Reynaert beschrijft hij een graf, dat van Coppe.
Het zal niet minder indrukwekkend geweest zijn dan dat van Blancefloer – Willem
zegt dat het van maerberstene slecht en bi engiene was gemaakt (451-464) –
maar het wordt veel scherper en met ironie neergezet in vijftien verzen. 14
Die beknopte, scherpe manier van beschrijven, geeft de Reynaert overigens een
ongelofelijke vaart. Die bondige stijl valt vaak niet op – juist omdat de lezer
zo zeer door het verhaal wordt meegesleept? – maar voor wie de vergelijking
met Diederic van Assenede doorvoert, ziet hoe weinig omhaal van woorden
de auteur van de Reynaert eigenlijk nodig heeft. 15 Doordat de auteur van Floris
ende Blancefloer verwijlt bij zaken die Willem buiten beschouwing laat, heeft
de laatste al snel een opmerkelijke voorsprong op de eerste. Terwijl Diederic in
zijn proloog het komende verhaal alvast rustig samenvat en een exposé over de
liefde houdt, al met al ruim 80 verzen, steekt Willem na een proloog van veertig
versregels onmiddellijk van wal. Twintig verzen later is Nobels hofdag bijeengeroepen
en weet het publiek waarom vos Reynaert aldaar niet aanwezig is – ‘Hi
hadde te hove so vele mesdaen dat hire niet dorste gaen’ (51-52) – waarna de
klachten aanvangen: ‘Nu gaet hier up eene claghe’ (53). De vertelling over Floris
en Blancefloer komt pas goed op gang met de geboorte van de protagonisten,
ruim 200 verzen nadat Diederic zijn publiek voor het eerst heeft toegesproken.
Tekenend voor het verschil is dat omstreeks vers 1600 Floris’ grote avontuur,
~ 282 ~