jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 22
‘Ic wachte nauwe tallen stonden
Minen vader ende leide laghen
In meneghen bosch, in meneghe haghen,
Beede in velde ende in woude,
Waer mijn vader, die lusteghe houde,
Henen trac ende henen liep.
Was het droghe, was het diep,
Waest bi nachte, waest bi daghe,
Ic was emmer in die laghe.
Waest bi daghe, waest bi nachte,
Ic was emmer in die wachte.’ (2360-2370)
Willem laat hier werkelijk een hoogstaand staaltje van zijn verstechnisch kunnen
zien. De passage combineert allerlei vormen van parallellisme, waarbij de
verzen naar elkaar zijn gemodelleerd, maar ook intern op een parallelle wijze
zijn geordend. Een korte analyse: de verzen 2366, 2367 en 2369 zijn naar elkaar
gemodelleerd, maar ze kennen alle eveneens een interne symmetrie (de verzen
vallen uiteen in de helften van de vorm was het droghe, waest bi daghe, etcetera).
De parallelle ordening van de verzen 2366/2367/2369 wordt onderbroken
door een andere parallelle constructie, namelijk die van vers 2368 ten opzichte
van 2370 (die overigens weer parallel geordend zijn aan het eerdere vers 2360).
Deze verzen kennen daarnaast een chiasmatische charme, dankzij de herhaling
van ‘waest bi nachte, waest bi daghe’ (2367), dat omgekeerd verschijnt in ‘waest
bi daghe, waest bi nachte’ (2369). Subtiele verzen zijn het, waarin allerlei patronen
en variaties ontwaard kunnen worden, als je lang genoeg kijkt.
Een kenmerk van Willems herhalingen van klanken en vormen is dat hij ze
niet voortdurend toepast, maar juist gedoseerd. Niet elk vers van Willem kent
alliteratie of binnenrijm, niet elk vers is parallel geordend. Wie de parallelle constructies
in Van den vos Reynaerde telt en de hoeveelheid vergelijkt met die in
andere epische gedichten, ziet dat Willem niet bijzonder veel gebruik maakt
van zulke formele herhalingen. In een tekst als Vanden levene ons Heren, een
dertiende-eeuws relaas van de passie van Jezus Christus, zie je een overdaad aan
parallellisme, zozeer dat een op de vijf verzen het stijlmiddel bevat! 11 Maar om
kwantiteit gaat het Willem niet. Juist door de subtiele toepassing van herhalingseffecten,
of het nu klanken of verzen zijn, ontstaat de indruk dat achter veel
verzen van de Reynaert een zekere muzikaliteit schuilgaat, een verborgen ritme.
Misschien is het ook wel een van de redenen waarom juist de Reynaert, en niet
~ 278 ~