jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

de A domineert. In de Toonkunst nu geeft het eerste geaksentueerde
akkoord […] en ’t slòtakkoord […] de toon aan. Is dit ook ’t geval
bij de R. [lees: de Reynaert – JvD]? Dan sluit deze eigenaardig met:
maecten pays van alle dinghen, – zoals hij begint met: Het was in
eenen tsinxendaghe, – zowel als ’t hoog opklinkt in: Gots hat hebbe
mijn rode baert. 7
~ 275 ~
Tiecelijn 22
Wellicht is Buitenrust Hettema soms te ver gegaan in het aanwijzen van allerlei
klankeffecten. Van de gevaren die aan zijn klankonderzoek kleefden, was
hij zich terdege bewust. Hoe het Middelnederlands en het dialect van Van den
vos Reynaerde nu precies geklonken hebben, is immers onzeker. Het aanwijzen
van allerlei ‘wel-klinkende klankreeksen’, bestaande uit assonanties, alliteraties
en binnenrijmen, was daarom iets hachelijks. 8 Toch zijn de observaties van
Buitenrust Hettema de moeite waard. Wie eenmaal gespitst is op een mogelijk
klankspel in Van den vos Reynaerde ziet nog meer voorbeelden, verscholen in
Willems verzen.
Al bij aanvang treft dit klankspel, met de verzen ‘Willem die Madocke maecte,
daer hi dicken omme waecte’. 9 De eerste klank van het eerste vers – de w – is
tevens de eerste klank van het laatste woord van het tweede vers; daartussen
valt de overheersing van de m op. Allitererend zijn verzen als Ic bem Bruun, des
coninx bode (525) of Hi sach suut onder die zonne (759). Naast het eindrijm kennen
de volgende verzen ook binnenrijm (zijde – wijde):
In wederzijden van der baren
Ghinc een hane wijde mare. (293-294)
Meer voorbeelden zijn te geven, zoals de onderstaande verzen, waaruit blijkt
dat de auteur zijn assonanties, alliteraties en binnenrijmen niet volgens vaste patronen
toepast. Hij kiest en schikt zijn woorden zodanig dat een overeenkomst
in klank ontstaat, maar de plaats van de betrokken klanken of de soort overeenkomst
oogt willekeurig en associatief.
Ic seit oec in waren worden
Ne ware oec ware ons te lanc
Wie daer der zielen vers zanc
Ende wie die zielen lesse las (446-449)