jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 22
zich door het gebruik van specifieke literaire technieken? Hoe kan je zijn kunstvaardigheid
in woorden vangen?
Deze vragen zijn in wezen esthetisch van aard. Ze draaien om
schoonheidsbeleving en literaire vormgeving, waarvan het analyseren niet
altijd een objectieve aangelegenheid is. Daarom worden ze door sommige
literatuurwetenschappers liever vermeden. Tot op zekere hoogte is het echter
mogelijk om stilistische, esthetische effecten te analyseren en te benoemen
op een enigszins objectieve wijze. Een nauwkeurige beschrijving van Willems
taalgebruik en vergelijking van zijn manier van schrijven met die van auteurs van
andere teksten onthult wat hem bijzonder maakt. 4
In wat volgt zal ik uiteenlopende verschijnselen centraal stellen, die naar mijn
mening een belangrijke bijdrage leveren aan de algehele indruk die de stijl van
Van den vos Reynaerde maakt. Die verschijnselen manifesteren zich op uiteenlopende
niveaus van de tekst; het gaat om klanken en verzen, maar ook om de
wijze waarop de auteur conversaties vormgeeft. Tot slot van dit artikel zal ik in
meer algemene zin Willems houding ten aanzien van stijl en taal karakteriseren.
Verzen vol klank
Al in zijn editie uit 1856 viel het Jonckbloet op: de vele ‘allitererende formulen’
en terugkerende rijmklanken in Van den vos Reynaerde. Volgens hem was dat
geen ‘bloot spel van het toeval’, maar juist een bewust gebruik van een literaire
techniek. 5 Jonckbloets opmerking heeft pas in het begin van de twintigste eeuw
navolging gekregen, door Buitenrust Hettema. Deze onderzoeker publiceerde
in 1909 een gedetailleerd commentaar op Van den vos Reynaerde, dat binnen het
Reynaertonderzoek weinig weerklank heeft gekregen, maar door zijn scherpzinnigheid
nog steeds de moeite waard is. 6 Eigenlijk was Buitenrust Hettema
de eerste die grondig en heel breed de vormgeving van de Reynaert heeft beschreven.
Woordgebruik, woordvolgorde, rijm, heffingen, uitdrukkingen, zelfs
de intertekstualiteit kregen zijn aandacht. Buitenrust Hettema benadrukte ook
de aanwezigheid van een klankspel in de tekst, zich afvragend: ‘Heeft de auteur
van de Reijnaert ook oor gehad voor ’t muzikale in de taal?’. Hij stelde dat in de
Reynaert:
~ 274 ~